Spawarka - jaką wybrać, jak spawać? Poradnik

Spawarka: jaką wybrać - poradnik. Spawarka w domu? Czy to nie przesada? Niekoniecznie. Czasem trzeba solidnie połączyć ze sobą metalowe elementy, a spawanie bywa do tego najlepsze. Warto wiedzieć, czym i jak spawać.

Spawanie to technologia łączenia ze sobą metali z wykorzystaniem specjalnego spoiwa. Jest ono dostarczane w formie tak zwanych elektrod. Spawarka powoduje, że między elektrodą i metalem pojawia się łuk elektryczny, który sprawia, że zarówno spoiwo, jak i metal zaczynają się topić oraz łączyć.

Aby proces spalania zachodził prawidłowo, potrzebna jest tak zwana otulina gazowa chroniąca przed utlenianiem się metalu. W trakcie spawania elektrodami topliwymi powstaje też płynny żużel, który wraz z gazem chroni tworzącą się spoinę przed dopływem powietrza i zanieczyszczeń z zewnątrz. Żużel jest też potrzebny, by spowolnić proces stygnięcia spoiny.

Spawarka – jak jest zbudowana

Budowa spawarki nie jest specjalnie skomplikowana. Najważniejszym elementem każdej spawarki jest urządzenie zasilające. Jego pracę kontroluje aparatura sterująca. Spawarka ma przewód z uchwytem do mocowania elektrod oraz przewód masy zakończony zaciskiem. Powinna też mieć wydajny system chłodzenia utworzony przez wentylatory i radiatory. Do spawarki trzeba oczywiście dokupować elektrody – różne do różnych rodzajów tych urządzeń.

Spawarka – jakie są typy

Spawarki typu MMA, czyli spawarki elektryczne – transformatorowe, inwertorowe. Są najchętniej wykorzystywane do domowego użytku. Do spawania nimi potrzebne są elektrody otulone. W trakcie rozgrzewania topnik pokrywający taki pręt wytwarza otulinę gazową niezbędną do poprawnego spawania. Elektroda skraca się w czasie pracy i to wymaga ciągłego oraz płynnego zmniejszania dystansu między nią a metalem. Spawanie tą metodą jest dość powolne. Jeśli zamierzamy często zajmować się spawaniem, naprawiać lub konstruować przedmioty z metalu, może być nam potrzebne wydajniejsze urządzenie – spawarka typu MIG/MAG (Migomat).

Spawarka typu MIG/MAG (Migomat) jest przeznaczona do pracy w osłonie gazowej. Tu gaz zamiast z topnika jest dostarczany z butli. Niektóre z takich spawarek można przełączyć na funkcję spawania MMA. Mamy więc wtedy dwie spawarki w jednej obudowie.

Spawarki TIG. Do nich też dostarcza się gaz z butli. Są to maszyny działające z wykorzystaniem elektrod nietopliwych, które w przeciwieństwie do innych nie zużywają się w trakcie pracy. Obecnie większość spawarek TIG to urządzenia inwertorowe z funkcją spawania metodą MMA. Uważa się, że metodą TIG uzyskuje się połączenia najlepszej jakości, choć wydajność spawania nie jest bardzo duża. Metoda ta umożliwia też łączenie metali o bardzo szerokim zakresie grubości. W grę wchodzi nawet spawanie artystyczne elementów metalowych cieńszych niż 1 mm.

Spawarki transformatorowe i inwertorowe

Spawarki transformatorowe to najprostsze w budowie spawarki MMA do domowego użytku. Dzięki swej prostocie są niezawodne i trwałe. Łatwa jest też ich obsługa. Niestety, nie zapewniają dużej precyzji podczas nastawiania parametrów roboczych – umożliwiają regulację natężenia prądu co 10-20 A (amperów). Zużywają też dość dużo prądu. Są znacznie większe, cięższe, mniej dokładne i niezbyt nowoczesne w porównaniu ze spawarkami inwertorowymi, więc nie ma co się dziwić, że te zaczynają je wypierać. Kosztują stosunkowo niewiele – od 300 zł.

Spawarki inwertorowe to urządzenia nieduże, wygodne w obsłudze i łatwe do przenoszenia. Głównym mechanizmem jest w nich inwertor, czyli przetwornica zwiększająca natężenie prądu. Dzięki elektronicznemu sterownikowi parametry są ustawiane precyzyjnie. Te spawarki umożliwiają płynną regulację natężenia prądu co 1 A. Wykonują spawy wysokiej jakości. Jeśli chcielibyśmy wykorzystać elektrody nietopliwe TIG, to w przypadku większości spawarek inwertorowych mamy taką możliwość, potrzebny jest tylko odpowiedni uchwyt. Spawarki te zużywają stosunkowo mało prądu i są zasilane prosto z gniazda albo w razie potrzeby także z generatora prądotwórczego. Kosztują od 450 do ponad 3000 zł.

