Wkłady kominkowe - najczęściej zadawane pytania

Wybór kominka do swojego domu to dość zaawansowany proces. Musimy podjąć wiele decyzji: począwszy od tego, gdzie go umieścić i jaki kupić wkład, skończywszy na tym, jak go obudować i czym w nim palić. Im wcześniej zdecydujemy się na konkretne rozwiązania, tym łatwiej będzie nam je zrealizować. Oto najczęściej zadawane pytania i rzetelne fachowe odpowiedzi.

Zobacz galerię 7 zdjęć

Autor: Andrzej Szandomirski

Dom bez kominka to dziś rzadkość

1. Czy kominek można zamontować w każdym domu?

Kominki instaluje się dziś niemal we wszystkich nowo budowanych domach. Przeważnie są zamknięte. Mogą być wtedy nie tylko ozdobą, ale także ekonomicznym i wydajnym źródłem ciepła.

Kominek podłącza się do komina, przez który ulatują spaliny. Powinien być zbudowany jak najbliżej niego, aby na przewodzie dymowym było jak najmniej zagięć. Każdy kominek musi mieć własny przewód kominowy o wymiarach dopasowanych do wielkości paleniska. Rodzaj, wielkość, a także lokalizację kominka warto wybrać już na etapie projektowania domu. Można wówczas uwzględnić wszystkie wymagania techniczne: w odpowiednim miejscu zbudować komin o wymaganych wymiarach, wzmocnić strop lub fundamenty, zaplanować podłogę z niepalnych materiałów.

W istniejących domach tradycyjny kominek otwarty można przerobić na zamknięty, nie burząc go, a jedynie częściowo demontując. W jego wnętrzu montuje się wtedy kasetę lub wkład kominkowy. W starych remontowanych domach, w których do tej pory nie było kominka, można go zbudować, ale podobnie jak w nowych domach, trzeba mu zapewnić odpowiednie warunki techniczne.

2. Czy kominek może być podstawowym źródłem ciepła?

Może, ale jest to rozwiązanie mało wygodne, więc najczęściej w domach jednorodzinnych ogrzewanie kominkowe jest dodatkowym źródłem ciepła. Instalacja grzewcza jest zasilana przez kocioł albo inne źródło ciepła, a w kominku pali się wtedy, gdy jest bardzo zimno, kiedy domownicy są na miejscu i nie jest to dla nich duży kłopot lub po prostu dla przyjemności. W ten sposób można zmniejszyć koszty ogrzewania innym, droższym niż drewno paliwem, nie tracąc nic z wygody, jaką zapewnia ogrzewanie urządzeniem, do którego paliwo jest dostarczane automatycznie i którym stosunkowo łatwo sterować. Kominek doskonale sprawdza się także w okresach przejściowych – wiosną i jesienią – kiedy centralne ogrzewanie już albo jeszcze nie pracuje, a temperatura nagle się obniży i w domu zrobi się chłodno.

Aby lepiej wykorzystać ciepło wytwarzane w kominku, można rozprowadzić je do innych pomieszczeń siecią kanałów nazywanych systemem dystrybucji gorącego powietrza (DGP). I wtedy kominek, jeśli tylko ma odpowiednie parametry techniczne, może być podstawowym źródłem ciepła w domu. Podobnie jeśli będzie wyposażony w płaszcz wodny, czyli rodzaj wymiennika zamontowanego nad paleniskiem i połączonego z instalacją centralnego ogrzewania. Woda przepływająca przez wymiennik ogrzewa się od wkładu kominkowego, trafia do instalacji i tam oddaje ciepło grzejnikom, a one przekazują je do pomieszczeń. Ciepło z kominka można w ten sam sposób wykorzystać nie tylko do zasilania instalacji c.o., ale także do podgrzewania wody na cele użytkowe.

Niewątpliwą zaletą wkładu kominkowego jest możliwość znacznego obniżenia kosztów ogrzewania. Kiedy mamy kominek, i tak w nim palimy, a gdy w kominku jest wkład, ciepło zamiast uciekać do komina, ogrzewa inne pomieszczenia. Ale, jak każde ogrzewanie na paliwo stałe, wymaga ciągłego dozoru oraz obsługi – rąbania, noszenia i dokładania drewna do paleniska. Trzeba mieć na to czas i ochotę bez względu na porę roku.

