Malowanie elewacji tynkowanej i drewnianej - jak dobrać farbę elewacyjną i jakich zasad przestrzegać
Malowanie fasady niewiele różni się od malowania ścian wewnątrz domu. Ważny jest dobór odpowiednich materiałów i narzędzi. Wyjaśniamy, jak malować fasady tynkowane i drewniane.
Autor: GREINPLAST
Kolejną warstwę farby powinno się nakładać po czasie, jaki przewidział producent. Najczęściej są to dwie–trzy godziny
Mycie fasady
Właściwe rozpoznanie stanu ścian ułatwi wcześniejsze oczyszczenie elewacji za pomocą myjki wysokociśnieniowej. Silny strumień wody nie tylko usunie brud, tłuszcz oraz wykwity grzybów czy pleśni. Zmyje też złuszczone fragmenty farby lub lakieru. Jeśli zabrudzenia nie chcą schodzić, trzeba myjką zaaplikować najpierw środek czyszczący, a następnie go spłukać. Używając myjki do wyczyszczenia ścian ocieplonych metodą ETICS, pilnuj, żeby jej dyszy nie przystawiać zbyt blisko mytej powierzchni. Woda pod dużym ciśnieniem może odrywać kawałki tynku cienkowarstwowego, zostawiając dziury sięgające warstwy zbrojonej. To dołoży pracy, bo przed malowaniem będziesz musiał wypełnić ponownie tynkiem powstałe ubytki.
Naprawy tynku
Drobne rysy skurczowe, które powstały najprawdopodobniej wkrótce po tynkowaniu i raczej nie będzie ich przybywać, nie wymagają szpachlowania. Farba je zasklepi (zjawisko mostkowania rys). Gdy rysy i pęknięcia mają szerokość większą niż 0,3-0,4 mm, przed malowaniem trzeba je wypełnić akrylem tynkarskim. Z kolei gdy głębsze rysy pokrywają znaczną powierzchnię ściany, wówczas najlepiej będzie otynkować ją na nowo.
W przypadku niefakturowanych tynków tradycyjnych można się wtedy ograniczyć do ułożenia cienkowarstwowej gładzi. W sprzedaży są gładzie cementowe, które można nanosić nie tylko w budynku, ale również na zewnątrz.
Jeżeli zauważysz większe pęknięcia, powinieneś sprawdzić szczelinomierzem, czy nie sięgają w głąb ścian. Jeśli stanowią przeniesienie pęknięć muru, konieczna będzie ekspertyza budowlana. Z góry można przy tym założyć, że szykuje się poważniejszy remont.
Gdy zaobserwujesz na elewacji luźne fragmenty tynku, trzeba je usunąć, a następnie odkryte miejsca zagruntować preparatem zwiększającym adhezję i wypełnić tynkiem o tej samej fakturze i kolorze. Stopień ujednolicenia powierzchni (dopasowania starej faktury do nowej) będzie zależał od umiejętności wykonawcy, jednak w większości przypadków zrobienie wyprawki tak, aby była ona niewidoczna, jest niemożliwe.
Przeczytaj również:
Wilgoć w domu - jak się jej pozbyć i ile to kosztuje?
Przygotowanie fasady z drewna
Z drewnianą fasadą pójdzie łatwiej. Wystarczy sprawdzić, czy farba lub lakier – stanowiące wykończenie desek, nie łuszczą się lub nie są trwale zabrudzone. Jeśli tak – musisz przygotować się do malowania.
Niepokoić może kruszenie się drewna, spowodowane działaniem promieni UV, ale takie uszkodzenie dotyczy najczęściej elementów niczym niezabezpieczonych. Taka erozja, o ile występuje na znacznych obszarach fasady, może oznaczać, że część desek nadaje się tylko do wymiany.
Podobne, ale nieliczne uszkodzenia łatwo naprawić, oczyszczając deski z luźnych fragmentów, odpylając, gruntując i wypełniając szpachlówką do drewna.
