Rośliny pnące do ogrodu - wybieramy i uprawiamy pnącza ogrodowe
Rośliny pnące mają wiele zalet: szybko porastają ogrodzenia, trejaże i mury, z powodzeniem zastąpią żywopłot w wąskich miejscach, przesłonią nieciekawy widok, stworzą zaciszny zakątek w ogrodzie. Są niezastąpione w małych ogrodach. Podpowiadamy, jakie pnącza wybrać do ogrodu, jak je uprawiać i pielęgnować.
Autor: GettyImages
Bluszcz posadzony przy siatce ogrodzeniowej potrafi z czasem całkowicie ją zakryć
Spis treści
- Wybieramy rośliny pnące do ogrodu - co wziąć pod uwagę?
- Pnącza ogrodowe jednoroczne i wieloletnie
- Jak pnącza przyczepiają się do podpór?
- Stanowisko dla roślin pnących
- Podłoże dla roślin pnących
- Pielęgnacja pnączy w ogrodzie
- Mrozoodporność pnączy ogrodowych
- Ochrona pnączy przed chorobami i szkodnikami
Pnącza posadzone przy domu, małej architekturze lub wzdłuż ogrodzenia zajmują niewiele miejsca, znacznie mniej niż żywopłot, a podobnie jak on otulają ogród szczelną zielenią. Z tego względu są niezastąpione na małych działkach, na których liczy się każdy skrawek gruntu. Można nimi zamaskować niezbyt dekoracyjne ogrodzenie, wiatę śmietnikową, kompostownik, domek gospodarczy. Niemałe znaczenie ma to, że wiele pnączy długo i obficie kwitnie oraz intensywnie pachnie.
Wybieramy rośliny pnące do ogrodu - co wziąć pod uwagę?
Pnącza pochodzące z cieplejszych rejonów świata, na przykład milin amerykański (południe Ameryki Północnej) i glicynie (Japonia, Chiny i Korea), będą o wiele bardziej zagrożone przemarzaniem w czasie zimy niż rośliny pochodzące z naszej strefy klimatycznej, na przykład powojniki i wiciokrzewy lub bluszcz pospolity występujący na terenie całej Europy i Azji Mniejszej. Wybierając rośliny, trzeba pamiętać, że posadzone na otwartej przestrzeni wzdłuż ulicy są narażone na mroźny wiatr, który dodatkowo je wysusza i może doprowadzić do ich obumierania. I choć często rośliny te odbijają z korzeni, potrzeba na to czasu. Poza tym usuwanie zaschniętych łodyg wplecionych w ogrodzenie wymaga niemało wysiłku.
Ważnym kryterium podczas wyboru pnączy jest ich wzrost. Należy je dobrać zarówno do wielkości i masywności ogrodzenia, jak i do rozmiarów działki. W małych ogrodach nie ma miejsca na zbytnie rozprzestrzenianie się roślin. Wiele pnączy tworzy bardzo silne, zdrewniałe pędy, które zajmują znaczną przestrzeń. Dlatego te o dużej sile wzrostu należy sadzić nie gęściej niż co 2 m. Wyjątkiem jest bluszcz pospolity, który – choć dorasta do 20 m – nie jest bardzo ekspansywny.
- Pnącza duże (ponad 8 m): bluszcz pospolity, dławisz okrągłolistny, glicynie, hortensja pnąca, kokornak wielkolistny, milinamerykański, powojnik górski i pnący, rdestówka Auberta, winobluszcz pięciolistkowy, trójklapowy i zaroślowy.
- Pnącza średnie (5-6 m): akebia pięciolistkowa, aktinidia ostrolistna, przywarka hortensjowa, róże, trzmielina Fortune’a, winnik tojadowy.
- Pnącza małe (2-3 m): miesięcznik dahurski, powojnik alpejski, wielopłatkowy i wielkokwiatowy, większość wiciokrzewów.
Pnącza wieloletnie, które nadają się do posadzenia wzdłuż ogrodzenia:
- Siatka, pręty metalowe, sztachety drewniane: akebia pięciolistkowa, aktinidia ostrolistna, bluszcz pospolity, cytryniec chiński, dławisz okrągłolistny, glicynie, kokornak wielkolistny, miesięcznik dahurski, milin amerykański, powojniki, rdestówka Auberta, róże, wiciokrzewy, winniki, winobluszcz zaroślowy.
- Ogrodzenie kamienne: bluszcz pospolity, hortensja pnąca, milin amerykański, przywarka japońska, trzmielina Fortune’a.
- Ogrodzenie murowane, betonowe: bluszcz pospolity, hortensja pnąca, winobluszcze (oprócz zaroślowego.
