Ogród na dachu, czyli jak stworzyć zielony dach pełen roślinności

Ogród na dachu może stać się naszym ulubionym miejscem wypoczynku i rekreacji. Jak stworzyć zielony dach?

Zobacz galerię 13 zdjęć

Autor: Andrzej T. Papliński

Gruba, biologicznie czynna warstwa chroni izolację dachu przed mrozem, nagrzewaniem i gwałtownymi zmianami temperatury, które są powodem silnych naprężeń mogących doprowadzić do jej uszkodzenia

Dzięki zielonym dachom nie tylko mieszkania na obszarach intensywnej zabudowy miejskiej stają się bardziej atrakcyjne, ale też domy jednorodzinne na małych działkach. W ogrodzie na dachu można odpoczywać i miło spędzać czas blisko natury, praktycznie nie wychodząc z domu. Można na nim urządzić taras nad garażem, zwiększając powierzchnię ogrodu (cenną na małej działce). Zielony dach polepsza mikroklimat przez wydzielanie tlenu i redukcję dwutlenku węgla, oczyszcza powietrze z pyłów, kurzu i spalin (filtrowanie około 10-20% szkodliwych substancji z powietrza).

Ogrody na dachach przyczyniają się do zmniejszenia ilości wody opadowej odprowadzanej do kanalizacji, bo gromadzą około 50-90% jej objętości. Zatrzymana woda paruje po pewnym czasie z powrotem do atmosfery, co wpływa na zwiększenie wilgotności powietrza. Dachy zielone redukują hałas w budynku o około 8 dB. Są też dobrą izolacją termiczną – zimą akumulują ciepło (co przynosi oszczędności energii rzędu 30%), a latem chronią przed nagrzewaniem (przy nasłonecznieniu temperatura na dachu może osiągać 80˚C, zaś na dachu zielonym zaledwie 30˚C). Z kolei wykorzystywanie do ich budowy materiałów pochodzących z recyklingu – na przykład polietylenu, kauczuku, EPS – obniża koszty.

Przeczytaj też: Wody opadowe - przepisy. Jak zgodnie z prawem odprowadzać deszczówkę? >>>

Warstwy ogrodu na dachu

Dachy zielone mają strukturę wielowarstwową, a rodzaj i liczba warstw są dobierane do rodzaju podłoża i planowanego zazielenienia, obciążeń i funkcji użytkowej budynku. Nowe dachy zielone wykonuje się zwykle w układzie odwróconym (w porównaniu z klasycznym ułożeniem warstw stropodachu, w którym hydroizolacja jest ułożona na termoizolacji), czyli na spodzie znajduje się hydroizolacja, a na niej jest ułożona izolacja termiczna. Dzięki takiemu układowi hydroizolacja jest zabezpieczona przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz przed bezpośrednim wpływem czynników zewnętrznych (temperatury, promieniowania UV, sił ssących wiatru). Dodatkowo temperatura na powierzchni hydroizolacji jest stabilna bez względu na warunki atmosferyczne. Nie ma ryzyka kondensacji pary wodnej, a więc zachowana jest stabilność energetyczna całej przegrody. Inne rozwiązania stosuje się na stropodachach o klasycznym układzie warstw. Na hydroizolacji układa się geowłókninę chłonno-ochronną, na niej drenaż, który przykrywa się geowłókniną filtracyjną.

Hydroizolacja dachu, na którym zakładamy ogród

To od hydroizolacji zależy, czy dach nie będzie przeciekał. Musi więc być wodoszczelna, odporna na przerastanie korzeni roślin, wytrzymała i mrozoodporna. Powinna też charakteryzować się odpornością biologiczną (na rozwój pleśni, grzybów, porostów) i chemiczną. Najczęściej wykonuje się ją z:

• folii EPDM (na bazie kauczuku syntetycznego);
• dwóch warstw papy bitumicznej modyfikowanej polimerami SBS, zawierającej środki przeciwko przerastaniu korzeni (wierzchnia warstwa papy z dodatkiem środka chemicznego lub z wkładką z folii miedzianej);
•  folii budowlanej na bazie tworzywa sztucznego; modyfikowanych mas bitumicznych (niekiedy zbrojonych siatką).

Hydroizolacją pokrywa się całą powierzchnię dachu, również te miejsca, w których nie będą posadzone roślinny – obrzeża żwirowe, taras. Ułożenie hydroizolacji wymaga szczególnej staranności, bo jej naprawa jest bardzo kłopotliwa.

Hydroizolacja tarasu. Jak zaizolować taras i wykończyć go płytkami ceramicznymi? >>>

Termoizolacja w ogrodzie na dachu

Musi być odporna na zawilgocenie i zmiany temperatury oraz wytrzymała mechanicznie. Wykonywana jest najczęściej z twardych płyt styropianu ekstrudowanego XPS, płyt z wełny mineralnej lub pianki poliuretanowej PIR. Płyty te są sztywne, mają stabilne wymiary i kształt. Mają specjalne rowki oraz frezowane krawędzie połączeń, które umożliwiają odprowadzenie wód opadowych do systemów odwodnień.