Poważnym powodem do niepokoju będą dziurki w deskach, świadczące o bytności larw owadów. Im są większej średnicy, tym gorzej, bo te dochodzące do około 5 mm to sprawka spuszczela domowego, szybko i poważnie uszkadzającego strukturę desek i rozprzestrzeniającego się także na inne drewniane elementy konstrukcyjne. Jedną z metod zwalczania owadów jest wstrzykiwanie w każdą zauważoną dziurę płynu owadobójczego, na przykład zawierającego permetrynę. Lepiej to zrobić przed malowaniem fasady, bo później pył drzewny wypływający wraz z trującym środkiem może zabrudzić deski.
Zabezpieczanie przed malowaniem
Malowanie to brudzące zajęcie. Żeby nie pochlapać terenu wokół budynku, przy ścianach trzeba rozłożyć grubą folię malarską. Taśmą i folią należy też zamaskować okna i drzwi oraz inne elementy na elewacji mogące ulec zabrudzeniu. Gdy malujesz ścianki lukarn, folia musi osłonić znajdujące się poniżej pokrycie dachowe. Przed malowaniem warto też zdemontować rury spustowe odprowadzające wodę z rynien.
Preparat gruntujący
Jego rodzaj dobiera się w zależności od tego, czy podłoże jest chłonne, czy nie. W pierwszym przypadku są stosowane akrylowe preparaty ograniczające i wyrównujące chłonność. Mają nie dopuścić, by podłoże wchłaniało część wilgoci z farby i zapewnić jej dobrą przyczepność.
Grunty w niewielkim stopniu odcinają też zabrudzenia znajdujące się na fasadzie. Gdy te są jednak bardzo silne, lepiej przed malowaniem, a po gruntowaniu, pokryć je farbą do neutralizacji plam.
Fasady czasem trzeba malować gruntem poprawiającym przyczepność, zawierającym w składzie drobne kruszywo, dzięki któremu podłoże staje się bardziej szorstkie. Stosuje się go przeważnie na płaszczyzny bardzo gładkie, na przykład pomalowane wcześniej farbą olejną. Na podłoża zapylone, trudne do wyczyszczenia, potrzebne są grunty stabilizujące, czyli wiążące pyły.
Farby elewacyjne
Najpopularniejsze i najbardziej wszechstronne są fasadowe farby akrylowe. Nie warto na nich oszczędzać, bo te droższe zawierają więcej spoiwa akrylowego, dzięki czemu mają większą siłę krycia. Tańszą trzeba będzie nanosić więcej niż dwiema warstwami i w ostatecznym rozrachunku okaże się, że wybór droższej farby byłby bardziej ekonomiczny. Farby akrylowe nadają się na tynki cementowo-wapienne i akrylowe. Mogą mieć bardzo intensywne, trwałe kolory. W sprzedaży dominują akrylowe farby dyspersyjne (emulsje), których rozpuszczalnikiem jest woda. Spotkać możemy również akrylowe farby rozpuszczalnikowe. Wodę zastępuje w nich rozpuszczalnik organiczny. Są polecane głównie do odnawiania najbardziej zapuszczonych elewacji.
Tynk silikonowy najlepiej pomalować farbą silikonową, ponieważ ma ona porównywalną z nim paroprzepuszczalność. Farby akrylowe nie dorównują im pod tym względem. Farby silikonowe są też hydrofobowe, co oznacza, że woda nie jest przez nie wchłaniana, tylko spływa, nie wnikając w głąb. Dzięki temu zwiększa się trwałość elewacji i zmniejsza tendencja do brudzenia. Cechuje je także świetna przyczepność do podłoża. Zachowują dużą odporność na promieniowanie UV, mróz, zmiany temperatury. Farby silikonowe mogą mieć wyjątkowo intensywne kolory, ale te najintensywniejsze z czasem płowieją. Niektórymi można malować już od temperatury powietrza wynoszącej 2°C. Są wodorozcieńczalne. Nowoczesne farby silikonowe dzięki technologii nanocząsteczkowej mają właściwości samoczyszczące. Brud się ich nie trzyma i jest spłukiwany przez deszcz, a jeśli ściana znajduje się pod zadaszeniem, można spłukać zabrudzenia myjką ciśnieniową.
