Zaprawa tynkarska. Którą wybrać, aby nie żałować?
Odpowiedni dobór zaprawy tynkarskiej i prawidłowe jej nałożenie gwarantuje trwałość na wiele lat. Nie ma złych tynków wewnętrznych, są jedynie źle dobrane. Jaką zastosować zaprawę tynkarską i jak ją przygotować: sprawdź proporcje składników.
Znajomość podłoża, czyli materiału, z którego jest wykonany mur, oraz rodzaju zaprawy zastosowanej na spoiny decydują o doborze zaprawy tynkarskiej i późniejszej trwałości tynku. Obowiązującą zasadą sztuki budowlanej jest stosowanie materiałów tynkarskich słabszych od podłoża, na które są nakładane.
Większość nowych materiałów do wznoszenia murów musi spełnić rygorystyczne normy cieplne. Dlatego mają strukturę porowatą, a więc znacznie słabszą od struktury klasycznej cegły. Tradycyjne zaprawy tynkarskie z betoniarki są zbyt mocne na nowe podłoża. Dawniej mury były jednorodne, teraz najczęściej są mieszane. Łączy się różne materiały. Ściany muruje się z ceramiki, silikatów lub betonu komórkowego, nadproża i wieńce robi się z betonu, czasem jeszcze wstawia się kasety rolet wykończone płytą gipsowo-kartonową. Różne materiały różnie pracują, a tynk przeważnie jest ten sam na wszystkich powierzchniach.
Przed zaprawą tynkarską - gruntowanie ścian i sufitów
Gładka powierzchnia ścian ogranicza przyczepność warstwy tynku. Gdy na dodatek nałoży się mocną obrzutkę na słaby mur lub nieodpowiedni grunt, przyczepność spada niemal do zera. W przypadku sufitów działa jeszcze znaczna siła grawitacji. Warto stosować grunty producenta tynku przeznaczone do konkretnego materiału, na przykład betonu, betonu komórkowego, silikatów, ceramiki, a nie grunty uniwersalne do wszystkiego. Większość gruntów do betonu zawiera piasek kwarcowy zwiększający przyczepność warstw tynkarskich. Grunty do pozostałych materiałów murowych mają za zadanie zmniejszyć i wyrównać chłonność podłoża. Grunty na określone podłoże nie powinny być stosowane zamiennie.
Zaprawa tynkarska dobrana do podłoża
Najlepiej wybierać zaprawy tynkarskie zalecane przez producenta materiałów ściennych. Przy gładkich prawie jak szkło stropach lub prefabrykowanych ścianach betonowych wystarczą często lekkie szpachle zamiast ciężkich tynków, które nie mają się gdzie zakotwić mechanicznie. W przypadku gładkich stropów instalację elektryczną warto wykonać od góry przez strop, wtedy wystarczy tylko szpachla. Jeśli na gładkim stropie elektryk poprowadzi instalację tradycyjnie, a tynkarz musi to przykryć wyprawą grubości 15-20 mm, nad głową mieszkańców wisi 15-20 kg/m2 tynku, który nie ma się czego trzymać. Gdy strop zostanie dodatkowo dociążony przez wylewki na górnej kondygnacji i lekko się ugnie, może to prowadzić do odpadania tynków.
Zaprawy tynkarskie z betoniarki
Mieszanka tynkarska składa się z kruszywa (piasku), różnych dodatków i spoiwa wiążącego poszczególne składniki podczas reakcji chemicznych. Choć zaprawy tynkarskie przygotowywano całymi latami na budowie, obecnie mało kto umie dobrać proporcje i zastosować odpowiednie kruszywo. Brakuje dawnych rzemieślników, którzy potrafili przygotować zaprawy tynkarskie odpowiednie w zależności od podłoża. Problemem jest często brak właściwego piasku o różnej frakcji – dobranej do rodzaju zaprawy tynkarskiej. Dobre wapno gaszone (dołowane) to towar nie do zdobycia.
Trudno jest również kontrolować sam proces mieszania i dobór składników, gdy miarę stanowi łopata. Z betoniarki każda partia może być inna. Część może być zbyt mocna (za dużo cementu), reszta, na innej ścianie, może się sypać (za mało cementu). Minimalna grubość w przypadku tynku wykonanego w betoniarce to 10 mm. Tradycyjne zaprawy tynkarskie trzymają się dobrze na starych murach lub tam, gdzie są spoiny. Obecnie tradycyjny tynk z betoniarki jest zbyt mocny na większość współczesnych gładkich murów. Zbyt mocny pęka po związaniu na słabym, gładkim podłożu, przy niewielkim uderzeniu odpadają całe płaty.
Tynki maszynowe i ręczne
Właściwie wszystkie tynki maszynowe można nakładać zarówno maszynowo, jak i ręcznie. W agregacie suchy materiał mieszany jest wodą i dopiero wtedy plastyczny materiał podawany jest wężem przez lancę natryskową na mur. Zmieszanie suchego materiału z wodą zapoczątkowuje jego wiązanie. Tynk ręczny nie zawiera środków poprawiających urabialność i plastyczność, dlatego można go wykonać jedynie ręcznie po zarobieniu wodą i wymieszaniu mieszadłem wolnoobrotowym.
Tynki podkładowe i tynki lekkie
Powszechnie dostępne są materiały przygotowane na różne podłoża i do poszczególnych etapów prac, na przykład tynki podkładowe, nawierzchniowe, szpachle, gładzie. Grubość zaprawy tynkarskiej należy dobierać według zaleceń producenta. Materiał fabrycznie gotowy jest badany z uwzględnieniem jego przeznaczenia. Do współczesnych porowatych materiałów o dużej nasiąkliwości, takich jak beton komórkowy, opracowano tak zwane tynki lekkie, których ciężar nasypowy nie powinien przekraczać 1300 kg/m3. Tynki lekkie wzmocnione włóknem stosuje się na przykład na podłoża o bardzo wysokiej nasiąkliwości i niskim współczynniku izolacyjności termicznej.
Zaprawy tynkarskie ciepłochronne
Tak zwane ciepłe zaprawy tynkarskie są przeznaczone na mury o niskim współczynniku przenikania ciepła U. Kiedyś przyjmowało się ten sam współczynnik przewodzenia ciepła dla każdego tynku. Teraz producenci podają współczynnik λ dla każdej zaprawy, bo zawierają one dodatki poprawiające parametry cieplne. Na najcieplejsze materiały murowe są przeznaczone zaprawy o jak najniższym współczynniku λ, na przykład 0,2, a nie przeciętne 0,8 W/(m.K). Zaprawy tynkarskie od zawsze były szare – od barwy cementu. Biały kolor niektórych zapraw wynika głównie ze spoiwa, jakim jest biały cement. Jednak sam kolor nie świadczy o wyższych parametrach. Białe zaprawy tynkarskie po prostu lepiej wyglądają na powszechnie produkowanych białych bloczkach do wznoszenia murów.