3. Jak przygotować nowo budowany dom do zamontowania kominka?

Każdy kominek wymaga osobnego przewodu kominowego, który musi mieć wymiary i proporcje dopasowane do wielkości paleniska. Dla kominków z otworem paleniska o powierzchni do 0,25 m² przewód dymowy ma średnicę co najmniej 15 cm lub wymiary 14 x 14 cm, dla kominków z większymi paleniskami – 18 cm lub 14 x 27 cm. Wysokość komina od podłączenia czopucha do wylotu nie może być mniejsza niż 4 m.

Jednocześnie musi być spełniony warunek dotyczący usytuowania wylotu komina względem połaci dachu. Na dachach płaskich (o kącie nachylenia mniejszym niż 12°) i stromych z pokryciem łatwo palnym wylot powinien się znajdować co najmniej 60 cm powyżej kalenicy, na stromych z pokryciem niepalnym – 30 cm. Najlepiej, gdy komin nie ma żadnych załamań, czyli jest prowadzony pionowo. Kiedy załamania są konieczne, nie powinno być ich więcej niż dwa, a ich kąt nie może być większy niż 30°.

Do prawidłowego działania kominka oprócz dobrego komina potrzebne jest zapewnienie dopływu wystarczającej ilości powietrza wykorzystywanego w procesie spalania. Przyjmuje się, że kominek zamknięty w ciągu godziny zużywa 6-8 m³ powietrza na 1 kg drewna kominkowego. Nowo budowane domy są bardzo szczelne, a więc powietrze nie napływa do wnętrza naturalnie – przez nieszczelności w oknach i drzwiach. Aby zapewnić prawidłowy bilans powietrza, trzeba doprowadzić je z zewnątrz możliwie blisko paleniska. Najlepiej specjalnym przewodem, który układa się w podłodze. Jeden jego koniec wyprowadza się w pobliżu paleniska albo podłącza bezpośrednio do niego, drugi wyprowadza się na zewnątrz domu i osłania kratką. Przewód może mieć przekrój okrągły o średnicy minimum 16 cm lub prostokątny o powierzchni przekroju nie mniejszej niż 200 cm². Powietrze najczęściej doprowadza się kanałem aluminiowym lub rurą z tworzywa. O wykonaniu przewodu doprowadzającego powietrze warto pomyśleć na początkowym etapie budowy, koniecznie przed ułożeniem podłóg.

Zobacz galerię 6 zdjęć

Autor: Andrzej Szandomirski

Rodzaj, wielkość, a także lokalizację kominka warto wybrać już na etapie projektowania domu.

4. Jakie miejsce jest najlepsze na kominek?

Może to być zarówno centralna część pomieszczenia, jak i ustronny kącik z dala od ciągów komunikacyjnych. Najczęściej umieszcza się go w salonie, w taki sposób, że komin znajduje się bezpośrednio nad nim, za nim lub obok niego. Palenisko może być widoczne (osłonięte szybą) z jednej, dwóch, a nawet trzech stron.

Czasem wkład jest zbudowany w taki sposób, że można obserwować ogień ze wszystkich stron. Wtedy najlepiej jest umieścić kominek na środku pomieszczenia lub na granicy dwóch pomieszczeń.

W ścianie z kominkiem nie mogą być ułożone instalacje wodne, elektryczne ani gazowe. W pobliżu paleniska dobrze jest przewidzieć miejsce na składowanie opału. Szczapy ułożone jedna na drugiej we wnęce ściennej obok kominka nie tylko się dosuszą, ale też będą ciekawym elementem wystroju wnętrza. Odległość od wejścia do kominka powinna być możliwie krótka. Najlepiej, gdy nie trzeba po drodze pokonywać drzwi. To ułatwi obsługę kominka, przynoszenie opału z zewnątrz, z miejsca składowania.

5. Jaki wkład kominkowy wybrać?

To zależy od tego, jakie są nasze oczekiwania. Czy chcemy go używać okazjonalnie, dla przyjemności, czy raczej traktować jako efektywne źródło ciepła. Jeśli to pierwsze, możemy się kierować wyłącznie odczuciami estetycznymi, gdy mamy bardziej konkretne oczekiwania, powinniśmy przede wszystkim zwrócić uwagę na parametry techniczne i użytkowe urządzenia.