W sprzedaży znajdziemy też farby silikonowo-akrylowe, czyli tańszą wersję silikonowych. Są nieco mniej chłonne i nieco bardziej paroprzepuszczalne od akrylowych. Dostępne są też farby akrylowo-silikonowe rozpuszczalnikowe, bardzo odporne na szorowanie i samooczyszczające się. Można nimi malować, gdy tylko słupek rtęci przekroczy 0°C.
Tynki silikatowe najkorzystniej będzie pomalować farbą silikatową. Farba ta przyda się też do wykończenia tynku wapiennego. Farby silikatowe są bardzo trwałe, odporne na szkodliwe działanie warunków atmosferycznych, niezbyt podatne na porastanie glonami i pleśniami. Wyjątkowo solidnie wiążą się z podłożem (w wyniku reakcji chemicznej). Z tego względu są jednak praktycznie nieusuwalne. Nie mają tendencji do pękania i łuszczenia się. Wyróżnia je dość duża odporność na brudzenie, którą zawdzięczają temu, że po naniesieniu nie elektryzują się. Nie można nimi jednak malować podłoży organicznych (na przykład wykończonych farbą bądź tynkiem akrylowym albo silikonowym). Mają dość ograniczoną paletę kolorystyczną, poza tym elewacje pokryte farbami silikatowymi o intensywnej barwie mogą w pierwszym roku nieco spłowieć. Podczas malowania nimi trzeba zabezpieczyć ręce i oczy. Mają bowiem odczyn alkaliczny, a więc są żrące.
Mniej groźne pod tym względem są farby silikatowo-silikonowe. Łatwiej się je nanosi. Mają wyższą odporność na wodę i dużą paroprzepuszczalność. W przeciwieństwie do farb silikatowych można nimi malować podłoża z farb lub tynków organicznych.
Farby specjalne
Jeśli dom stoi w sąsiedztwie lasu, nad wodą lub działka jest zadrzewiona, warto poszukać fasadowej farby mającej w składzie środki biobójcze. Dzięki niej ograniczysz ryzyko pojawienia się na ścianach zielonych wykwitów powodowanych przez glony. Niestety, woda wypłukuje substancje czynne, więc trwałość takiego zabezpieczenia jest ograniczona.
Jeśli fasada brudzi się często i niszczy w wyniku zanieczyszczonego powietrza, wtedy do renowacji warto użyć farb zawierających żywicę typu Pliolite. Mają ponadstandardową odporność chemiczną. Dzięki temu elewacje mniej się brudzą i dłużej zachowują trwałość. Są także odporniejsze na gazy, które po zetknięciu z wodą tworzą kwasy, oraz na sole.
Jeżeli obok zabrudzeń powierzchnię ściany szpecą drobne rysy i pęknięcia, wtedy można użyć farby mostkującej rysy. To gęsta farba polikrzemianowa, akrylowa lub akrylowo-silikonowa, wzbogacona włóknami z tworzywa sztucznego. Nie jest remedium na rozpadające się mury, ale może ukryć pod swoją warstwą rysy i pęknięcia, które nie przekraczają 0,3-0,5 mm. Z powodzeniem można nią też malować mniej stabilne lub niejednorodne podłoża.
Przeczytaj też:
Malowanie elewacji: jaka farba elewacyjna będzie najtrwalsza?
Farby do drewna
Farba kryjąca nie tylko nadaje fasadzie ciekawą barwę, ale też maskuje wszelkie niedoskonałości desek. Do dyspozycji masz farby wodorozcieńczalne (dyspersyjne) lub rozpuszczalnikowe. Te pierwsze nie zawierają szkodliwych dla zdrowia rozpuszczalników, lecz tworzą mniej odporną powłokę niż farby rozpuszczalnikowe.
Do malowania drewna używa się najczęściej farb akrylowych, których spoiwem jest żywica akrylowa, a rozcieńczalnikiem – woda. Większą trwałość wykazują farby olejne – rozpuszczalnikowe. Tworzą zazwyczaj powłokę o dużym połysku. Są wydajniejsze od farb akrylowych, bardzo odporne na wodę i promienie UV.
