Pnącza na ścianie domu. Wady i zalety, prawdy i mity
Pnącza na ścianie domu dodają mu uroku i powodują, że sprawia wrażenie przytulnego i „wrośniętego” w otoczenie. Jakie są wady i zalety takiego zagospodarowania ściany? Jakie gatunki pnączy są najlepsze na ścianie domu? Sprawdzamy.
Autor: Piotr Mastalerz
Pnącze na ścianie domu
Spis treści
- Zalety pnączy sadzonych przy ścianach budynku
- Wady pnączy sadzonych przy ścianach budynku
- Co robić, by pnącza na ścianie nie sprawiały kłopotu?
- Pnącza na ścianie domu - prawdy i mity. Czy to prawda, że pnącza...
- Czym pnącza przyczepiają się do elewacji budynku?
- Kiedy i jak sadzić pnącza przy ścianach?
- Jak pielęgnować pnącza posadzone przy ścianach?
- Polecane gatunki pnączy do obsadzania ścian
Pnącza przykrywające ściany domu dodają mu uroku i powodują, że sprawia wrażenie przytulnego i „wrośniętego” w otoczenie. Jednak wiele osób rezygnuje z sadzenia tych roślin w obawie, że przyniosą więcej szkód niż pożytku. Czy słusznie?
Zalety pnączy sadzonych przy ścianach budynku
Pnącza obrastające ściany poprawiają wygląd budynków, dodając szlachetności nawet nieładnym domom. Tworzą enklawy bujnej zieleni. Silnie rosnące pnącza już po kilku latach wzrostu wytwarzają taką ilość liści, jak duże drzewo. Wiele gatunków pięknie i obficie kwitnie (glicynia chińska i kwiecista, powojniki – zwłaszcza odmiany wielkokwiatowe, wiciokrzewy, milin amerykański), a liście innych przebarwiają się jesienią na żółto, pomarańczowo i purpurowo (dławisz okrągłolistny, winorośle, winobluszcz pięciolistkowy i trójklapowy).
Tak jak inne rośliny poprawiają mikroklimat: wytwarzają tlen, pochłaniają dwutlenek węgla, zatrzymują zanieczyszczenia powietrza i zwiększają jego wilgotność. Są niezastąpione w miastach, gdzie na małych działkach zakłada się niewielkie ogródki, w których zazwyczaj jest miejsce jedynie dla drzew karłowych i małych krzewów.
Pnącza są tu doskonałym rozwiązaniem, bo wspinając się po ścianach, wykorzystują miejsca niedostępne dla innych roślin. Dzięki nim ogród sprawia wrażenie bujnego. Do życia potrzeba im niewiele: około 0,5 m² żyznej gleby, dostateczna ilość wody i podpora, na której mogą się rozrastać.
Wszystko to powinno zachęcać do sadzenia pnączy, jednak wiele osób obawia się, że mogą one szkodzić budynkom: niszczyć elewację i powodować zawilgocenie ścian. Nie jest to prawda, bo dobrze wykonanej elewacji i prawidłowym spoinom między cegłami pnącza nie zagrażają, przeciwnie — chronią elewację.
W lecie liśćmi osłaniają ściany przed deszczem i zbyt silnym nagrzewaniem przez słońce, w zimie pnącza chronią ściany przed utratą ciepła i wyziębianiem przez wiatry — zwłaszcza jeśli porastają ściany północne (szczególnie pnącza zimozielone). Pnącza osuszają też grunt wokół budynku, intensywnie pobierając wodę z gleby.
Wady pnączy sadzonych przy ścianach budynku
Szkodliwość pnączy wynika z ich szybkiego i bujnego wzrostu. Silne pędy pnączy mogą zarastać rynny, co utrudnia, a nawet uniemożliwia odpływ wody. Jeśli porosną dach kryty dachówką, mogą unosić poszczególne elementy. Nie wolno też dopuścić, by wspinały się po instalacji odgromowej, na linie wysokiego napięcia czy inne przewody.
