Gniazda elektryczne i łączniki instalacyjne – montaż, zasada działania, rodzaje. PORADNIK przed zakupem

Niby prosty montaż – gniazda elektryczne i łączniki instalacyjne, ale jeśli znajdują się one w niewłaściwym miejscu, domownicy mogą mieć utrudnione życie. Na jakiej wysokości zamontować osprzęt, jak prawidłowo podłączyć gniazda i łączniki, by korzystanie z nich było bezpieczne i wygodne?

Gniazda elektryczne i łączniki instalacyjne - które wybrać?

Budowa oraz sposób zamontowania gniazd i łączników zależą od rodzaju instalacji, w której mają pracować. W ułożonej pod tynkiem lub w tynku stosuje się osprzęt podtynkowy osadzony w puszkach, w rozprowadzonej po wierzchu ścian – osprzęt z własną obudową zabezpieczony przed wpływami zewnętrznymi (o stopniu ochrony dostosowanym do warunków otoczenia). Do instalacji w listwach i kanałach jest przeznaczony specjalny osprzęt mocowany na obudowie kanału lub do boku listwy.

Łączniki instalacyjne - rodzaje

Podstawową grupę stanowią łączniki jednobiegunowe, dwubiegunowe, schodowe i krzyżowe. Są też łączniki o specjalnym przeznaczeniu, na przykład do sterowania żaluzjami lub ogrzewaniem. Na ich klawiszach często są umieszczone symbole oznaczające ich funkcje. Większość łączników występuje także w wersji z podświetleniem albo sygnalizacją przepływu prądu. Stan załączenia jest w nich sygnalizowany diodą umieszczoną w podłużnym okienku w klawiszu. Łączniki tak zwane stabilne pozostają trwale w stanie załączenia lub wyłączenia, niestabilne działają impulsowo po przyciśnięciu.

Łącznik instalacyjny jednobiegunowy - montaż

Przeznaczony do załączania odbiorników jednofazowych. Instaluje się go najczęściej w obwodach zasilających oprawy oświetleniowe z jednym źródłem światła. Styk roboczy takiego łącznika musi przerywać przepływ prądu w przewodzie fazowym (L), a nie neutralnym (N) lub ochronnym (PE). W przewodzie ochronnym (PE) nie wolno umieszczać żadnych elementów, które mogłyby spowodować przerwanie tego przewodu. Łącznik włączający oświetlenie lokalizuje się zazwyczaj we wnętrzu, przy drzwiach od strony klamki, na wysokości mniej więcej 1,4 m i około 15 cm od ościeżnicy. Łączniki oświetlenia łazienki, WC, a także innych niewielkich pomieszczeń pozbawionych oświetlenia dziennego wygodnie jest instalować na zewnątrz.

Łączniki instalacyjne świecznikowe i trzyklawiszowe - montaż

Do załączania opraw oświetleniowych zawierających kilka lamp wskazane jest stosowanie łączników świecznikowych z dwoma odrębnie działającymi klawiszami albo trzyklawiszowych.

Łączniki instalacyjne schodowe - montaż

Jeżeli chcemy włączać światło z dwóch miejsc, na przykład w długim korytarzu, w dużym salonie lub u dołu i na górze biegu schodów, należy zainstalować tak zwany łącznik schodowy.

Oprócz klasycznych łączników w instalacjach inteligentnych są stosowane łączniki systemowe. Mają one kilka przycisków (ponieważ sterują kilkoma funkcjami) i często również wyświetlacz.

Na jakiej wysokości i w jakich miejscach montować łączniki instalacyjne?

Włączniki światła głównego w pomieszczeniu umieszcza się przy drzwiach. Montuje się je zwykle na wysokości 120-140 cm. Jeśli w domu będą mieszkać dzieci, w pokoju dziecięcym oraz w łazience włączniki światła dobrze jest zaplanować niżej – na wysokości 70-90 cm. Dzięki temu nasze kilkuletnie pociechy będą mogły być samodzielne – nie będą musiały za każdym razem prosić rodziców o pomoc w zapaleniu światła.

