Czy wymiana pokrycia dachowego wymaga zgłoszenia? Jak się przygotować? Co sprawdzić?

Wymiana pokrycia dachowego - tego remontu mieszkańcy boją się najbardziej – ze względu na wysoki koszt i niedogodności, jakie ze sobą niesie. Odpowiednie przygotowanie pozwoli sprawniej i szybciej pokonać wszystkie etapy wymiany pokrycia.

Spis treści

1. Wymiana pokrycia dachowego to remont
2. Kiedy trzeba zgłosić wymianę pokrycia dachowego?
3. Kiedy wymiana pokrycia dachowego wymaga pozwolenia?
4. Jakie formalności w przypadku przebudowy dachu?
5. Ekspertyza techniczna dachu
6. Naprawy przed wymianą pokrycia
7. Docieplenie dachu przy okazji wymiany pokrycia
8. Co z azbestem?
9. Poszukiwanie wykonawców
10. Przygotowanie domu do wymiany pokrycia
11. Nowe pokrycie na dach
12. Dodatki do pokrycia dachowego
13. Łaty, kontrłaty i sztywne poszycie
14. Membrana dachowa lub papa
15. Nowe ocieplenie dachu
16. Nowe rynny

Wymiana pokrycia dachowego to remont

Wymianę pokrycia dachowego kwalifikuje się jako remont. Takie prace nie wymagają żadnych formalności urzędowych, jeśli remontowany dom można by wybudować – według obowiązujących obecnie przepisów – na podstawie tak zwanego zgłoszenia z projektem, bez konieczności uzyskania pozwolenia na budowę (art. 29 ust. 4 pkt 2 lit. b Prawa budowlanego). Chodzi więc o wolno stojące domy jednorodzinne, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce, czyli usytuowane w takiej odległości od granic działki, że nie ograniczają możliwości zabudowy sąsiednich posesji (minimum 3 m dla ściany bez otworów i 4 m dla ściany z oknami lub drzwiami). Dotyczy to również wolno stojących domów o powierzchni zabudowy do 70 m², budowanych na podstawie uproszczonej procedury. W takich sytuacjach zakres remontu nie ma znaczenia.

Kiedy trzeba zgłosić wymianę pokrycia dachowego?

W przypadku domów jednorodzinnych usytuowanych przy granicy działki, bliźniaków i domów szeregowych remont dachu trzeba zgłosić w starostwie powiatowym lub urzędzie miasta. Przepisy wymagają bowiem zgłoszenia remontu przegród zewnętrznych lub elementów konstrukcyjnych domu, którego budowa wymagałaby uzyskania pozwolenia. Zgłoszenie remontu – i to bez względu na zakres planowanych robót – jest konieczne również wtedy, gdy dom jest położony na obszarze wpisanym do rejestru zabytków, przy czym wcześniej – przed zgłoszeniem – trzeba uzyskać pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 29 ust. 7 pkt 2).

Kiedy wymiana pokrycia dachowego wymaga pozwolenia?

Pozwolenie na budowę jest obowiązkowe z kolei w sytuacji prowadzenia remontu domu wpisanego do rejestru zabytków. Można o nie wystąpić dopiero po uzyskaniu zgody na remont wydanej przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 29 ust. 7 pkt 1).

Jakie formalności w przypadku przebudowy dachu?

W wypadku przebudowy dachu obowiązują inne formalności. Należy ją zgłosić, a gdyby przebudowa prowadziła do powiększenia obszaru oddziaływania obiektu poza działkę, to byłoby wymagane pozwolenie na budowę (art. 29 ust. 3 pkt 1 lit. a). Do zgłoszenia przebudowy należy dołączyć trzy egzemplarze projektu budowlanego i oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.