Trzeba brać pod uwagę, że bujnie rosnące pnącze jest ciężkie (szczególnie po deszczu) i może zerwać rynny lub instalacje. Na szczęście łatwo temu zapobiec, przycinając wiosną zbytnio rozrastające się pędy.
Co robić, by pnącza na ścianie nie sprawiały kłopotu?
- Przycinać. Nie wolno pozwolić na to, by pnącza zarastały rynny, wspinały się na przewody energetyczne lub linie telefoniczne. Silnie rosnące pnącza są bardzo ciężkie (ważą nawet 3 tony) i mogą je oberwać. Poza tym spadające do rynien jesienią liście mogą zapychać odpływ wody. Trzeba też pilnować, aby pnącza nie zarastały dachu, bo ich pędy mogą unosić dachówki, a w zimie zatrzymywać śnieg.
- Nie sadzić w nieodpowiednim miejscu. Pnączy silnie rosnących nie należy sadzić w pobliżu instalacji odgromowej, gdyż może się ona zerwać pod ciężarem roślin. Nie wolno też ich sadzić przy ścianach, gdzie jest stara, uszkodzona elewacja, bo pędy roślin mogą wrastać w pęknięcia i szczeliny, a potem powoli je rozsadzać. Pnącza mogą również szkodzić ścianom, które zostały wadliwie wykonane i zimą przemarzają. Pędy pnączy osłaniając taką ścianę przed promieniami słońca i osuszającym wiatrem, sprawiają, że nie przesycha.
- Sadzić przy suchych elewacjach. Po wykończeniu elewacji warto poczekać rok z obsadzaniem jej pnączami (dotyczy to zwłaszcza strony północnej). Przez ten czas elewacja dobrze przeschnie.
Polecany artykuł:
Pnącza na ścianie domu - prawdy i mity. Czy to prawda, że pnącza...
...niszczą tynk na elewacjach? Nie. Nie tylko nie niszczą elewacji, ale nawet mają na nią korzystny wpływ. Zmniejszają dobowe wahania temperatury średnio o 3-4°C. Warto wiedzieć, że latem w pełnym słońcu naga ściana może się nagrzewać nawet o 30°C bardziej niż sąsiadująca z nią, ale osłonięta liśćmi pnączy. Poza tym chronią one tynk przed kwaśnymi deszczami. Warunkiem posadzenia przy elewacji pnącza wspinającego się przylgami lub korzeniami czepnymi jest nieuszkodzony tynk. W przeciwnym razie pędy mogą wrastać w szczeliny i rozsadzać je, a w ostateczności odpaść razem z tynkiem. Może się też zdarzyć, że w sprzyjających warunkach, jakie powstaną na przykład w szparach elewacji czy w zmurszałej zaprawie spoin między cegłami, korzenie czepne zmienią funkcję – zaczną czerpać z podłoża wodę z substancjami odżywczymi i rozrastać się w głąb.
...powodują zawilgocenie ścian? Nie. Wiele pnączy w ciągu zaledwie kilku sezonów wytwarza tyle liści co duże drzewo. Potrzebują zatem znacznych ilości wody i czerpią ją z podłoża, osuszając równocześnie teren wokół ściany. Podczas opadów liście chronią elewację przed zawilgoceniem – woda spływa po nich niczym po parasolu. Jednak przy budynku o wadliwie zrobionej izolacji poziomej, którego mury są zawilgocone i przemarzają zimą, lepiej nie sadzić pnączy wspinających się za pomocą przylg lub korzeni przybyszowych (winobluszcz trójklapowy lub pięciolistkowy). Można natomiast posadzić pnącza przy podporach umieszczonych w pewnej odległości od ścian (powojniki, glicynię, wiciokrzewy) – umożliwi to cyrkulację powietrza, a rośliny, czerpiąc wodę z podłoża, ułatwią osuszanie terenu.
...zmniejszają hałas? Trochę. Liście (a zimą pędy) pnączy nadają gładkim ścianom fakturę, dzięki której fale dźwiękowe nie odbijają się od sąsiadujących ze sobą ścian, ale ulegają rozproszeniu. Łagodzi to w pewnym stopniu hałas, szczególnie dokuczliwy w zwartej zabudowie.
