Zasady wentylacji dachów skośnych
Dach jest tym dla domu, czym kaptur dla głowy. Ma chronić przed opadami i chłodem, ale przy tym nie utrudniać oddychania. Dlatego konieczna jest wentylacja połaci. Wyjaśniamy, jak powinna funkcjonować prawidłowa wentylacja połaci dachowej .
Spis treści
- Dach z jedną przestrzenią wentylacyjną
- Dach z dwiema przestrzeniami wentylacyjnymi
- Jak powietrze trafia do szczelin wentylacyjnych
- Którędy powietrze opuszcza dach
- Dachówki wentylacyjne i wywietrzniki
- Metody wentylacji przy ociepleniu nakrokwiowym
- Suche poddasze nieużytkowe
Dach z jedną przestrzenią wentylacyjną
Wentylacja połaci ocieplonych odbywa się przeważnie za pośrednictwem przestrzeni wentylacyjnych tworzonych w dachu na etapie jego wykańczania. Liczba takich przestrzeni zależy od rodzaju materiału hydroizolacyjnego zastosowanego w skosach, a także od rodzaju pokrycia. Pojedynczą szczelinę wentylacyjną robi się w dwóch przypadkach:
- gdy do izolacji połaci użyto membrany o wysokiej paroprzepuszczalności;
- gdy dach kryty jest blachą płaską, papą lub gontem bitumicznym.
Wariant pierwszy zakłada wykonanie przestrzeni wentylacyjnej tuż pod pokryciem profilowanym – dachówkami, blachodachówką mocowaną do łat dachowych, płytami falistymi, blachą trapezową, płytkami dachowymi. Najpierw wykonawcy mocują do krokwi dachowych izolację z membrany wysokoparoprzepuszczalnej. Następnie wzdłuż nich przykręcają listwy o przekroju 4 x 6 cm, zwane kontrłatami. Prostopadle do kontrłat przybijają później łaty, czyli podobnego przekroju listwy dające oparcie pokryciu dachowemu. Po ułożeniu na łatach pokrycia między nim a membraną dachową powstaje szczelina służąca do jego wentylowania. Powinna mieć ona szerokość 4 cm.
Wloty do niej znajdują się wzdłuż krawędzi okapu, a wyloty wzdłuż kalenicy i ewentualnie poprzez dachówki wentylacyjne lub inne elementy odpowietrzające charakterystyczne dla danego materiału pokryciowego.
W drugim przypadku pod pokryciem nie da się wykonać typowej szczeliny wentylacyjnej. Na krokwiach jest bowiem najpierw budowane sztywne poszycie – z desek lub płyt drewnopochodnych, do którego mocowane jest pokrycie – zazwyczaj bezpośrednio, ale czasem też z zastosowaniem podkładu. Szczelina wykonywana jest wtedy pod sztywnym poszyciem, na etapie ocieplania połaci. Wykonawcy muszą wówczas zadbać, by ocieplenie – umieszczane między krokwiami – nie zetknęło się z poszyciem. Powinno być od niego odsunięte na minimum 3 cm. Powstała w ten sposób pusta przestrzeń umożliwi wentylację materiału ociepleniowego, odbierając przenikającą od strony poddasza parę wodną i odprowadzając ją poza dach.
Dach z dwiema przestrzeniami wentylacyjnymi
Dwie przestrzenie wentylacyjne robi się zwykle w tych dachach, w których połacie są zabudowane sztywnym poszyciem, a na nim wykonana jest szczelna hydroizolacja z papy lub wysokoparoprzepuszczalnej membrany przystosowanej do montażu na deskach lub płytach drewnopochodnych typu OSB lub MFP.
Drugi, dziś już dość rzadki przypadek, gdy konieczne są dwie szczeliny, to taki, kiedy do hydroizolacji dachu użyto folii o niskiej paroprzepuszczalności. Jedna z przestrzeni powstaje dzięki kontrłatom i łatom dachowym, drugą zaś tworzy odstęp zachowany między ociepleniem a poszyciem lub niskoparoprzepuszczalną hydroizolacją.
Jak powietrze trafia do szczelin wentylacyjnych
Wlot lub wloty do przestrzeni wentylacyjnych dachu zlokalizowane są wzdłuż okapów każdej z połaci. Do przestrzeni pod pokryciem prowadzą wloty zostawione między kontrłatami. Nie są one jednak całkowicie otwarte, bo inaczej wchodziłyby tam ptaki. Gdy dach kryjesz dachówkami, granicę nieprzekraczalną dla zwierząt, ale otwartą dla wiatru, utworzysz przez zamontowanie tak zwanych wróblówek. To specjalne kratki wentylacyjne z tworzywa z grzebieniami. Grzebienie są dość giętkie, więc dopasują się do nierówności profilowanego pokrycia. Czasem jednak, aby były skuteczne, wymagają lekkiego uniesienia brzegu pokrycia.