Jeżeli przebudowa nie zmieni sposobu zagospodarowania terenu i użytkowania budynku ani jego formy architektonicznej, projekt nie musi zawierać części dotyczącej zagospodarowania działki (art. 34 ust. 3a). Ponadto przebudowa powinna być poprzedzona wykonaniem ekspertyzy technicznej stanu konstrukcji i elementów budynku, z uwzględnieniem stanu podłoża gruntowego (zgodnie z § 206 ust. 4 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie).

Z przebudową mamy do czynienia, gdy zmieniają się parametry użytkowe lub techniczne dachu, lecz nie jego wymiary. Chodzi na przykład o zmianę konstrukcji dachu albo wykonywanie nowych okien dachowych. Za przebudowę uznaje się również ocieplenie, ale ono akurat jest zwolnione z formalności (gdy wysokość budynku nie przekracza 12 m).

Warto też wiedzieć, że gdy docieplenie budynku ma objąć ponad 25% powierzchni jego przegród zewnętrznych, należy spełnić wymagania minimalne dotyczące energooszczędności i ochrony cieplnej przewidziane w przepisach techniczno-budowlanych dla przebudowy. Zgodnie z tymi przepisami współczynnik przenikania ciepła dla ocieplonego dachu nie może być wyższy niż 0,15 W/(m²·K).

Ekspertyza techniczna dachu

Żeby sprawdzić, w jakim dach jest stanie, trzeba wejść na połacie lub, korzystając z drabiny, obejrzeć je z bliska. Dobrze, żeby towarzyszył ci majster dekarski. Fachowiec najlepiej oszacuje, czy pokrycie jest tylko zaniedbane, czy jego dni są już policzone. Oględziny to też okazja do dokładnych pomiarów powierzchni połaci i długości ich krawędzi, co będzie niezbędne przed zamówieniem materiału. Później warto wezwać konstruktora, zwłaszcza jeśli nie masz pewności co do stanu więźby, czyli konstrukcji utrzymującej izolację i pokrycie dachowe. Wiele będzie zależało od jej nośności i ogólnego stanu. Konstruktor zbada więźbę, dokona potrzebnych obliczeń i wyda opinię.

Naprawy przed wymianą pokrycia

• Wzmacnianie – polega na zastosowaniu dodatkowych podpór krokwi i jętek lub dołożeniu nowych krokwi. To dosyć skomplikowane zabiegi, które muszą być wykonywane przez cieśli, zgodnie z przygotowanym uprzednio projektem. Prostszą naprawą jest wzmocnienie krokwi przez spięcie ich z dwóch stron deskami lub usztywnienie połaci stalowymi taśmami, tak zwanymi ściągami.
• Odgrzybianie – grzyb domowy, rozwijający się na mokrym drewnie, może doszczętnie zdewastować więźbę. Usunięciem intruza muszą zająć się specjaliści. Zainfekowane fragmenty konstrukcji oraz te, które z nimi sąsiadują, muszą być usunięte, i to z zachowaniem szczególnych środków ostrożności. Resztę więźby, w tym świeże elementy zastępujące te wyrzucone, trzeba dokładnie zaimpregnować środkiem grzybobójczym. Pleśń nie jest tak groźna jak grzyb domowy. Choć nie powoduje wielkich zniszczeń więźby, jest bardzo szkodliwa dla zdrowia.
• Odrobaczanie – gdy więźbę zaatakowały spuszczele domowe – groźne owady żywiące się drewnem, najbardziej zniszczone fragmenty więźby trzeba będzie wymienić. Pozostałe zaś muszą zostać poddane odrobaczaniu. Usługę taką świadczą specjalistyczne firmy. Najskuteczniejsza metoda jest dosyć droga i polega na zagazowywaniu, co trwa kilka dni i wymaga opakowania domu w folię.
• Wymiana – skala napraw więźby bywa czasem tak duża, że te stają się po prostu nieopłacalne. Więźbę wymieniamy na nową, gdy jej zagrzybienie przekracza 20% lub gdy w znacznym stopniu opanowana jest przez larwy owadów. Podobnie, gdy pęknięcia, zwichrowania, niebezpieczne ujęcia i inne usterki konstrukcji obejmują ponad 50% całości. Powodem wymiany więźby będzie też oczywiście zmiana kształtu dachu.