...mogą szkodzić świeżej elewacji? Tak. Ponieważ utrudniają jej przesychanie. Z sadzeniem pnączy lepiej poczekać rok od ukończenia elewacji, żeby zdążyła dobrze przeschnąć. Wtedy zielona ściana nie będzie sprawiać kłopotów.
...są siedliskiem pająków, owadów i innych drobnych zwierząt? Tak. Jednak dają też schronienie niewielkim ptakom, które gnieżdżąc się w ogrodzie, tępią w nim szkodniki, stają się też wdzięcznym obiektem obserwacji przyrodniczych. Poza tym zamieszkujący pnącza drobiazg zwierzęcy zamiast przedostawać się do wnętrza domu, jak sądzą niektórzy, woli pozostawać wśród zieleni.
...ulegają zniszczeniu podczas remontu elewacji? Nie. Pnącza dobrze się regenerują po przycięciu. Jeżeli konieczny jest remont elewacji, można przyciąć rośliny nisko przy ziemi; pozostawić 20-30 cm pędów, na których znajdują się śpiące pączki. Roślina wypuści z nich wiele nowych pędów.
Czym pnącza przyczepiają się do elewacji budynku?
Pnącza wykształciły specjalne organy umożliwiające wspinanie się pędów. Służą one tylko do podtrzymywania rośliny, nie wrastają w podpory i nie uszkadzają ich.
- Przylgi i korzenie czepne – dzięki nim wspinają się po ścianach bluszcz pospolity, hortensja pnąca, milin amerykański, winobluszcz pięciolistkowy i trójklapowy.
- Wąsy, wijące się pędy i ogonki liściowe – umożliwiają owijanie się wokół krat i prętów akebii pięciolistkowej, aktinidii pstrolistnej, dławiszowi okrągłolistnemu, glicynii, powojnikom, rdestówce Auberta, wiciokrzewom i winoroślom. Rośliny te nie mogą się więc wspinać po nagich ścianach, ale należy na nie uważać, bo bardzo aktywnie szukają podpory, omiatając otoczenie długimi organami czepnymi. Mogą „przeskoczyć” na drzewa, słupy linii elektrycznej i inne podpory oddalone od nich nawet o 1,5 m.
Pnącze, które zamiast wspinać się po murze, płoży się po ziemi, można przyczepić do ściany specjalnymi plastikowymi zaczepami (można je kupić w sklepach ogrodniczych). Z czasem, gdy na pędach wyrosną korzenie czepne lub przylgi, roślina sama zacznie piąć się po murze.
Kwitnące pnącza na balkon, taras i do ogrodu
Autor: GettyImages
Wśród najpiękniejszych kwitnących pnączy na pierwsze miejsce wysuwają się powojniki
Kiedy i jak sadzić pnącza przy ścianach?
Pnącza sprzedawane w pojemnikach można sadzić przez cały sezon. Pnącza z odkrytymi korzeniami (takie sprzedawane są coraz rzadziej) trzeba sadzić w październiku, listopadzie lub wczesną wiosną (wiosną lepiej sadzić pnącza wrażliwe na mróz). W tym celu należy:
- wykopać dół szerokości 60 x 60 cm i głębokości 50-60 cm;
- wydobytą z dołu ziemię wymieszać z kompostem (w proporcji 1:1);
- umieścić sadzonkę tak, aby była lekko przechylona w kierunku ściany, zasypać dół przygotowaną mieszanką ziemi i ubić ją;
- uformować wokół rośliny „miskę” czyli zagłębienie w ziemi i nalać w nią wody;
- przymocować pędy sadzonki do podpory - także pnączy, które czepiają się ścian przylgami lub korzonkami, bo często ich młode pędy nie chcą wspinać się po murze.
Przeczytaj też: Powojniki w donicach: sadzenie i pielęgnacja powojników na balkonach i tarasach
Jak pielęgnować pnącza posadzone przy ścianach?
- Podlewać. Przez pierwsze 2 lata po posadzeniu pnącza należy regularnie podlewać, potem wystarczy podlewać je w czasie suszy.