Autor: GettyImages
Bluszcz posadzony przy siatce ogrodzeniowej potrafi z czasem całkowicie ją zakryć
Pnącza ogrodowe jednoroczne i wieloletnie
Ogrodzenia i obiekty gospodarcze można obsadzać: chmielem japońskim, fasolą wielokwiatową, groszkiem pachnącym, nasturcją większą, tykwą pospolitą, wilcami. Rośliny te w ciągu jednego sezonu osiągają ostateczne rozmiary, dorastając nawet do kilku metrów. Jeśli zostaną gęsto posadzone, mogą zamaskować dużą powierzchnię ściany. Wymagają stanowisk wilgotnych i słonecznych, nienarażonych na podmuchy silnego wiatru. Ich dosyć dużym mankamentem jest krótki żywot i – co z tym związane – konieczność corocznych nasadzeń (ale to może być też atutem – sadząc co roku inne rośliny, zmieniamy aranżację ogrodu).
Drugą grupę pnączy tworzą: chmiel zwyczajny, groszek szerokolistny oraz powojnik całolistny i powojnik pośredni. Także one nie mają zdrewniałych łodyg. Ich nadziemne części co roku zamierają, ale wiosną z karpy wyrastają nowe pędy. Najliczniejszą grupę stanowią pnącza wieloletnie o zdrewniałych łodygach. Raz posadzone i odpowiednio pielęgnowane rosną nawet przez kilkadziesiąt lat, co roku zwiększając swoją wielkość.
Jak pnącza przyczepiają się do podpór?
Każde pnącze (oprócz róż) ma specjalne organy umożliwiające mu wspinanie się. Rośliny, które przyczepiają się do podpór przylgami, nadają się do obsadzania obiektów betonowych lub murowanych mających gładkie powierzchnie. Pnącza wspinające się przy użyciu korzonków czepnych wykorzystują wszelkie szczeliny umożliwiające ich zahaczenie. Takie rośliny są odpowiednie do sadzenia przy obiektach z kamieni lub murowanych wykończonych tynkiem o wyraźnej chropowatej fakturze. Z kolei pnącza wytwarzające wąsy lub chwytające się podpór ogonkami liściowymi sprawdzą się przy ogrodzeniach z siatki, prętów metalowych lub wąskich drewnianych sztachet.
Stanowisko dla roślin pnących
Stanowisko dla pnączy. Wybór odpowiedniego miejsca dla pnączy powinien zależeć również od ich naturalnych uwarunkowań: rośliny pochodzące ze stanowisk leśnych mogą rosnąć nawet w cieniu, inne do prawidłowego rozwoju wymagają półcienia lub pełnego słońca. Pnącza, do których dociera zbyt mało światła, mniej obficie kwitną (dotyczy to także roślin cieniolubnych), a ich liście jesienią mniej intensywnie się przebarwiają.
- Pnącza wieloletnie na miejsce słoneczne - cytryniec chiński, glicynie, miesięcznik dahurski, milin amerykański, powojnik tangucki, rdestówka Auberta, róże pnące, winniki.
- Pnącza wieloletnie do półcienia - akebia pięciolistkowa, aktinidia ostrolistna, dławisz okrągłolistny, hortensja pnąca, powojniki botaniczne i wielkokwiatowe, przywarka japońska, rdestówka Auberta, wiciokrzewy, winobluszcze.
- Pnącza wieloletnie do cienia - bluszcz pospolity, hortensja pnąca, kokornak wielkolistny, trzmielina Fortune’a.
Podłoże dla roślin pnących
Ziemia dla pnączy powinna być urodzajna i przepuszczalna. Ta wzdłuż ogrodzenia i tuż przy budynkach zwykle nie jest najlepszej jakości, dlatego trzeba ją użyźnić. W miejscu nasadzenia wykopuje się doły o średnicy i głębokości 50 cm i wypełnia gotowym żyznym podłożem lub ziemią z ogrodu wymieszaną pół na pół z dobrze rozłożonym obornikiem albo kompostem. Jeśli grunt jest słabo przepuszczalny (gliniasty), dół powinien być trochę głębszy, a na jego dnie ułożony drenaż ze żwiru grubości około 10 cm. Rośliny sadzi się 30 cm od cokołu ogrodzenia, w odległości 1-1,5 m jedna od drugiej. Powojniki warto umieścić w glebie mniej więcej 5 cm głębiej, niż rosły w pojemniku. To sprzyja ich dobremu ukorzenieniu w nowym miejscu.
Uwaga! Przed posadzeniem pnączy trzeba zakonserwować i ewentualnie naprawić obiekt, przy którym będą rosły (warto też sprawdzić, czy udźwignie on ich ciężar). Później, kiedy spowiją je pędy, wszelkie remonty staną się trudne i będą wymagały znacznego przycięcia roślin.
Pielęgnacja pnączy w ogrodzie
- Podlewanie. Na przesychanie szczególnie wrażliwe są głównie młode pnącza i to one przede wszystkim muszą być regularnie nawadniane. Jeżeli jednak długo utrzymuje się bezdeszczowa pogoda, trzeba podlewać także dorosłe rośliny, zwłaszcza te rosnące w łatwo przesychającej piaszczystej glebie lub przy ścianach o południowej ekspozycji. Brak wody nie tylko przyczynia się do gorszego wzrostu i kwitnienia roślin, ale też sprawia, że są one częściej atakowane przez szkodniki (na przykład mszyce i przędziorki) oraz wrażliwsze na choroby i mróz. Żeby zmniejszyć parowanie wody z podłoża, powierzchnię wokół pnączy ściółkuje się korą (która dodatkowo chroni glebę przed wzrostem chwastów, a zimą korzenie roślin przed mrozem).
