Podatek od prywatnej pożyczki w rodzinie - czy trzeba płacić?

Czy pożyczka pieniędzy w najbliższej rodzinie jest opodatkowana? Czy, aby nie płacić podatku od czynności cywilno-prawnych konieczne jest spełnienie jakichś warunków? Co w przypadku prywatnej pożyczki pieniędzy od przyjaciół albo od zakładu pracy? Jaka kara grozi za niezapłacenie podatku? Odpowiadamy na te i inne pytanie związane z pożyczaniem pieniędzy.

Pożyczki w najbliższej rodzinie

Pożyczki w najbliższej rodzinie mogą być w całości zwolnione z podatku. Dotyczy to wyłącznie pożyczek pieniężnych.

Do grona najbliższych zaliczają się małżonek, zstępni i wstępni (czyli dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie), rodzeństwo, pasierb, ojczym i macocha. Pożyczki, których udzielą sobie te osoby, będą w całości – bez względu na wysokość – zwolnione z PCC po spełnieniu łącznie dwóch warunków:

• biorący pożyczkę złoży deklarację (PCC-3) w terminie 14 dni od zawarcia umowy pożyczki i
• udokumentuje otrzymanie pożyczki na rachunek bankowy albo rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Jeżeli biorący pożyczkę nie spełni tych warunków (na przykład dostanie gotówkę do ręki albo pożyczy jakieś rzeczy określone co do gatunku), będzie zobowiązany do zapłacenia podatku, ale tylko od wartości przekraczającej kwotę 9637 zł otrzymanej łącznie od jednej osoby w ciągu pięciu lat (przy czym bierze się pod uwagę pięć lat poprzedzających rok, w którym rozliczamy się z danej pożyczki).

W wypadku umów między teściami, synowymi i zięciami zwolnione z podatku są tylko pożyczki do kwoty 9637 zł (również liczone od jednej osoby w ciągu pięciu lat).

Gdy kwota pożyczki rodzinnej jest niższa niż 9637 zł (biorąc pod uwagę pięć wcześniejszych lat), nie trzeba jej zgłaszać w urzędzie skarbowym. Liczba takich bezpodatkowych pożyczek jest ograniczona jedynie liczebnością rodziny.

Pożyczka od dalszej rodziny i znajomych

Inaczej wygląda kwestia pożyczek od znajomych oraz członków dalszej rodziny (cioci, wujka czy szwagra), bez względu na ich cel czy przeznaczenie.

Można od nich pożyczyć w ciągu trzech kolejnych lat kalendarzowych – nie płacąc podatku – łącznie 5 tys. zł od jednej osoby albo 25 tys. zł od kilku osób.

Owe trzyletnie okresy są naliczane od 1 stycznia 2009 r. Jeśli ktoś pożyczył od przyjaciela 5 tys. zł w 2011 r., z początkiem 2012 r. nabył prawo do kolejnej pożyczki w takiej kwocie i od tej samej osoby bez konieczności zapłaty podatku. Jeżeli udzielone pożyczki mieszczą się w podanych wyżej limitach, nie trzeba ich zgłaszać w urzędzie skarbowym. Wyższe trzeba wykazać w zeznaniu PCC-3 i zapłacić od nich podatek.

Pożyczki z kas lub funduszów zakładowych

Zwolnione z PCC są również pożyczki udzielone z kas lub funduszów zakładowych, funduszów związków zawodowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, koleżeńskich kas oszczędnościowo-pożyczkowych w wojsku oraz z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Podatek od czynności cywilno-prawnych (PCC)

Podatek ten dotyczy pożyczek, których przedmiotem są pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku (tak zwane rzeczy zamienne: materiały budowlane, produkty spożywcze, węgiel). Pożyczenie od przyjaciela samochodu nie będzie więc opodatkowane.

Umowa pożyczki zgodnie z Kodeksem cywilnym powinna być sporządzona na piśmie, jeśli jej wartość wynosi od 500 zł w górę. Warto o to zadbać, żeby uniknąć nieporozumień co do pożyczonej kwoty czy terminu jej zwrotu. Podatek zawsze obciąża osobę, która otrzymała pożyczkę. Stawka podatku wynosi 2%, a podstawą opodatkowania jest kwota (gdy pożycza się pieniądze) lub wartość udzielonej pożyczki (gdy pożycza się rzeczy). Obowiązek zapłaty podatku powstaje w momencie zawarcia umowy. Na zapłacenie jest 14 dni.

Pożyczkobiorca jest też zobowiązany do zawiadomienia w tym samym terminie urzędu skarbowego o pożyczce przez złożenie formularza PCC-3. Nie zawsze jest to wymagane, ponieważ zakres obowiązków pożyczkobiorcy i wysokość podatku, który musi zapłacić, zależą od tego, kto udzielił mu pożyczki i w jakiej wysokości.

Pożyczkodawca nie musi zawiadamiać urzędu skarbowego o udzieleniu pożyczki. Rozliczenie z fiskusem będzie jednak konieczne, jeżeli pożyczka była oprocentowana. Taki dochód jest opodatkowany 19-procentowym ryczałtem. Płaci się go po zakończeniu roku (do 30 kwietnia) i wykazuje w zeznaniu rocznym PIT

Kara za niezapłacenie podatku od pożyczki

Jeśli tłumacząc się przed organem podatkowym, skąd wzięliśmy pieniądze na przykład na kupno działki budowlanej, powołamy się na fakt zawarcia umowy pożyczki – będziemy musieli zapłacić od niej podatek w wysokości aż 20%.

Warto wiedzieć, że przed tym sankcyjnym podatkiem nie chroni nawet upływ pięciu lat, czyli termin przedawnienia zobowiązania (potwierdził to Trybunał Konstytucyjny w wyroku wydanym 19.06.2012, sygn. P 41/10).

Na taką samą karną stawkę podatku narażają się również te osoby, które nie spełnią warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy od członka najbliższej rodziny na rachunek bankowy lub przekazem pocztowym, a później powołają się przed organem podatkowym na to właśnie przysporzenie. Nie pomoże tu nawet fakt złożenia w terminie deklaracji PCC-3. Sankcja ta dotyczy pożyczek zawieranych od 1 stycznia 2007 r