Przeczytaj również:

Więźbę dachową też można naprawić. Zobacz, jak sprawnie wykonać remont dachu

Docieplenie dachu przy okazji wymiany pokrycia

Po konsultacji z konstruktorem będziesz wiedział, czy oprócz ewentualnej naprawy więźby wymianie pokrycia będą towarzyszyć dodatkowe prace. Najczęściej w grę wchodzi docieplenie. To oczywiste, bo nawet przed 20 laty standardy energetyczne były zdecydowanie inne, a więc trzeba będzie dołożyć materiału termoizolacyjnego. Bywa też, że stary izolator termiczny jest w złym w stanie, na przykład dlatego że buszowały w nim kuny, i on również kwalifikuje się do wymiany.

Jeśli w ramach remontu chcesz zaadaptować nieużywane dotąd poddasze, ocieplać będziesz raczej od wewnątrz. Wtedy dodatkowa warstwa materiału termoizolacyjnego trafi między krokwie i pod nie, zanim skosy i ściany zabudujemy okładziną wykończeniową. Ocieplanie od wewnątrz, gdy poddasze jest już wykończone, jest niestety trudnym zadaniem, wiążącym się ze zrywaniem okładziny – to oznacza kapitalny remont całego poddasza. W takich sytuacjach inwestorzy najczęściej decydują się na ocieplenie dachu od zewnątrz.

Jeśli dach ma sztywne poszycie, będzie można ułożyć na nim płyty termoizolacyjne z twardego i nienasiąkliwego materiału – na przykład poliuretanu PIR lub polistyrenu ekstrudowanego XPS. Na takiej warstwie ociepleniowej, mającej zazwyczaj grubość 5-10 cm, montuje się ruszt nośny pod przyszłe pokrycie. Jeśli jednak na tak ocieplonych połaciach zechcesz ułożyć gonty bitumiczne, niezbędne będzie drugie sztywne poszycie na termoizolacji.

Jeśli zamiast sztywnego poszycia jest folia wstępnego krycia, najlepiej byłoby ją usunąć, do krokwi przybić grube kontrłaty, między nimi umieścić dodatkowe ocieplenie i ułożyć pozostałe warstwy dachu, wraz z folią. Można też oczywiście zbudować nowe sztywne poszycie.

Wadą docieplenia dachu od zewnątrz jest to, że znacznie wzrasta grubość połaci. To wymaga zaś zastosowania różnych niestandardowych produktów i nietypowych rozwiązań, zwłaszcza jeśli chodzi o obróbki blacharskie i wykończenie kalenic, narożników oraz okapów dachowych.

Najłatwiej będzie docieplić poddasze nieużytkowe, bo materiał termoizolacyjny nie będzie układany w połaciach, tylko na stropie nad ostatnią kondygnacją. Taką pracę można przeprowadzić w dowolnym czasie, bo nie jest w żaden sposób związana z remontem dachu. Zanim podejmiemy decyzję o dołożeniu materiału termoizolacyjnego, możesz wezwać jeszcze jednego specjalistę – audytora energetycznego, który oceni, czy nasz dach wymaga docieplania, a jeśli tak, to o ile zwiększyć warstwę termoizolacyjną. Audyt może też być pomocny przy uzyskaniu dofinansowania na termomodernizację.

Co z azbestem?

Gdy na dachu straszy stare pokrycie z eternitu zawierającego azbest, trzeba w porozumieniu z dekarzami ustalić, czy niezdrowy materiał należy usunąć, czy da się ułożyć nowe pokrycie na starym. Generalnie, dopóki płyt lub płytek eternitowych nie zaczniesz łamać, ciąć lub szlifować – nic złego nie powinno się stać. Niebezpieczne włókna uwalniają się tylko w takich przypadkach i póki nikt nie rusza pokrycia nie zachodzi ryzyko, że dostaną się one do naszych płuc.

