Czym osadzać nity. Nitownica, nity i nitonakrętki

Nity wykorzystywane są przede wszystkim przez monterów konstrukcji metalowych, mechaników, ślusarzy i tapicerów. Do wykonywania połączeń nitowych, oczywiście poza nitami, wystarczy wiertarka i zwykły młotek. Wygodniejszym sprzętem niż one są ręczne, elektryczne lub pneumatyczne nitownice. Poznaj ich walory i naucz się tajników nitowania.

Wielu majsterkowiczów, w całej swojej warsztatowej karierze może nie mieć ani jednej okazji użycia nitów. Są to bowiem dość specyficzne łączniki do specyficznych połączeń. Pod względem popularności pokonują je wkręty, śruby, gwoździe lub nawet zszywki. Jednak w pewnych sytuacjach nity są szybsze i wygodniejsze w użyciu, co zapewnia odpowiednio dobrany sprzęt do ich osadzania.

Nitowanie ręczne

Nitowanie to łączenie ze sobą na stałe dwóch lub kilku elementów, przeważnie wykonanych z metalu. Tradycyjnie robi się to używając młotka. Po zestawieniu kawałków przeznaczonych do połączenia, przewierca się je na przestrzał. Można też wykonać otwór używając specjalnych szczypiec do dziurkowania, które mają obrotową głowicę, a na niej różnej średnicy przebijaki lub skorzystać z ręcznego przebijaka i młotka. W otworze umieszcza się nit tak, żeby jego trzpień wystawał na drugą stronę na odległość równą od 0,5 do 1,5 jego średnicy. Rozklepuje się go młotkiem i tym samym powoduje ściśnięcie płaszczyzn. Tym sposobem powstaje mocne połączenie, ale niestety nierozerwalne. O ile wkręt, a tym bardziej śrubę da się usunąć (gwóźdź niekiedy też), to nit jest już nie do ruszenia. Ogromną zaletą nitowania jest możliwość ścisłego i solidnego łączenia ze sobą metali, które są trudne do scalania w inny sposób, np. poprzez spawanie. Nity do ręcznego nitowania mają walcowaty trzonek – pełny lub pusty w środku, zakończony łebkiem. Ten jest przeważnie półokrągły. Bywają też łebki płaskie lub stożkowe. Te ostatnie umożliwiają połączenie wpuszczane. Po zakuciu trzpienia, łebek taki znika w otworze i nie wystaje ponad płaszczyznę. Aby z drugiej strony zakuty trzpień także nie wystawał, trzeba go zeszlifować pilnikiem. Połączenie wpuszczane jest estetyczne, ale też znacznie mniej solidne w porównaniu z innymi.

Nitowanie przy użyciu nitownicy

Do nitownic ręcznych, elektrycznych lub pneumatycznych używa się przeważnie innych nitów - zrywalnych. Mają płaski łebek i trzon w kształcie krótkiej tulejki. Jest w nią włożony długi trzpień, zakończony wyobleniem. Po przygotowaniu otworu przechodzącego przez dwa elementy wkłada się do niego trzonek. Trzpień nitu umieszcza się w uchwycie nitownicy. Jej mechanizm wciąga trzpień, co powoduje że wyoblenie na jego przeciwnym krańcu zgniata trzon, zamieniając go w płaską zakuwkę. Tym sposobem oba elementy zostają mocno ściśnięte ze sobą. A co z długim trzpieniem? Na koniec sam się odłamuje. Dzięki tego typu nitom, można łączyć elementy również wtedy, gdy masz dostęp wyłączenie z jednej strony.

Nitownica ręczna

Nitownica ręczna ma formę szczypiec zakończonych głowicą z mechanizmem wyciągającym trzpienie nitów. Mechanizm taki wyposażony jest w gniazdo, do którego wkręca się uchwyty. W zestawie jest ich zawsze kilka, bo każdy uchwyt pasuje do nitów o konkretnej średnicy trzpienia. Nitownice ręczne polecane są do nitów o średnicy między 2,4 a 4,8 mm. Są też specjalne szczypce do zaciskania nitów oczkowych, wykorzystywanych m.in. w pracach tapicerskich. Wiele ręcznych nitownic wyposażonych jest w zasobnik, do którego wpadają odłamane trzpienie nitów zamiast wylądować na podłodze. Obsługa nitownicy ręcznej wymaga trochę siły. Jedne modele są pod tym względem mniej wymagające inne bardziej. Wybierając więc sprzęt ręczny szukaj takiego, którego rękojeści są długie, ergonomiczne oraz powleczone materiałem antypoślizgowym. Dobrze, żeby nitownica nie była nadmiernie ciężka i miała bogaty komplet wymiennych uchwytów.