Zobacz galerię 4 zdjęcia

Autor: Jacek Marczewski

Często, aby ustabilizować dwa łączone elementy, wykonuje się kilka spawów punktowych, a następnie robi spoinę podłużną

Jak dobrać elektrody do spawarki

Do spawarek MMA stosujemy elektrody w osłonkach. Do MIG/MAG – bezosłonowe (drut spawalniczy). Do spawarek TIG potrzebne są wolframowe elektrody nietopliwe. Wśród elektrod do spawania ręcznego (oznaczenie E) znajdziemy:

• rutylowe (ER lub ERR) – uniwersalne elektrody otulone przeznaczone do spawania metodą MMA w różnych pozycjach, z zastosowaniem prądu stałego albo zmiennego. W składzie otuliny mają rutyl, czyli dwutlenek tytanu. Przed spawaniem trzeba je przez godzinę suszyć w temperaturze 100-150°C;

• kwaśne (EA) bądź kwaśno-rutylowe (EAR) – elektrody w otulinie do spawania z użyciem prądu stałego lub zmiennego, w dowolnej pozycji. Są polecane do stali niskowęglowych. Przed spawaniem trzeba je przez godzinę suszyć w temperaturze 100- 150°C;

• zasadowe (EB) – elektrody otulone służące do łączenia elementów, na które mają działać duże siły, do stali trudnospawalnej, niskostopowej, do grubych elementów. Używa się ich z użyciem prądu stałego, ale są i takie elektrody zasadowe, które działają z prądem zmiennym. Przed spawaniem trzeba je przez dwie-trzy godziny suszyć w temperaturze 250- 350°C, a niektóre nawet ponad 400°C;

• celulozowe (EC) – zalecane do stali niskowęglowych i niskostopowych. Nie wymagają suszenia. Działają z prądem stałym i zmiennym;

• wolframowe (W) – to elektrody bez otuliny. Nadają się do spawania w otulinie gazów obojętnych metodą TIG. W grupie elektrod wolframowych spotkać można czerwone (torowane), złote (lantanowane), białe (cyrkonowe), szare (cerowe). Zielone są elektrodami z czystego wolframu. Do migomatów będziemy potrzebowali drutu. Dostępne są druty jednorodne lub z rdzeniem proszkowym. Mogą mieć średnice od 0,6 do 1,6 mm.

Kupujemy spawarkę – o czym warto pamiętać

W sprzedaży jest wiele modeli spawarek w różnych cenach i o różnych możliwościach. Niemało jest wśród nich maszyn dla profesjonalnych spawaczy, nieprzydatnych w domowym warsztacie.

Szukajmy więc spawarek typu MMA, najlepiej inwertorowych lub transformatorowych, wytwarzających prąd o natężeniu 120-160 A. Możemy ewentualnie rozejrzeć się za takimi do 200 A, bo one przydadzą się do naprawy samochodów, prac zbrojeniowych, konstruowania większych metalowych elementów (na przykład przęseł ogrodzeniowych, kratownic, rozmaitych konstrukcji stalowych).

Wiele mówiącym parametrem jest tak zwany znamionowy cykl pracy. Podawany jest w procentach i przyporządkowany konkretnemu natężeniu prądu. Na przykład 70% oznacza, że w cyklu 10-minutowym trzy minuty muszą być przeznaczone na schładzanie spawarki. Większość spawarek zapewnia cykl między 20 a 60%. Im wyższy, tym lepiej, ale spada on wraz ze wzrostem natężenia prądu. W kartach technicznych spawarek znajdziemy też inne parametry pomocne w dokonaniu właściwego wyboru. Będą to na przykład wydajność (kg topnika/h) i szybkość spawania (m/min przy danej grubości materiału).

Spawarki wyposażone są także w sygnalizator przegrzania. Przeważnie jest to dioda, której zaświecenie jest dla nas sygnałem, żeby przerwać pracować i poczekać, aż spawarka się wychłodzi.

Sprawdź też:

• jaką wybrać lutownicę - przegląd i poradnik >>>

Pomysłowych funkcji jest znacznie więcej. Przykładem może być układ elektroniczny Anty-Stick. W przypadku zwarcia elektrody z metalem wyłączy zasilanie lub zminimalizuje napięcie i prąd spawania. Łatwiej wtedy oderwać elektrodę od metalu.

Opcja Hot Start polega natomiast na zwiększeniu prądu podczas zapalania łuku, co ułatwia nam szybkie rozpoczęcie pracy.

Elektroniczne systemy potrafią naprawdę sporo. Pozwalają na przykład na regulowanie dynamiki łuku spawalniczego. Gdy go skracamy, wzrasta wtedy chwilowo prąd spawania. Następuje głębsze przetopienie, a uzyskana spoina ma gładsza powierzchnię. Uzyskujemy stabilniejszy łuk, ograniczamy zjawisko przyklejania się elektrody do spoiny i jest mniej odprysków.

Funkcja podtrzymywania jednakowego prądu spawania uwalnia nas od problemów z wahaniami napięcia. W droższych spawarkach zastosowano układy umożliwiające nastawienie określonego trybu pracy. Może to być na przykład spawanie z małą ilością odprysków lub spawanie przy większej dynamice łuku (metoda idealna przy zastosowaniu elektrod celulozowych).

Pomocny może się też okazać system 2T-4T, czyli dwutakt-czterotakt. Niweluje on różne niekorzystne efekty towarzyszące rozpoczynaniu i kończeniu wykonywania spoiny. Sprawia to, że obsługa jest znacznie wygodniejsza.

Na koniec warto ocenić ergonomię spawarki, czy jest wygodna w transporcie, ile miejsca zajmuje w warsztacie, czy ma pasek do noszenia jej na ramieniu.

Sprawdź też:

• kupujemy agregat prądotwórczy do domu >>>