Ciemne kolory na elewacji - zagadnienia techniczne. Jak uniknąć spękań na nagrzanej elewacji

Kiedyś budynki były tynkowane lub malowane na jasne albo pastelowe kolory, bo jest to ładne i bezpieczne. Teraz coraz częściej widzimy domy o ścianach wykończonych nawet na czarno. Pozwalają na to produkty elewacyjne, w których wykorzystano nowoczesne technologie.

Ciemne powierzchnie bardziej chłoną ciepło promieniowania słonecznego i szybko się nagrzewają. Na rozgrzanej elewacji warstwy tynkarskie i malarskie ulegają silnym naprężeniom termicznym. Gdy jest gorąco - rozszerzają się, gdy zimno - kurczą. W efekcie mogą pojawić się spękania, które prowadzą do dalszych uszkodzeń na ścianach domu. Przez drobne rysy woda wnika w głąb warstw wykończeniowych i destrukcja się nasila. Obecnie możemy bezpiecznie otynkować lub pomalować dom nawet na kolor niemal czarny, pod warunkiem że wybierzemy odpowiednie produkty i/lub przygotujemy we właściwy sposób podłoże.

Ciemne kolory na elewacji: temperatura powierzchni

Polska leży w strefie klimatycznej, w której panują warunku atmosferyczne bardzo niekorzystne dla zewnętrznych warstw wykończeniowych domu. Chodzi przede wszystkim o różnice temperatury, zwłaszcza zimą. W styczniu czy lutym na nasłonecznionej elewacji temperatura może wynosić +40-50^oC, a gdy słońce zajdzie, szybko spaść do nawet -30^oC. To wywołuje olbrzymie naprężenia termiczne w materiałach pokrywających elewację. Nawet płyty styropianowe pod tynkiem mogą ulegać rozszerzaniu i kurczeniu się, a cóż dopiero warstwa wierzchnia wyprawy lub farby. Dlatego elementy systemów ociepleń są sprawdzane, czy wytrzymają warunki pracy w temperaturze od -30^oC zimą do +80^oC latem.

Ciemne kolory na elewacji: współczynnik odbicia światła HBW

Tynki i farby elewacyjne mają różną odporność na promieniowanie UV oraz współczynnik odbicia światła rozproszonego HBW. Jest to powiązane z intensywnością koloru oraz rodzajem stosowanych pigmentów. Współczynnik HBW określa, ile światła odbija się od powierzchni tynku o określonej barwie. Dla koloru czysto białego jest to 100%, dla czysto czarnego - 0%. W zaleceniach wykonawczych Stowarzyszenie na Rzecz Systemów Ociepleń wskazuje, że współczynnik odbicia światła HBW powinien być wyższy od 20, "o ile systemodawca nie określił innych wymagań". Od pewnego czasu są dostępne systemy ociepleń, w których można zastosować tynki lub farby elewacyjne o współczynniku HBW wynoszącym 5-6. Dzięki temu obecnie coraz częściej możemy zobaczyć domy otynkowane na bardzo ciemny - nawet prawie czarny - kolor. Są dwa sposoby na taką elewację.

Tynki i farby elewacyjne, również te w ciemnych, ale bezpiecznych kolorach, wchodzą w skład systemów ociepleń, które zostały przebadane i uzyskały aprobatę techniczną dla konfiguracji konkretnego zestawu produktów. Jeśli chcemy je wykorzystać, zawsze należy przestrzegać zaleceń producentów co do składników systemu i sposobu ich zastosowania.

Ciemne kolory na elewacji: wzmocnienie podłoża i tynku

Producenci szukają rozwiązań umożliwiających stosowanie na dużych powierzchniach na elewacjach ciemnych tynków bez ryzyka uszkodzeń. Jednym ze sposobów jest wzmocnienie podłoża, co zniweluje nadmierne naprężenia rozciągające na nagrzanej ciemnej elewacji. W tym celu trzeba wykonać mocną i elastyczną warstwę zbrojoną, najlepiej z mas bezcementowych lub o zmniejszonej zawartości cementu, za to modyfikowanych polimerami. Firma Atlas zaleca w swoim systemie Premium użycie zaprawy klejowo-szpachlowej Atlas Stopter K-100, która zawiera żywice polimerowe i jest wzmocniona włóknami poliamidowymi. Wyprawę wierzchnią stanowi tynk silikonowy, który można wykorzystać w tonacji kolorów o HPW = 6. Tynk CarboPor w systemie Capatect Carbon firmy Caparol jest wzmocniony włóknami węglowymi, więc wyprawa zyskuje zwiększoną odporność na uszkodzenia mechaniczne oraz czynniki atmosferyczne. Tynk może być barwiony na intensywne i bardzo ciemne kolory (HBW ≥ 5).

Ciemne kolory na elewacji: zimne pigmenty

Drugim rozwiązaniem na bezpieczne stosowanie ciemnych kolorów na elewacji są lepsze pigmenty, a konkretnie tak zwane zimne pigmenty CoolPigment. Są one stosowane zarówno w tynkach, jak i farbach elewacyjnych. Zimne pigmenty mniej chłoną energię słoneczną, zwłaszcza w paśmie podczerwieni, która odpowiada za nagrzewanie. Dzięki temu zwiększył się stopień odbicia promieniowania podczerwonego przy zachowaniu takiego samego stopnia odbicia światła widzialnego promieniowania słonecznego. Współczynnik odbijania energii słonecznej TSR tynku lub farby w ciemnym kolorze jest znacznie wyższy niż w przypadku standardowego produktu tego typu o takim samej barwie. Mówiąc zwykłymi słowami, elewacja pomalowana ciemną farbą albo pokryta tynkiem z zimnymi pigmentami słabiej się nagrzewa. Potwierdzenie chłodzącego działania farby z zimnymi pigmentami pokazuje zdjęcie termowizyjne ściany pokrytej w jednym fragmencie nią, a obok zwykłą farbą elewacyjną. Fragment pokryty farbą w technologii CoolPigment jest zdecydowanie zimniejszy (kolor zielony).

Technologia ta przynosi również dodatkowe korzyści. Budynek o słabiej nagrzewających się ścianach zewnętrznych później wymaga chłodzenia (jest to znaczące w domach bez ocieplenia, np. o ścianach jednowarstwowych). Kolory elewacji pokrytej farbą lub tynkiem z zimnymi pigmentami są mniej podatne na blaknięcie.

Warto jednak pamiętać, że w przypadku tej technologii zawsze trzeba sprawdzić dodatkowe zalecenia producenta co do wykonania wyprawy tynkarskiej lub warstwy malarskiej. Może być na przykład wymagane zrobienie na materiale termoizolacyjnym wzmocnionej warstwy zbrojonej z siatką. Tak zaleca firma Baumit dla najciemniejszych kolorów z palety Baumit Life (HBW 21-24). Innym dodatkowym zabezpieczeniem może być też wymalowanie warstwy podkładowej z białej farby, co jest zalecane w przypadku tynków marki Dekoral Professional w kolorach Ultra Cool Pigment.