- Nawozić. Wiosną wokół roślin można rozłożyć kompost (około 10 kg/m2) lub zastosować mineralny nawóz wieloskładnikowy (w dawce polecanej na opakowaniu). Szczególnie ważne jest nawożenie kwitnących pnączy: glicynii, powojników i róż.
- Przycinać. Co roku wiosną należy u wszystkich pnączy wycinać pędy suche. Poza tym powinno się wycinać najstarsze pędy róż oraz przycinać powojniki wielkokwiatowe (zależnie od gatunku - przed kwitnieniem wczesną wiosną lub latem po kwitnieniu). Warto też przycinać glicynie i miliny, bo tworzą wtedy więcej kwiatów.Pnącza silnie rosnące trzeba przycinać, gdy zarastają okna, dach, rynny, linię telefoniczną, przewody energetyczne.
- Okrywać na zimę. Co roku wokół róż i powojników wielkokwiatowych należy usypać 30-centymetrowe kopczyki ziemi, które będą chronić korzenie przed mrozem, a pędy warto okryć słomianą matą. Przez pierwsze lata po posadzeniu wskazane jest okrywanie akebii, glicynii, kokornaków, milinów i wiciokrzewów.
Pnącza - zabezpieczanie przed zimą: jakie pnącza należy osłaniać przed mrozem, jak to zrobić >>>
Polecane gatunki pnączy do obsadzania ścian
Do sadzenia przy ścianach budynków polecane są przede wszystkim pnącza, które posiadają specjalne organy służące do przytwierdzania się do ścian. Organy te służą jedynie do podtrzymywania rośliny przy ścianie, nie wrastając w nią i nie uszkadzając jej.
- Bluszcz pospolity – jedno z najpopularniejszych pnączy, zimozielone, przytwierdza się do ściany za pomocą korzeni czepnych
- Hortensja pnąca – dekoracyjne są jej duże kwiatostany oraz ciemnozielone, błyszczące liście, które jesienią przebarwiają się na żółto
- Milin amerykański – silnie rosnące pnącze, którego pędy dorastają do 10 m długości, czepia się ścian za pomocą drobnych korzonków, ma dekoracyjne czerwonopomarańczowe kwiaty przypominające trąbki
- Winobluszcz pięciolistkowy – silnie rosnące pnącze o ciemnozielonych liściach, które jesienią przebarwiają się na szkarłatnoczerwono, czepia się ścian za pomocą przylg, korzeni czepnych i rozwidlonych, wijących wąsów.
- Winobluszcz trójklapowy – pnącze w zielonych, trójklapowych liściach, które jesienią stają się żółte, pomarańczowe i czerwone; czepia się ścian za pomocą wąsów i przylg
- Akebia pięciolistkowa – pnącze o silnym wzroście i ciekawych owocach; jej pędy dorastają nawet do 10 m długości
- Aktinidia pstrolistna – o ozdobnych liściach, które przebarwiają się na zielono-kremowo-różowo i jadalnych, smacznych owocach; pędy pnącza owijają się wokół podpór
- Dławisz okrągłolistny – pnącze o silnym wzroście (pędy dorastają do 10–15 m długości), ozdobnych pomarańczowych owocach i okrągłych, zielonych liściach przebarwiających się jesienią na żółto
- Glicynia – przepięknie kwitnące pnącze, wymagające bardzo silnych podpór; jej pędy dorastają do 10 m długości
- Powojniki – niezwykle efektowne pnącza o bardzo dekoracyjnych kwiatach, występujące w wielu gatunkach i odmianach, przyczepiają się do podpór ogonkami liściowymi
- Rdestówka Auberta – najsilniej rosnące pnącze, wytwarzające dużą masę liści, bardzo szybko zarasta podpory
- Wiciokrzewy – jedne z najcenniejszych pnączy ogrodowych, znakomicie prezentujące się przy ścianach.
Przeczytaj też: Pnącza na balkon. Rośliny balkonowe: polecamy pnącza dobre na balkon
Autor: Piotr Mastalerz
Pnącze na ścianie domu