- Nawożenie. Zasilanie pnączy należy rozpocząć w drugim roku po posadzeniu roślin w ogrodzie. Dobrym nawozem jest kompost. Rozkłada się go wczesną wiosną 2-centymetrową warstwą (jeżeli gleba jest wyściółkowana korą, trzeba ją odgarnąć i po rozłożeniu nawozu z powrotem ułożyć wokół rośliny). Można też stosować nawozy mineralne. Najlepsze są wolno działające. Dodaje się je do gleby tylko raz – wiosną, a zawarte w nich związki są sukcesywnie uwalniane, w miarę jak pobierają je korzenie. Tradycyjne wieloskładnikowe nawozy mineralne lepiej działają, jeśli są podzielone na trzy dawki dostosowane co miesiąc, ale nie później niż do końca czerwca (nawożone zbyt późno rośliny gorzej zimują). Nigdy nie wolno przekraczać ilości nawozu zalecanej przez producenta.
- Cięcie. Tuż po posadzeniu należy pnączom skrócić wszystkie pędy o połowę lub trochę więcej. To zmotywuje roślinę do wypuszczania nowych i sprawi, że będzie od samego dołu bardziej rozkrzewiona. W późniejszych latach usuwa się pędy chore, przemarznięte, połamane albo te, które rosną zbyt ekspansywnie i zagrażają na przykład posadzonym w pobliżu innym roślinom. Niektóre pnącza (powojniki, glicynie, milin oraz róże) wymagają specjalnego cięcia, które zwiększy ich kwitnienie.
Mrozoodporność pnączy ogrodowych
Chcąc zapewnić sobie zieloną ścianę przy domu, ogrodzeniu, domku gospodarczym, wybierać trzeba pnącza sprawdzone, przystosowane do lokalnych warunków pogodowych (pamiętając o tym, że nie wszystkie rośliny, które można uprawiać na południowym zachodzie kraju i Pomorzu, będą dobrze rosły w górach czy na północnym wschodzie). Początkowo należy je także chronić przed mrozem. Wymagają tego delikatne młode rośliny, które nie są jeszcze dobrze ukorzenione w nowym miejscu. Przed nadejściem zimy ich podstawy obsypuje się kopczykiem kory lub ziemi; części nadziemne można osłonić stroiszem albo słomianą matą.
Pnącza charakteryzują się różną odpornością na mróz. Te pochodzące z cieplejszych rejonów świata, na przykład milin amerykański (południe Ameryki Północnej) czy glicynie (Japonia, Chiny i Korea), będą o wiele bardziej zagrożone przemarzaniem w czasie zimy niż rośliny pochodzące z naszej strefy klimatycznej, na przykład powojniki i wiciokrzewy czy bluszcz pospolity występujący na terenie całej Europy i Azji Mniejszej. Wybierając rośliny, trzeba pamiętać, że posadzone na otwartej przestrzeni wzdłuż ulicy są narażone na mroźny wiatr, który dodatkowo je wysusza i może doprowadzić do ich obumierania. I choć często rośliny te odbijają z korzeni, potrzeba na to czasu. Poza tym usuwanie zaschniętych łodyg wplecionych w ogrodzenie wymaga niemało wysiłku.
- Pnącza o dużej odporności na mróz (rośliny można uprawiać w całym kraju): aktinidia ostrolistna, cytryniec chiński, dławisz okrągłolistny, hortensja pnąca, winobluszcz pięciolistkowy i zaroślowy, winnik tojadowy.
- Pnącza o średniej odporności na mróz (w chłodnych rejonach należy je sadzić w osłoniętych, ciepłych miejscach): bluszcz pospolity, miesięcznik dahurski, kokornak wielkolistny, powojniki, przywarka hortensjowa, rdestówka Auberta, róże, trzmielina Fortune’a, wiciokrzewy, winobluszcze.
- Pnącza o niskiej odporności na mróz (w chłodnych rejonach mogą przemarzać): akebia pięciolistkowa, glicynie, milin amerykański.
Ochrona pnączy przed chorobami i szkodnikami
Zamiast pryskać, lepiej przeciwdziałać. Zadbane, rosnące w sprzyjających warunkach rośliny są silniejsze i mniej narażone na atak chorób i szkodników. Dobrze jest co jakiś czas przejrzeć pędy oraz liście roślin, by usunąć pojawiające się źródła infekcji, zanim obejmą całą roślinę. Porażone fragmenty najlepiej oberwać i zniszczyć (np. zakopać), ale nie kompostować.
Nie przegap:
- Pnącza szybko rosnące - najpopularniejsze gatunki. Gdzie sadzić pnącza, które szybko rosną?
- Pnącza na ścianie domu. Wady i zalety, prawdy i mity