Do farb rozpuszczalnikowych zaliczamy też alkidowo-olejne. Ich spoiwem jest żywica alkidowa zmieszana z olejem lnianym. Schną szybciej niż olejne i charakteryzują się większą odpornością na warunki atmosferyczne.
Dobrym pomysłem będzie wykorzystanie farby alkidowej. Zawiera ona mniej oleju niż olejno-alkidowa. Tworzy powłokę bardzo odporną na uszkodzenia mechaniczne.
Jeśli dom stoi blisko morza lub w okolicy o dużym zanieczyszczeniu powietrza, warto pomalować jego drewnianą fasadę farbą poliuretanową, bo jest ona bardzo odporna na substancje chemiczne. Wielu producentów farb poleca przed malowaniem zagruntowanie drewna. Przeznaczone do tego farby podkładowe wyrównują chłonność podłoża i poprawiają przyczepność farb nawierzchniowych.
Lakiery i lakierobejce
Zaletą lakierów jest to, że nie odbierają drewnu jego naturalnej barwy. Liczy się to wtedy, gdy deski są w dobrym stanie, bez śladów sinizny, plam, przebarwień. Oprócz lakierów bezbarwnych możesz kupić lakiery lekko koloryzujące. Jedne i drugie tworzą na powierzchni drewna cienką powłokę – matową, satynową lub błyszczącą. Dostępne są lakiery wodorozcieńczalne (alkidowe, poliuretanowe), które nie emitują toksycznych oparów, oraz lakiery chemoutwardzalne (uretanowe, uretanowo-alkidowe) – tworzące odporniejszą powłokę. Te drugie lepiej sprawdzą się w przypadku drewna znajdującego się poza budynkiem.
Warto wiedzieć, że lakiery rozpuszczalnikowe podnoszą wizualną atrakcyjność taniego, niezbyt ładnego drewna iglastego. Pogłębiają jego barwę. Lakiery wodorozcieńczalne nie zmieniają natomiast odcienia i – co więcej – chronią przed zmianą koloru pod wpływem działania promieni UV.
Do drewna z gatunków liściastych polecić można lakiery elastyczne – poliuretanowe, uretanowe, uretanowo-alkidowe. Wyjątek stanowi dąb, który pomalowany lakierem poliuretanowym ściemnieje. Do iglaków kupmy lakier alkidowy, uretanowy, uretanowo-alkidowy. Do gatunków podatnych na odkształcenia, a za takie uchodzą: buk, jesion, grab, jodła, brzoza – najlepsze są lakiery rozpuszczalnikowe.
Lazury, czyli lakierobejce, to produkty łączące cechy bejcy i lakieru, a zatem częściowo transparentne, ale jednak nadające kolor, niekiedy bardzo zdecydowany. Wykończone nimi drewno ma powłokę chroniącą przed wodą, tak jak to polakierowane. Może być ona matowa, półmatowa (satynowa) lub błyszcząca.
Lakierobejce są wystarczająco skuteczną szczepionką na siniznę i szkodliwe działanie promieni słonecznych. Najdroższe z nich mają konsystencję tiksotropową, co znaczy, że ich gęstość jest na tyle duża, że w trakcie malowania nie kapią i nie tworzą zacieków. Na rynku najczęściej można spotkać wodorozcieńczalne lakierobejce akrylowe, ale one lepiej się sprawdzą wewnątrz budynku. Pod chmurkę wybierzmy którąś z lakierobejc alkidowych lub poliuretanowych. Gdy jednak potrzebujesz lakierobejcy tworzącej powłokę bardzo trwałą i odporną na ścieranie, sięgnijmy po rozpuszczalnikową lakierobejcę alkidowo-uretanową.
Impregnaty dekoracyjne
Drewno na elewacjach to zazwyczaj gatunki dość tanie – sosna lub świerk. Mają one to do siebie, że są wrażliwe na wiele szkodliwych czynników – wilgoć, promienie UV, grzyby domowe, owady. Z tego względu najpierw wymagają dobrego zabezpieczenia, a później regularnej konserwacji.