Warstwa drenażowa w ogrodzie na dachu

Ma za zadanie szybkie odprowadzenie wody deszczowej z warstwy wegetacyjnej do systemu odpływów, a także gromadzenie nadmiaru wody. Stanowi również przestrzeń dla korzeni roślin.Drenaż wykonuje się z elementów z tworzyw sztucznych takich jak: maty i płyty kubełkowe, a czasem też maty pętelkowe. Płyty mają specjalne profilowanie kubełkowe o różnych formach i wysokościach oraz niewielki ciężar. Gromadzą one wodę w zagłębieniach. Mogą być wypełnione materiałem sypkim, co zwiększa ich odporność na nacisk. Warstwę drenażową można również wykonać ze żwiru (o uziarnieniu 8/32 mm), grysów naturalnych, sztucznych lub pochodzących z recyklingu, na przykład keramzytu. Dostępne są też drenaże:

• z blach trapezowych;
• będące jednocześnie warstwą termoizolacyjną;
• o większej wytrzymałości.

Geowłóknina w ogrodzie na dachu

Oddziela warstwę drenażu i warstwę wegetacyjną. Zapobiega zamulaniu drenażu i odpływów drobnymi cząsteczkami, które może nieść ze sobą woda. Przeciwdziała też gwałtownemu ubytkowi wody z warstwy wegetacyjnej. Geowłóknina powinna być wodo- i paroprzepuszczalna, odporna chemicznie i biologicznie oraz wytrzymała mechanicznie. Na dachy zielone wybiera się geowłókninę strukturalną z polipropylenu o gramaturze 150-200 g/m². W dachu z klasycznym układem ocieplenia stosuje się geowłókninę chłonno-ochronną, która ma chronić hydroizolację (znajdującą się powyżej termoizolacji) przed uszkodzeniami mechanicznymi. Wykonuje się ją z włókien syntetycznych (na przykład z polipropylenu, poliestru lub akrylu).

Geowłóknina do drenażu, na podjazd i ścieżki, na skarpę i dach zielony. Jakie są jej zadania? >>>

Warstwa wegetacyjna w ogrodzie na dachu - substrat

Jej zadaniem jest odprowadzenie nadmiaru wody do warstwy niższej oraz gromadzenie wody w okresach suszy. Dobry substrat powinien charakteryzować się dużą pojemnością wodną oraz powietrzną (przy maksymalnym nasączeniu <10%), która zapewnia optymalne ukorzenienie, a także dobre warunki wzrastania poszczególnych gatunków roślin. Musi mieć też stabilną strukturę, być wytrzymały i wodoprzepuszczalny. Substraty robi się z mieszanki humusu i materiałów pochodzenia mineralnego (na przykład żwiru lub keramzytu). Wzbogaca się je dużą ilością substancji odżywczych pochodzenia mineralnego (soli mineralnych) i substancjami organicznymi. Grubość tej warstwy zależy od sposobu użytkowania obiektu i systemu korzeniowego roślin:

• dla roślinności ekstensywnej wynosi ona 10-15 cm,
• dla roślinności intensywnej niskiej 15-35 cm,
• dla roślinności intensywnej wysokiej 35-250 cm.

Niektórzy producenci oferują zamiast warstwy wegetacyjnej odporną chemicznie wełnę skalną o dużej pojemności wodnej. Na niej rozkłada się gotowe zazielenione maty wegetacyjne.

Warstwa roślinna w ogrodzie na dachu

Na dachach zielonych stosuje się różnorodne formy zieleni: krzewy, trawę, byliny, zioła czy nawet warzywa, w zależności od indywidualnych życzeń i wymagań inwestora oraz funkcji budynku. Układy roślinności poprzez różnorodność kształtów i barw umożliwiają kreowanie ciekawych form przestrzennych, które wpływają na indywidualny charakter budynku i otoczenia. Na dachu zielonym można posadzić trzy rodzaje zazielenienia: ekstensywne, intensywne niskie i intensywne wysokie.

• Zazielenienie ekstensywne to głównie rośliny niskie (mchy, rozchodniki, zioła, trawy) o niewielkich wymaganiach pielęgnacyjnych (1-2 razy w roku). Są one odporne na okresy suszy, mrozu, same dopasowują się do ekstremalnych warunków pogodowych. Mają zdolność do regeneracji. Są lekkie, a dzięki temu nie obciążają nadmiernie dachu. Jeżeli dachy ekstensywne nie są użytkowane przez ludzi, stają się powierzchniami biologicznie czynnymi dla owadów i polepszają mikroklimat. Mają naturalne formy.

• Zazielenienie intensywne niskie składa się z różnych gatunków bylin, krzewów, ziół, trawy. Rośliny te mają większe wymagania co do struktury warstw, trzeba je regularnie nawozić i nawadniać.

• Zazielenienie intensywne wysokie składa się ze wszystkich możliwych roślin: bylin, wysokich krzewów, trawy oraz niektórych gatunków drzew. Daje wiele możliwości kształtowania ogrodów dachowych, ze względu na różnorodność form i barw. Wymaga grubej warstwy substratu oraz regularnej pielęgnacji – zaopatrywania w składniki odżywcze i wodę.

System odprowadzania wody w ogrodzie na dachu

Bardzo ważny jest dobrze zaprojektowany system odprowadzania wody. W jego skład wchodzą wpusty wewnętrzne i zewnętrzne, rynny dachowe i rzygacze. Aby woda spływała z całej powierzchni dachu płaskiego, wykonuje się reprofilację podłoża, czyli kształtuje się je z co najmniej 2-procentowym (1˚-3˚) spadkiem w kierunku wpustów. Na dachach skośnych spływ wody odbywa się grawitacyjnie. Na dachu zielonym można też wykonać instalację nawadniającą.