Do dachówek płaskich, na przykład karpiówek, są stosowane innego rodzaju kratki, bez grzebieni.
Pod blachodachówki różnego rodzaju są przewidziane aluminiowe listwy startowe, przeznaczone dokładnie do tego samego. Wlot do przestrzeni wentylacyjnej służącej suszeniu materiału ociepleniowego znajduje się między każdą parą krokwi. Gdy ocieplenie doprowadzone jest aż do krańców tych belek, otwory wlotowe chronić powinna druciana, gęsta siatka lub blacha perforowana, przybita do ich czoła.
Radzimy unikać siatek lub perforowanych taśm z tworzywa sztucznego, bo działają tylko na ptaki, a gryzonie rozprawią się z nimi błyskawicznie.
Gdy ocieplenie dachu kończy się w okolicach murłaty, a krokwie biegną dalej, wówczas metalowe elementy ochronne rozmieszcza się między belkami, chyba że inwestor zdecydował się na podbitkę. Wówczas wystarczą wykonane w niej perforacje. Zarówno wróblówki, jak i taśmy lub listwy najlepiej znaleźć w ofercie producentów danego pokrycia. Jeśli to konieczne, będzie można wtedy dobrać je idealnie do barwy pokrycia.
Którędy powietrze opuszcza dach
Powietrze wywiewające parę wodną ulatuje przez szczelinę pozostawioną w linii kalenicy. Podobne szczeliny są potrzebne też w narożach między połaciami, które nazywa się grzbietami.
Gdy masz do czynienia tylko z jedną przestrzenią wentylacyjną, tą pod pokryciem – uzyskanie jej nie jest trudne. Płyty, dachówki lub arkusze blachodachówki nie są bowiem łączone na stykach połaci i szczeliny powstają niejako w sposób naturalny. Inaczej, gdy dach ma sztywne poszycie lub jest zabezpieczony folią niskoparoprzepuszczalną. Tu szczeliny trzeba zaplanować i specjalnie wykonać. Robiąc sztywne poszycie, musisz więc zostawić przerwę szerokości około 2 cm. Później wystarczy pamiętać, by nie zakryć jej papą podczas wykonywania hydroizolacji. Membrana wysokoparoprzepuszczalna musi się kończyć na 5 cm przed szczeliną. Gdy zamiast sztywnego poszycia masz folię niskoparoprzepuszczalną, w izolacji takiej trzeba wykonać nacięcie wzdłuż linii kalenicy.
Trudnymi miejscami są grzbiety. Zwłaszcza gdy dach jest wielospadowy i ma krótkie kalenice. Wtedy to one biorą na siebie znaczną odpowiedzialność za odpowietrzanie połaci. Szczelina w deskowaniu biegnąca wzdłuż grzbietu tu się nie sprawdzi, gdyż pod spodem znajduje się krokiew grzbietowa. Trzeba więc radzić sobie inaczej. Jeśli dach ma pokrycie na łatach, wykonuje się otwory w poszyciu równolegle do grzbietu i blisko naroża – po jednej i drugiej jego stronie. Każde pole międzykrokwiowe dochodzące do grzbietu musi mieć takie otwory. Ich średnicę i rozmieszczenie powinien ustalić projektant. Dekarze zalecają zakryć takie otwory pasami membrany wysokoparoprzepuszczalnej (nawet gdy deskowanie jest izolowane papą), aby nie wpływały przez nie skropliny, które mogą pojawić się pod pokryciem.
W dachach krytych materiałami profilowanymi konieczna jest izolacja ze specjalnych taśm wentylacyjno- -uszczelniających, aby w szczeliny i otwory odprowadzające powietrze nie dostawała się woda deszczowa, a wiatr nie nawiewał tu śniegu. Taśmy tego rodzaju są elastyczne, dlatego dobrze dostosowują się do kształtu pokrycia. Mają także przygotowane otworki, dzięki którym bez przeszkód przepuszczają powietrze. Taśmy przybija się zszywkami do listew kalenicowych umieszczanych w grzbietach i kalenicach. Listwy oparte są na wspornikach wbijanych w krokwie lub mocowanych do sztywnego poszycia.
Elementy uszczelniająco-wentylacyjne do kalenic i grzbietów znajdziesz też w ofercie producentów blachodachówek, płyt dachowych, gontów bitumicznych. Jedynie w przypadku blachy płaskiej obróbkę szczelin kalenicowych robi się samodzielnie, docinając i profilując blachę.
Dachówki wentylacyjne i wywietrzniki
Niestety, nie zawsze wloty wzdłuż okapu i wyloty wzdłuż kalenicy wystarczą. Czasem potrzebne są dodatkowe elementy wprowadzające i wyprowadzające powietrze z połaci. To dachówki wentylacyjne, a w przypadku pokryć innego rodzaju – kominki lub wywietrzniki.