Nowe pokrycie może więc zasłonić stare. Musi być jednak lekkie, aby nie doprowadzić do przeciążenia więźby. Gdy eternit jest połamany, popękany lub dach ma jeszcze inne mankamenty do usunięcia, wtedy lepiej jest go zdemontować. Tym powinna zająć się profesjonalna firma, która oprócz demontażu zorganizuje we własnym zakresie wywózkę porozbiórkowych resztek, a te przyjmują tylko nieliczne, wyznaczone wysypiska śmieci.

Dowiedz się więcej:

Azbest - dlaczego płyty azbestowe trzeba usuwać?

Poszukiwanie wykonawców

Niech nie zwiedzie cię kryzysowa sytuacja w budownictwie. Dekarze wciąż mają pełne ręce roboty, więc i terminy proponują dość odległe. Najlepiej zająć się poszukiwaniem ekipy do wymiany pokrycia nawet pół roku wcześniej. Dobra wiadomość jest taka, że dziś ekipy przeważnie same organizują materiał, więc nie musisz zajmować się jego poszukiwaniami ani dowozem. Tę kwestię trzeba będzie poruszyć w rozmowach z potencjalnymi wykonawcami.

Przygotowanie domu do wymiany pokrycia

Po zatrudnieniu ekipy wykonawczej trzeba zamówić kontener lub ciężarówkę do wywiezienia starego pokrycia. Musisz również zabezpieczyć teren wokół domu przed ewentualnymi zniszczeniami. Choć prace remontowe w obrębie połaci dachowych planuje się przeważnie na okres letni, kiedy panują najlepsze warunki pogodowe, pamiętaj, że nasz klimat lubi zaskakiwać i trzeba być przygotowanym zwłaszcza na nagłe ulewy. Odsłonięta, drewniana konstrukcja dachu nie powinna zamoknąć. Trudno ją bowiem wysuszyć i zajmuje to mnóstwo czasu. Warto więc mieć w pogotowiu grubą foliową plandekę, którą w razie czego osłonimy więźbę przez deszczem.

Nowe pokrycie na dach

Blachodachówka, panele blaszane do łączenia na rąbek, dachówki, gonty bitumiczne - co wybrać? Fachowcy maja jedna odpowiedź: to, co się najbardziej podoba. Poradzą oni sobie z wszelkimi zmianami na dachu. Niemniej najbezpieczniej zastąpić stare pokrycie nowym, ale tego samego lub zbliżonego rodzaju. Przykładowo, jeśli dach pokryty jest dachówką cementową, warto poszukać dachówek cementowych albo ceramicznych o podobnym formacie. Nie chodzi tu tylko o jego ciężar, bo można wybrać pokrycie lżejsze, ale o sposób wykonania obróbek, rodzaj podkonstrukcji, rozstaw łat.

Pewną wskazówką, którą należy kierować się podczas wybierania pokrycia, jest nośność więźby. Gdy badający ją konstruktor orzeknie, że jest mocna i z powodzeniem przeniesie większe obciążenia niż dotąd, wtedy mamy pełną dowolność. W przeciwnym razie musisz wybrać pokrycie o podobnym ciężarze, co to stare.

Szukając nowego materiału na pokrycie, bądź rozsądny. Nowoczesne domy, usytuowane w okolicy miejskiej, nie powinny być wykańczane produktami nawiązującymi do architektury rustykalnej, a więc gontami drzewnymi, strzechami. Także nowoczesne wzory dachówek, płaskie płyty dachowe lub panele blaszane nie zawsze poprawią wygląd domu o klasycznej stylistyce, na przykład zbudowanego na wzór staropolskiego dworku.