Instalacja oświetleniowa oprócz tradycyjnego żyrandola często obejmuje dodatkowe oprawy - np. kinkiety na ścianach. Ich włączniki dobrze jest umieścić bezpośrednio pod nimi – wówczas łatwo będzie je znaleźć. Oprócz opraw oświetleniowych montowanych na stałe część źródeł światła może być przenośna – np. lampy podłogowe. Takie lampy możemy również podłączyć do instalacji, tak abyśmy mogli zapalać je włącznikiem umieszczonym na ścianie.

Dobrym rozwiązaniem jest zaplanowanie przy drzwiach wejściowych do domu jednego włącznika światła, którym przed wyjściem z domu będziemy mogli wyłączyć wszystkie oprawy oświetleniowe w domu, a nawet odciąć dopływ prądu do gniazd (z wyjątkiem tych, do których podłączona jest lodówka czy urządzenie grzewcze). Dzięki temu nie będziemy musieli się martwić o to, czy w którymś pomieszczeniu nie zostawiliśmy zapalonego światła czy włączonego żelazka.

Gniazda elektryczne wtyczkowe - montaż

W budynkach mieszkalnych instalowane są zazwyczaj gniazda ogólnego przeznaczenia oraz gniazda służące do przyłączenia określonych odbiorników. Do pierwszej grupy należą przede wszystkim gniazda wtyczkowe dwubiegunowe wchodzące w skład obwodów jednofazowych. Gniazda przeznaczone do konkretnych odbiorników, zarówno dwubiegunowe, jak i trzybiegunowe, umieszcza się w ich pobliżu. Wszystkie gniazda wtyczkowe w mieszkaniu muszą mieć styk ochronny połączony z przewodem ochronnym oznaczanym symbolem PE. Może to być bolec lub styki boczne w gniazdach typu „schuko”. Wyjątek stanowią gniazda przeznaczone do zasilania odbiorników mających drugą klasę ochronności (oznaczone podwójnym kwadratem) albo zasilane niskim, bezpiecznym napięciem SELV 24 lub 12 V.

Do gniazd z bolcem pasują wtyczki ze specjalnym stykiem tulejkowym oraz wtyczki płaskie albo okrągłe z wycięciem, w które są wyposażone urządzenia II klasy ochronności. Ponieważ gniazda z bolcem i typu „schuko” są dziś instalowane zamiennie, większość dostępnych na rynku urządzeń przenośnych ma uniwersalne wtyczki – oprócz tulei mają one także boczne styki ochronne.

Do przyłączania odbiorników pobierających większą moc (zwykle powyżej 3 kW) i zasilanych trójfazowo (230/400 V) stosuje się pięciobiegunowe gniazda trójfazowe wyposażone w trzy styki fazowe, styk neutralny i styk ochronny. Ze względu na różnorodność typów i rozwiązań konstrukcyjnych tylko niektóre z nich mają charakter gniazd uniwersalnych. Z reguły do konkretnego gniazda pasuje tylko określona wtyczka.

Czytaj też:

• Co wybrać: lampy sufitowe, LED czy halogeny?
• Oświetlenie stołu, czyli jak wybrać lampy do jadalni
• Oświetlenie LED. Jak kupić lampy LED dobrej jakości?

Pod względem sposobu instalowania gniazda wtyczkowe, podobnie jak łączniki, dzielą się na podtynkowe i natynkowe, z obudową bez specjalnych zabezpieczeń lub zabezpieczoną przed wpływami zewnętrznymi. Gniazda podtynkowe osadza się w puszkach. Aby po zamontowaniu puszki nie odstawały od ściany, ich krawędzie muszą być zrównane z powierzchnią tynku. Jeśli kilka gniazd lub gniazd i łączników trzeba zainstalować w niewielkiej odległości od siebie, wygodnie jest umieścić je w puszce z kilkoma otworami, a całość osłonić wspólną ramką.