Nitownica pneumatyczna

Kilka nitów można zamocować ręcznie, jednak po dwudziestym lub trzydziestym twoje dłonie zaczną odczuwać zmęczenie i ból. Gdy czeka cię częste lub długie nitowanie, warto kupić nitownicę pneumatyczną. Siłę twoich rąk zastąpi moc sprężonego powietrza. Pozwala to na szybszą i efektywniejszą pracę. Pneumatyczną nitownicę warto kupić zwłaszcza wtedy, gdy masz już w warsztacie kompresor, czyli sprężarkę, a więc urządzenie niezbędne do jej funkcjonowania. Narzędzie to wykorzystuje strumień powietrza o ciśnieniu około 0,7 MPa i przepływie około 50-60 l/min. Nitownice pneumatyczne przeznaczone są do nitów o średnicy między 2,4 a 6,4 mm. Wiele z nich nadaje się też do osadzania nitonakrętek. Niestety ze względu na konieczność podłączenia do sprężarki, nitownice takie są mało mobilne i przeważnie znajdują zastosowanie w warsztatach.

Nitownica elektryczna

Nitownica elektryczna to dobra propozycja dla tych, którzy nie mają i nie chcą kupować kompresora, a zależy im na szybkim i sprawnym nitowaniu. Elektryczne modele akumulatorowe, a takie zdecydowanie dominują nad tymi zasilanymi z sieci, dają poza tym dużą swobodę działania. Można z nich korzystać w dowolnych miejscach, także poza domem czy warsztatem. Niestety akumulator stanowi dodatkowy, dość znaczny ciężar. Mamy dobrą wiadomość dla każdego posiadacza wiertarki. Można bowiem do niej dokupić przystawkę nitującą. Umieszcza się ją tak jak wiertło lub bit wkrętarski w uchwycie wiertarki. Niekiedy przystawki takie mają nawet dodatkową rękojeść, żeby praca była wygodniejsza.

Typy nitów

Oto kilka popularnych typów nitów stosowanych do różnych rodzajów prac:

• tradycyjne nity ślusarskie – mają krótki trzpień z łebkiem półkolistym, płaskim lub stożkowym. Mogą być pełne lub drążone;
• nity zrywalne – mają trzon w kształcie tulei z łebkiem płaskim. Wewnątrz umieszczony jest trzpień służący do zaciskania złącza przy użyciu nitownicy. Po zaciśnięciu trzpień jest samoczynnie zrywany;
• zrywalne nity szczelne (ASCE, CLOSED) – służą do wykonywania takich połączeń, które muszą być szczelne i nie będą przepuszczać wody lub nawet powietrza;
• nity zrywalne z rozwidlonym łbem (PEEL) - używane do łączenia drewna, płyt gipsowych, tworzyw sztucznych;
• nity zrywalne triform (TR) lub ryflowane (RF) – do łączenia miękkich materiałów – w tym drewna lub płyt gipsowych;
• otwarte nity rymarskie (oczkowe) – ich trzpień nie jest pełny tylko ma formę tulei. Po zaklepaniu, w środku złącza pozostaje wtedy otwór. Nity takie używane są do łączenia tkanin i skór;
• nitonakrętki - mają kształt krótkiej tulei zakończonej łebkiem. Ich wnętrze jest gwintowane, więc można do nich mocować różne elementy używając wkrętów lub śrub o odpowiedniej średnicy i gwincie. Stosowane są do łączenia cienkich materiałów. Do ich osadzania używa się gwintowanego trzpienia odpowiedniej średnicy, który osadzany jest w uchwycie nitownicy. Najpierw nit wkłada się w otwór, a następnie wkręca weń trzpień, co powoduje ściśnięcie. Na koniec wystarczy zmienić kierunek obrotów i wykręcić trzpień z nitu.

Producenci oferują też nity lakierowane proszkowo na dowolny kolor z palety RAL.

Radosław Murat