Żeby zabezpieczyć drewno, trzeba usunąć z niego starą farbę lub lakier. Wtedy można pomalować je bezbarwnym impregnatem, zabezpieczającym przed sinizną, glonami, pleśniami, grzybem domowym. Po takiej impregnacji konieczne jest jednak dalsze wykończenie drewnianej fasady, chyba że od razu zastosujesz impregnat dekoracyjny. To lazura wzbogacona o substancje czynnie chroniące drewno przed wspomnianymi niebezpieczeństwami. Takie impregnaty są oferowane w kilku lub kilkunastu wariantach kolorystycznych. Nie tworzą powłoki kryjącej, więc po pomalowaniu rysunek drewna będzie nadal widoczny.
Przeczytaj także:
Lakierobejca, bejca i farby do drewna: malowanie elewacji z desek
Narzędzia i sprzęt
Do malowania fasady można użyć wałka lub pędzla. Wałek jest wydajniejszy i pracuje się nim szybciej. Do tynków o gładkiej powierzchni wybiera się wałki o włosiu krótkim. Im struktura podłoża jest bardziej trójwymiarowa, tym włosie wałka powinno być dłuższe. Przy malowaniu tynków rzadko sięga się po pędzle. Najczęściej w ruch idzie szeroki ławkowiec, używany do gruntowania podłoży.
Pędzle są popularne do nanoszenia farb, lakierów i impregnatów na podłoża drewniane. Przydają się zwłaszcza do odnawiania fasad zbudowanych z wąskich elementów – na przykład lamelek. Stosuje się różnej szerokości pędzle płaskie o włosiu naturalnym lub poliestrowym. Deski, zwłaszcza szerokie, lepiej malować wałkiem. Jego szerokość powinna być wtedy zbliżona do ich szerokości.
Można się też posłużyć pneumatycznym lub elektrycznym pistoletem natryskowym. Konieczne jest przy tym sprawdzenie lepkości farby lub lakierobejcy i porównanie z dopuszczalną lepkością ustaloną przez producenta pistoletu.
Drabina okaże się niezbędna do malowania wysokich ścian, na przykład szczytowych. Jeśli cały dom jest wysoki, ma co najmniej dwie kondygnacje do wykończenia, lepiej zorganizować rusztowanie. Możesz je wynająć z wypożyczalni.
Przygotowanie podłoża
Ściany domów murowanych najczęściej wykończone są tynkiem cementowo-wapiennym lub którymś z tynków cienkowarstwowych. Można je malować, jeśli tylko dobrze trzymają się podłoża oraz mają zwartą strukturę. Pękające i odpadające wymagają naprawy lub usunięcia. Gdy są chłonne lub pylące, trzeba je zagruntować, na przykład preparatem rozpuszczalnikowym.
To samo dotyczy farby, którą były wcześniej wykończone. Jeśli powłoka malarska się łuszczy lub pełno na niej bąbli, świadczących o zawilgoceniu ściany, trzeba się odpowiednio przygotować. Taka farba będzie najprawdopodobniej wymagała zeszlifowania. Trzeba to robić ostrożnie, żeby nie pozostawić wgłębień na tynku. Z pewnością łatwiej byłoby skuć ją razem z tynkiem, ale dołożyłbyś sobie dodatkowej pracy i znacznie wydłużył czas przeznaczony na odrestaurowanie fasady.
Skutecznym sposobem usuwania farby ze ścian jest piaskowanie, które wykonuje specjalistyczna firma.
Malowanie ścian tynkowanych
Zaczynasz od zagruntowania ścian. Płyn gruntujący wlewa się do wiaderka i nanosi na ścianę wałkiem lub szerokim pędzlem. Na drugi dzień możesz malować, ale zanim zaczniesz, sprawdź, czy podłoże się nie błyszczy. Jeśli tak – oznacza to, że zostało „przegruntowane”. Trzeba je wtedy pomalować farbą rozcieńczoną pół na pół z wodą i dopiero zacząć właściwe malowanie.
Farby fasadowe są pakowane w wiaderka o pojemności 5, 10 lub 15 l. Przed malowaniem farbę trzeba dokładnie wymieszać. Podczas jej nanoszenia pociągnięcia pędzla lub wałka powinny być na przemian pionowe, poziome i skośne. Zapewni to jednolitość kolorystyczną elewacji.