Gdzie je stosować? Najprostsza odpowiedź brzmi: w miejscach przewidzianych przez projektanta domu. Umieszczane są między innymi przed i za przeszkodami mogącymi zaburzać przepływ powietrza przez przestrzenie wentylacyjne. Przeszkody takie to między innymi kominy, okna połaciowe, lukarny. Elementy wentylacyjne muszą być więc zlokalizowane przed nimi, by usuwać powietrze, które nie ma szans dotrzeć aż do kalenicy, oraz za nimi, żeby powietrze mogło ponownie dostać się tam, gdzie trzeba.
Jeśli w dachu są dwie przestrzenie wentylacyjne, czyli masz do czynienia z wentylacją dwukanałową, tam gdzie mają się znaleźć elementy wentylujące, trzeba pozostawić szczeliny w sztywnym poszyciu i jego izolacji lub w folii niskparoprzepuszczalnej. Inaczej powietrze z dolnej szczeliny nie będzie mogło skorzystać z możliwości, jakie dają te elementy.
Takie wentylatory dachowe układa się też co 1,5 m wzdłuż kalenicy, jeśli połać ma długość ponad 5 m (mierzoną między okapem a kalenicą). Przy połaciach długości ponad 7 m dachówki lub wywietrzniki instaluje się w dwóch rzędach. Są one wówczas montowane w odległości równej 2/3 długości połaci, licząc od góry. Rozmieszcza się je co drugą lub trzecią przestrzeń międzykrokwiową.
Lokalizowanie wywietrzników poniżej kalenicy jest też stosowane wtedy, gdy z jakichś powodów nie można wykonać szczeliny wentylacyjnej wzdłuż niej. Wywietrzniki umieszcza się też w każdej przestrzeni międzykrokwiowej dochodzącej do grzbietu, jak najbliżej niego.
Powietrze wydostaje się spod pokrycia także przez kosze dachowe, czyli narożniki wewnętrzne. Niekiedy wykonywane są jednak kosze szczelne i wówczas wzdłuż ich linii, podobnie jak wzdłuż linii szczelnych grzbietów, z obu stron umieszcza się wywietrzniki. Także w każdym z pól międzykrokwiowych.
Gdzie jeszcze sprawdzą się wywietrzniki? Na przykład wzdłuż okapu, w którym trudno inaczej zapewnić wlot powietrza do przestrzeni wentylacyjnych, choćby w dachach bezokapowych, zakończonych gzymsami.
Dodatkowe elementy odpowietrzające zamawia się razem z pokryciem, bo muszą pochodzić z tego samego systemu – pasować do reszty wymiarami i kolorystyką.
Metody wentylacji przy ociepleniu nakrokwiowym
Alternatywną metodą ocieplenia połaci dachu jest ułożenie termoizolacji na krokwiach. Stanowi ono wówczas samodzielną lub dodatkową warstwę ocieplającą i niestety komplikuje nieco wentylację skosów. Zakładając, że wybrano wyłącznie izolację nakrokwiową, wykonuje się jedynie szczelinę wentylującą pokrycie profilowane. Przy pokryciu innego typu – blacha płaska, gont, papa – nie będzie potrzebne. Pokrycia te trzeba mocować do sztywnego poszycia, inaczej po prostu się nie da. Blacha będzie wówczas wymagała zamontowania na poszyciu specjalnej strukturalnej membrany separacyjnej, która zapewni przepływ powietrza pod pokryciem, powstanie więc swoisty mechanizm wentylacyjny.
A co, gdy izolacja znajdzie się też między krokwiami? To zależy, z czego ją wykonasz. Jeśli z materiału zdolnego chłonąć wodę, trzeba będzie uwzględnić szczelinę wentylacyjną między ociepleniem nakrokwiowym a międzykrokwiowym. Będzie ona zbyteczna, jeśli między krokwie trafi ocieplenie o nieznacznej dyfuzyjności (styropian, polistyren XPS, płyty PIR), ale zdarza się to sporadycznie, gdyż między krokwie najlepiej w tym przypadku nadają się materiały włókniste i sprężyste – na przykład wełna mineralna.
Suche poddasze nieużytkowe
Termoizolacja powinna być przewietrzana także na poddaszach niezamieszkanych, czyli strychach lub w ogóle niezagospodarowanych przestrzeniach pod dachami. Jest tu ona zazwyczaj ułożona na stropie. W tej sytuacji wymianę powietrza zapewniają otwory wykonane w ścianach szczytowych i ewentualnie szczeliny przygotowane w kalenicy. Zastosowanie styropianu, płyt PIR czy polistyrenu XPS jako materiału ociepleniowego nic tu właściwie nie zmienia. Wentylacja musi być i tak zapewniona.
Przeczytaj też:
Ocieplenie poddasza - sposoby i materiały do ocieplenia dachu
Ocieplenie poddasza - ceny i groźne błędy w ociepleniu poddasza