Dobry wkład kominkowy powinien być trwały i odporny na wielogodzinne działanie wysokiej temperatury, a także jej nagłe zmiany. Ważne, aby nie był podatny na korozję i oddawał ciepło jeszcze przez długi czas po zgaszeniu paleniska. Wymagania te spełniają wkłady z żeliwa lub płyt stalowych.

6. Lepszy stalowy czy żeliwny?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Korpusy wkładów zrobione z żeliwa są tańsze i lepiej akumulują ciepło niż stalowe. Zwłaszcza jeśli żeliwo jest dobrej jakości, a ścianki korpusu są grube (8-10 mm), masywne i ciężkie. Korpus może być zrobiony ze skręcanych płyt żeliwnych lub z jednolitego odlewu żeliwnego bez połączeń i spawów. Korpusy odlewane są bardzo szczelne, dzięki czemu powietrze nie napływa do paleniska w sposób niekontrolowany. Z żeliwa można kształtować różne ornamenty i wzory, które ozdobią ramy korpusu wkładu kominkowego lub tylną ścianę paleniska. Zaletami korpusów ze stali są przede wszystkim szczelność i wzornictwo. Wkłady stalowe robi się z płyt o grubości 4-6 mm. Te od renomowanych producentów, ze specjalnego rodzaju stali, są odporne na korozję i zmiany temperatury. Stal niezbyt dobrej jakości może korodować pod wpływem gorących spalin.

Korpus wkładu kominkowego, niezależnie od tego, czy stalowy, czy żeliwny, jeśli będzie z materiału kiepskiej jakości, po pewnym czasie może pękać. Dotyczy to przede wszystkim wkładów zrobionych z elementów o małej grubości. Cienkie ścianki korpusu nagrzewają się nierównomiernie. Powstają wtedy duże naprężenia, które powodują odkształcanie się stali lub pękanie żeliwa. Najtrwalsze i najsolidniejsze są wkłady ciężkie, o grubych ściankach. Sam wkład może ważyć ponad 300 kg. Jego ciężar zależy więc nie tylko od wymiarów, ale także od jakości i grubości materiału, z którego jest wykonany.

7. Jakie zalety mają kominki dwupłaszczowe?

Korpus i wnętrze paleniska w takich kominkach są zrobione z różnych materiałów. Dzięki temu można najlepiej wykorzystać ich właściwości. Korpus jest zwykle z wysokiej jakości stali, natomiast wnętrze paleniska jest wyłożone płytami żeliwnymi lub szamotowymi. Takie płyty bardzo dobrze akumulują ciepło, a dodatkowo są elementami dekoracyjnymi kominków.

W niektórych wkładach można spotkać płyty z wermikulitu, materiału bardzo trwałego, o dobrych właściwościach izolacyjnych. Pozwala on uzyskać wyższą temperaturę w palenisku i lepsze spalanie.

Płyty mogą swobodnie pracować, czyli kurczyć się i rozszerzać pod wpływem zmian temperatury, nie są bowiem połączone na sztywno z obudową. Dodatkowym atutem jest możliwość łatwego wyjęcia z obudowy i wymiany płyty, gdyby po pewnym czasie użytkowania pękła.

8. Jaką moc powinien mieć wkład?

Porównując parametry techniczne różnych wkładów kominkowych, zwracamy uwagę przede wszystkim na ich moc i sprawność. Producenci podają moc nominalną wkładu, czyli średnią moc urządzenia mierzoną podczas testów laboratoryjnych trwających trzy godziny. Jest ona bardziej miarodajna niż moc maksymalna, której nie uzyskuje się podczas normalnego użytkowania kominka. Najmniejsza moc nominalna to około 5, największa – ponad 20 kW, ale wkłady o tak dużej mocy to rzadkość. Najwięcej jest modeli o mocy 10-15 kW.

Jeśli kominek ma być podstawowym źródłem ciepła dla domu, podaną moc nominalną wkładu trzeba porównać z zapotrzebowaniem na ciepło. Powinno być ono obliczone przez projektanta, a jego wartość podana w dokumentacji projektowej domu. Jeśli jej nie ma, można przyjąć orientacyjne wartości:

• dla domów nowych, dobrze ocieplonych - 30-40 W/m³,
• dla starych, z kiepską izolacją - 80-100 W/m³.