Gdy do malowania zechcesz użyć pistoletu natryskowego, upewnij się, czy farba nie jest zbyt lepka jak na jego możliwości. Dopuszczalna lepkość farb jest podana w instrukcji dołączonej do pistoletu. Informacja o lepkości znajduje się w karcie technicznej farby lub można ją zmierzyć tak zwanym kubkiem forda, sprzedawanym wraz z pistoletem.
Farby nanosi się tyloma warstwami, ile jest podane w instrukcji na opakowaniu. Pamiętaj, że siłę krycia można ocenić dopiero po wyschnięciu farby, a nie w trakcie malowania, kiedy to często wydaje się, że nie ukryła ona dobrze tego, co pod spodem.
Gdy chcesz zrobić przerwę w pracy, nie zostawiaj niedomalowanych do końca ścian. Po zakończeniu malowania, gdy farba jest jeszcze wilgotna, chroń ścianę przed zamoczeniem lub zapyleniem. Nie zwlekaj też z usuwaniem taśm malarskich zabezpieczających różne elementy. Gdy farba wyschnie, odklejana taśma może oderwać fragment powłoki – dotyczy to zwłaszcza farb organicznych.
Malowanie elewacji drewnianej
O ile chcesz tylko zmienić kolor na ładniejszy, wystarczy lekko zmatowić powierzchnię desek, żeby nowa farba dobrze się trzymała, i usunąć pył wilgotną szmatką. Nie będzie to konieczne, gdy stara powłoka jest matowa. Wtedy trzeba tylko ją oczyścić z tłustych nalotów i można malować.
Gdy chcesz usunąć starą powłokę, na przykład dlatego, że się łuszczy lub widać na niej pleśń bądź zabrudzenia niemożliwe do zmycia, wtedy sięgnij po szlifierkę. Dobra będzie szlifierka oscylacyjna z prostokątną stopą, a do detali – z małą stopą typu delta. Szlifierki taśmowe są zdecydowanie wydajniejsze, ale bardzo ciężkie i nieporęczne przy pracy w pionie.
Gdy drewno zaatakowała sinizna, wtedy konieczne może się okazać kupienie specjalnego preparatu do jej usuwania. Uwaga, jest on agresywny chemicznie, więc do nanoszenia trzeba założyć rękawice, a twarz zabezpieczyć maską i okularami ochronnymi.
Niektóre silnie zażywiczone gatunki, jak na przykład modrzew, przed malowaniem wymagają przeczyszczenia powierzchni rozpuszczalnikiem.
Szpary i ubytki – na przykład po sękach, które wypadły możesz wypełnić mieszaniną pyłu pozostałego po szlifowaniu i lakieru. Taki kit nanosi się szpachelką, wygładza i po dwóch dniach szlifuje delikatnie drobnoziarnistym papierem ściernym. Do wypełniania dziur i pęknięć służą też gotowe kity do drewna.
Nanoszenie farby lub lakieru przebiega dość szybko. Trzeba tylko przestrzegać kilku zasad:
- przed malowaniem preparatem transparentnym warto sprawdzić na kawałku drewna, jaki kolor uzyskamy po jego naniesieniu;
- nanoś farbę małymi porcjami, wzdłuż włókien; zaczynaj od góry i posuwaj się w dół ściany. Małym pędzlem koryguj niedoróbki;
- każde miejsce przecięcia lub każdą nawierconą dziurę w drewnie też trzeba pomalować;
- drugą warstwę nanoś dopiero wtedy, gdy pierwsza wyschnie;
- jeśli farba lub lakier spowodowały uniesienie się włókien drzewnych, co bywa utrapieniem w przypadku desek świerkowych, wtedy trzeba je delikatnie zeszlifować i dopiero nanieść drugą warstwę.
Drewnianą fasadę wygodnie maluje się metodą natryskową, zwłaszcza gdy deski ułożone są na zakład, ściana jest z bali lub do wykończenia użyto lameli.