Jeśli nie czujesz się na siłach, aby samemu podejmować decyzje o znaczeniu estetycznym, poszukaj podpowiedzi w czasopismach poświęconych architekturze i budownictwu lub poproś o pomoc architekta. Najprostszym rozwiązaniem będzie zaś podpatrzenie, czym pokryte są domy w sąsiedztwie i wybór podobnego, o podobnej kolorystyce. Twój dom jest przecież częścią krajobrazu i powinien z nim harmonizować. Dobierając rodzaj i kolor pokrycia, nie popełniaj popularnego w naszym kraju błędu i nie staraj się na siłę wyróżnić z otoczenia.

Przeczytaj także:

Rodzaje pokryć dachowych - z jakiego materiału wybrać pokrycie na dach?

Dodatki do pokrycia dachowego

Liczba elementów towarzyszących wybranemu materiałowi pokryciowemu będzie duża. W przypadku dachówek dokupuje się dachówki szczytowe, do wykańczania boków połaci, nazywanych szczytami, gąsiory – do wykańczania kalenic i grzbietów (wraz z nimi gąsiory końcowe, początkowe lub denka zamykające gąsior, a także łączniki gąsiorów do miejsc, gdzie krzyżują się kalenice lub łączą z grzbietami), elementy do mocowania dachówek (spinki, wkręty) i klamry do przytwierdzania gąsiorów, wsporniki łat kalenicowych, dachówki wentylacyjne, dachówki antenowe, kominki do wyprowadzania pionów kanalizacyjnych. Pod gąsiorami umieszcza się taśmę uszczelniająco- wentylacyjną. Elastyczna taśma uszczelniająca bywa też umieszczana w koszach dachowych jako alternatywna dla tak zwanych rynien koszowych wykonywanych z blachy powlekanej.

Gąsiory dokupujesz także do innych rodzajów pokryć i tylko niektóre mogą się bez nich obejść – na przykład gonty. Konieczna jest też powlekana blacha, w kolorze pokrycia, do wykonywania metalowych obróbek, na przykład okapu, komina lub krawędzi dachowej.

Często dach wymaga dodatkowych akcesoriów, jak choćby ław kominiarskich wraz z ich wspornikami czy barier przeciwśniegowych – spowalniających nagłe zsuwanie się czap śnieżnych z połaci, co mogłoby doprowadzić do zerwania rynien.

Każde pokrycie, które będzie od spodu wentylowane, zmusza do zakupu wróblówki, czyli elementu zapewniającego wlot powietrza, a jednocześnie chroniącego przed ptakami. W przypadku pokryć płaskich wróblówki zastępują niekiedy stalowe taśmy perforowane. One strzegą wlotu do drugiej przestrzeni wentylacyjnej (jeśli jest przewidziana), znajdującej się między ociepleniem a sztywnym poszyciem.

Łaty, kontrłaty i sztywne poszycie

Konstrukcję nośną starego pokrycia mogą tworzyć kontrłaty i nabite w poprzek nich łaty lub sztywne poszycie, przeważnie zaizolowane papą. Często oba rodzaje konstrukcji funkcjonują równocześnie. Zatrudnieni dekarze najlepiej ocenią, czy nowe pokrycie może zostać ułożone na starej konstrukcji nośnej. Z reguły jednak decydują się na jego usunięcie, bo łatwiej jest im montować pokrycie całkiem od podstaw.

Rodzaj nowej konstrukcji nośnej będzie zależał przede wszystkim od rodzaju wybranego pokrycia. Sztywne poszycie z desek lub płyt drewnopochodnych niezbędne jest tylko pod pokrycie z gontów bitumicznych lub blachy płaskiej. Wszelkie profilowane rodzaje pokryć (dachówki, blachodachówki, płyty dachowe, panele z blachy płaskiej do łączenia na rąbki) mocuje się do rusztu z łat i kontrłat. Ciężar rusztu z drewnianych łat i kontrłat z izolacją z folii to około 15 kg/m². Ciężar sztywnego poszycia z izolacją z papy – około 30 kg/m², a ciężar sztywnego poszycia z izolacją z papy i rusztem z łat drewnianych około – 31-40 kg/m².