Jeżeli kominek ma jedynie wspomagać system grzewczy, jego moc nominalna może być mniejsza. Przyjmuje się wówczas, że w domu dobrze ocieplonym może wynosić około 20, w nieocieplonym – około 50 W/m³. Producenci bardzo często podają kubaturę lub powierzchnię, jaką jest w stanie ogrzać dany wkład kominkowy.

9. Jaką sprawność mogą osiągać wkłady kominkowe?

Najnowocześniejsze ponad 80%, te o prostszej konstrukcji – około 50%. Sprawność to ważny parametr, ponieważ wpływa bezpośrednio na ilość zużywanego drewna – im wyższa sprawność wkładu kominkowego, tym więcej ciepła można otrzymać z jednostki paliwa.

Uzyskanie tak wysokiej sprawności jest możliwe we wkładach o odpowiedniej konstrukcji korpusu. W tylnej części rozbudowana powierzchnia korpusu tworzy rodzaj wymiennika ciepła, w którym gorący dym oddaje ciepło opływającemu obudowę powietrzu. Jest to tak zwana komora wtórnego spalania. Nad paleniskiem jest deflektor, który kieruje gorący dym do wymiennika, uniemożliwiając jego ucieczkę do komina. Dzięki temu cząsteczki stałe unoszone z dymem są dopalane i więcej ciepła może zostać przekazane powietrzu opływającemu wkład kominkowy.

10. Czy w kominku można palić bez przerwy?

Niektóre wkłady kominkowe są przeznaczone do pracy ciągłej, w innych można palić bez przerwy zaledwie kilka godzin. Po podanym przez producenta czasie pracy należy zrobić przerwę, aby korpus wkładu ostygł i nie uległ deformacji. Porównując urządzenia różnych producentów, warto zwrócić uwagę na maksymalny czas pracy wkładu bez dokładania opału. Najlepiej, jeśli wynosi on 10-12 godzin. Tak długi czas pracy pozwala na kilkunastogodzinne odstępy między kolejnymi załadunkami drewna. Porcja opału włożona późnym wieczorem wystarcza zwykle na całą noc. Oczywiście nie można oczekiwać, że przez cały ten czas kominek będzie grzał równie intensywnie. W miarę wypalania się opału będzie grzał coraz słabiej, ale nie wygaśnie. O tym, ile drewna przeciętnie zużywa wkład kominkowy podczas godziny spalania, mówi średnie zużycie drewna. Dla wkładu o mocy nominalnej 7 kW powinno wynosić około 2,5 kg/godzinę.

11. Czy szyba w kominku może się nie brudzić?

We wkładzie kominkowym szklane mogą być drzwiczki oraz boczne ścianki. Robi się je ze specjalnego szkła, zwanego vitroceramicznym, odpornego na temperaturę do 800°C, albo ze szkła żaroodpornego. Szyba może być prosta, półokrągła (wypukła) lub łamana.

Częstym problemem użytkowników wkładów kominkowych jest brudzenie się szyb. Osadzają się na nich pozostałości spalania drewna i zasłaniają widok ognia. Aby ograniczyć to zjawisko, można wybrać wkład z kurtyną powietrzną. Wokół szyby są szczeliny, którymi napływa strumień powietrza. Odpycha on cząstki sadzy od szyby, dzięki czemu długo pozostaje czysta.

Innym sposobem zabezpieczenia szyby przed szybkim zabrudzeniem jest pokrycie jej powierzchni od zewnątrz warstwą tlenków metali. Powłoka ta odbija promienie podczerwone emitowane przez płomienie, dzięki czemu powtórnie przechodzą one przez szybę i dodatkowo ją nagrzewają. Na wewnętrznej powierzchni szyby z taką powłoką można uzyskać niemal dwukrotnie wyższą temperaturę niż na powierzchni zwykłej szyby. Zachodzi tu zjawisko pirolizy, czyli całkowitego spalania cząstek stałych osiadających na szybie.