Jak dobrać gniazda elektryczne do poszczególnych pomieszczeń?

Gniazda elektryczne instaluje się zwykle minimum 30 cm nad podłogą. Ich liczba i rozplanowanie w danym pomieszczeniu zależą od tego, z ilu urządzeń będziemy korzystać.

Gniazda elektryczne w kuchniNajbardziej newralgicznym miejscem montażu gniazda elektrycznego jest kuchnia. Tu z reguły znajduje się najwięcej urządzeń zasilanych prądem. Oprócz tych, które należy podłączać do indywidualnych gniazd (bez stosowania przedłużaczy), jak lodówki czy zmywarki, są także takie, które ze względu na komfort dobrze jest na stałe podłączyć do sieci (mikrofalówki, czajniki czy ekspresy do kawy). Dla każdego z nich warto więc zaplanować osobne gniazdo elektryczne.Oprócz nich w kuchni używa się również elektrycznej krajalnicy, tostera, miksera czy frytkownicy. Z myślą o tych urządzeniach dobrze jest zaplanować dodatkowo jedno lub dwa gniazda elektryczne tuż nad blatem kuchennym (na wysokości 0,85-1,15 m).

Gniazda elektryczne w łazienceW łazience jedno gniazdo elektryczne należy zarezerwować dla pralki. Następne dwa przydadzą się obok lustra (na suszarkę, maszynkę do golenia czy do podłączenia ładowarki do elektrycznej szczoteczki). Pamiętajmy też, że gniazda instalowane w łazience powinny być bryzgoszczelne (z klapką i odpowiednimi uszczelkami, oznaczenie IP44). Umieszcza się je zwykle na wysokości 1,40 m.

Gniazda elektryczne w salonieW salonie czy sypialni oprócz gniazd elektrycznych do podłączenia telewizora i towarzyszących mu sprzętów (np. odtwarzacza DVD) oraz lamp stojących warto pomyśleć o dodatkowym gnieździe np. do podłączenia odkurzacza, ładowarki do telefonu czy laptopa.

Rozwiąż QUIZ i sprawdź, czy znasz się na instalacji elektrycznej

Gniazda elektryczne i łączniki instalacyjne - ważne detale aranżacji wnętrza

Wygląd nie powinien być wprawdzie kluczowym kryterium wyboru osprzętu elektrycznego (trzeba przede wszystkim patrzeć na funkcjonalność i bezpieczeństwo), ale dla większości z nas jest istotnym argumentem podczas zakupów. Dobrze dobrane gniazda i łączniki mogą się idealnie wkomponować w wystrój wnętrza, a nawet podkreślić jego walory estetyczne. Oprócz modeli od lat oferowanych w niemal niezmienionej, tradycyjnej formie dostępne są nowoczesne rozwiązania. Producenci stale wprowadzają nowe kolekcje odpowiadające najnowszym trendom wzorniczym. W sprzedaży są produkty w różnych kształtach i kolorach, wykonane z rozmaitych materiałów (z tworzywa sztucznego, ze szkła, z metalu, a także drewna i naturalnej skóry) o różnym wykończeniu (matowe lub błyszczące, imitujące kamień lub drewno). Można kupić także modele z ozdobnymi wymiennymi pierścieniami albo ramkami, które chowają się w ścianie. Ze względów estetycznych cały osprzęt w domu powinien być jednolity. Z tym nie powinno być problemu, ponieważ producenci oferują zwykle całe serie, w których skład wchodzą: łączniki klawiszowe z podświetleniem i bez niego, ściemniacze, gniazda wtyczkowe, gniazda telefoniczne, antenowe, komputerowe, głośnikowe itp. oraz produkty o budowie modułowej pozwalające na montowanie większej liczby gniazd i włączników we wspólnej ramce.

Zobacz galerię 6 zdjęć

Autor: Jarosław Chabros

Dlaczego na tym zdjęciu gniazdo nie jest idealnie zamontowane? Ponieważ nie ma klapki chroniącej przed wodą.