Membrana dachowa lub papa

W zdecydowanej większości przypadków materiał izolujący dach także wymienia się na nowy. Jeśli pod dachem jest sztywne poszycie, masz dwie możliwości – zaizolować je papą dachową lub membraną wysokoparoprzepuszczalną, ale w wersji przeznaczonej do układania na deskach, odporniejszej na rozerwanie niż inne membrany.

Gdy sztywnego poszycia nie ma, oczywiście można je zbudować, by usztywnić więźbę, ale z reguły się tego nie robi, bo jest to dodatkowy ciężar i koszt. W tym przypadku na krokwiach układana jest membrana wysokoparoprzepuszczalna.

Nowe ocieplenie dachu

Rodzaj materiału do ocieplania dachu wybiera się zależnie od przewidzianej metody izolacji. Jeśli będzie wykonywana od strony poddasza, wtedy do wyboru masz wełnę mineralną, wełnę drzewną lub pianę PUR albo celulozę.

Wełna mineralna jest najpopularniejsza. Stosuje się tu zwłaszcza maty, czasem też płyty. Pianę PUR wytwarza się na miejscu w agregacie i nanosi metodą natryskową. Tak samo aplikuje się strzępki celulozowe.

Gdy dach ocieplasz od zewnątrz, najlepiej użyć twardego materiału o niskiej nasiąkliwości i jak najlepszej izolacyjności termicznej (im niższa wartość współczynnika λ, tym cieńsza może być warstwa ocieplająca). Polecane są zwłaszcza płyty z poliizocyjanuratu PIR lub płyty polistyrenu XPS. Są przeważnie obustronnie pokryte papierem aluminizowanym. Mają krawędzie dostosowane do łączenia na pióro i wpust. Ich współczynnik przewodzenia ciepła λ wynosi od 0,028 do 0,014 W/ (m^.K).

Dla porównania – wełna mineralna ma ten współczynnik na poziomie 0,038-0,032 W/(m^.K), polistyren ekstrudowany – 0,031-0,029 W/ (m^.K), piana natryskowa – 0,024-0,019 W/(m^.K), celuloza – 0,042-0,037 W/(m^.K), a wełna drzewna – 0,038-0,036 W/(m^.K).

Nowe rynny

Gdy wymieniasz pokrycie, przeważnie chcesz też stare rynny zastąpić nowymi. Jest to proste, dopóki nie naruszasz konstrukcji dachu, a szczególnie jeśli nie zwiększasz kąta nachylenia połaci lub ich wielkości. Wtedy bowiem musisz również zwiększyć przekroje rynien i rur spustowych, gdyż będzie do nich trafiać więcej wody.

Przekroje rynien i rur spustowych dobiera się do tak zwanej efektywnej powierzchni dachu (EPD). Można ją łatwo wyliczyć w przypadku dachów dwuspadowych. Gdy masz do czynienia z konstrukcją bardziej skomplikowaną, obliczenie będzie trudniejsze. Na szczęście wyliczenie może za ciebie zrobić sprzedawca rynien, jeśli rozrysujesz mu swój dach i podasz, jakie są powierzchnie poszczególnych połaci.

Najtańsze są rynny z PCW – lekkie, łatwe do cięcia i montażu. Są barwione w masie, więc powstałe przez przypadek rysy nie będą się rzucać w oczy. Rynny plastikowe montuje się na złączki, rzadziej na klej.

Rynny z blachy stalowej lub aluminiowej są droższe. Trochę trudniej je zamontować niż rynny z PCW i potrzeba kilku specjalistycznych narzędzi – w tym nożyc do blachy i zaginarki. Montuje się je na złączki lub przez lutowanie (rynny niepowlekane).

Rynny aluminiowe łączy się specjalnymi zaciskami i nitami. Z aluminium często robi się tak zwane rynny ciągnione, wytwarzane wprost na budowie. W przyczepowych maszynach powstają wówczas długie odcinki, dostosowane do wymiarów konkretnych połaci.

Radosław Murat