12. Czy można regulować moc kominka?

Intensywność procesu spalania można regulować, zmniejszając lub zwiększając dopływ powietrza - im więcej go dopływa, tym drewno szybciej się pali. We wkładach kominkowych są dwie możliwości regulacji. Po pierwsze, można regulować siłę ciągu kominowego przez otwieranie i zamykanie szybra, czyli ruchomej klapy umieszczonej na wylocie spalin. Zamknięty szyber powoduje zredukowanie siły ciągu kominowego. Po drugie, można regulować ilość powietrza dostarczonego do paleniska. Napływa ono przez otwory w przedniej części korpusu. Jego ilość można regulować za pomocą przepustnic przesłaniających otwory. Rączki, którymi się je ustawia, zwykle są z materiałów nienagrzewających się.

Takie ręczne regulowanie dopływu powietrza jest stosowane w prostszych modelach wkładów, w bardziej zaawansowanych technicznie regulacja jest automatyczna. Niektóre wkłady kominkowe są wyposażone w automatyczny szyber, który otwiera się samoczynnie wraz z otwarciem drzwiczek wkładu i zamyka się, kiedy są one zamykane przez użytkownika. Automatyczny szyber stosuje się w celu zwiększenia bezpieczeństwa korzystania z kominka. Jeśli bowiem otworzy się drzwiczki wkładu, gdy szyber jest zamknięty, dym może się wydobywać do pomieszczenia. We wkładach z automatycznym szybrem nie ma takiego niebezpieczeństwa. Podobnym zabezpieczeniem może być blokada uniemożliwiająca otwarcie drzwiczek, kiedy szyber jest zamknięty.

13. Kominek z popielnikiem czy bez?

W kominku powstaje dużo popiołu, który trzeba usuwać. Jeśli pod paleniskiem jest popielnik, można go wysunąć i opróżnić. Gdy popielnika nie ma, popiół usuwa się dopiero po wygaszeniu paleniska. We wkładach bez popielnika może być zamontowany specjalny ruszt, na którym układa się drewno do spalania. Dzięki niemu wewnątrz paleniska jest lepsza cyrkulacja powietrza, a to poprawia efektywność spalania opału.

14. Czy kominek zamknięty jest bezpieczny?

Tak, jeśli został zbudowany i zamontowany zgodnie z przepisami przeciwpożarowymi i używając go, także się ich przestrzega. Zarówno wkład, jak i jego obudowa muszą być z materiałów niepalnych. Kominek powinien być ustawiony na wytrzymałym i niepalnym podłożu o grubości minimum 15 cm. Może to być cegła klinkierowa, kamień lub terakota. Materiałem niepalnym musi być też zabezpieczona podłoga wokół kominka. Strzelające iskry lub rozżarzone polano mogą spowodować pożar. Jeśli podłoga w pomieszczeniu z kominkiem jest wyłożona gresem, terakotą lub inną okładziną kamienną, warunek jest spełniony. Gdy jest drewniana, pas wokół kominka o szerokości 30-50 cm należy zabezpieczyć materiałem niepalnym, na przykład metalową lub kamienną płytą.

Wkłady kominkowe podczas pracy nagrzewają się do bardzo wysokiej temperatury. Najbezpieczniej obudować je materiałami niepalnymi, takimi jak kafle ceramiczne, cegły, kamień, albo specjalnymi płytami gipsowo-kartonowymi o podwyższonej odporności ogniowej. Na obudowę można używać tylko materiałów o podwyższonej odporności ogniowej. Korpus wkładu nie powinien się bezpośrednio stykać z materiałami palnymi, gdyż mogłyby się one nadmiernie nagrzać, a w konsekwencji zapalić. Najlepiej, gdy będzie zaizolowany specjalną niepalną wełną mineralną z warstwą folii aluminiowej. Izolacja chroni również ściany w bezpośrednim sąsiedztwie kominka przed zbytnim nagrzaniem.

15. Czy można samodzielnie zamontować wkład kominkowy?

Wkład lub kasetę kominkową obudowuje się na stałe. Wszelkie prace montażowe po wykonaniu obudowy kominka są kłopotliwe i bardzo często wiążą się z koniecznością jej demontażu. Tylko w niektórych wkładach jest możliwość wymiany najczęściej psujących się elementów bez konieczności demontowania całego urządzenia. Dlatego najlepiej zlecić montaż ekipie wskazanej przez producenta lub dystrybutora wkładu. Mamy wówczas pewność, że będzie zamontowany zgodnie z zaleceniami producenta i będzie działał bezpiecznie i wydajnie.