Lutownica: jaką wybrać? Kupujemy lutownicę i poznajemy tajniki lutowania
Lutownice uchodzą za narzędzia mało przyjazne w obsłudze. Podczas lutowania łatwo się poparzyć, a jeszcze łatwiej zniechęcić. Jaką wybrać lutownicę i jak nią pracować? Jeśli poznasz kilka prostych zasad, możesz zostać mistrzem lutowania.
Autor: Kalbar
Lutowanie miękkie rur miedzianych przy użyciu palnik do lutowania.
Lutowanie to nie tylko domena elektroników, choć ich praca bądź hobby wymaga bardzo częstego używania lutownicy. Korzystają z niej, aby konstruować układy scalone lub naprawiać różne sprzęty. Potrzebna jest do łączenia przewodów i mocowania rozmaitych elementów. Lutownica przyda się także do łączenia bardzo wielu przedmiotów metalowych: rynien, obróbek blacharskich. Stąd bierze się taka rozmaitość urządzeń do lutowania i przeznaczonego do nich osprzętu. Jaką wybrać lutownicę i jak jej używać?
W naszym poradniku znajdziesz:
1. Co to jest lut
2. Opalarki do lutowania
3. Lutowanie miękkie
4. Lutowanie twarde
5. Lutownice gazowe
6. Stacje lutownicze
7. Lutownice oporowe
8. Lutownice transformatorowe
Lutowanie twarde i miękkie
Są dwa rodzaje lutowania – miękkie i twarde. Różnią się przede wszystkim temperaturą grzania metalu. Lutowanie miękkie wymaga znacznie niższej temperatury - do 450°C, którą zdolne są wytworzyć proste lutownice elektryczne. Stosuje się je głównie w elektronice, modelarstwie, drobnych naprawach. Do takiego lutowania wykorzystywane są luty cynowe.
Lutowanie twarde musi się odbywać przy bardzo wysokiej temperaturze - powyżej 450°C, osiąganej dzięki lutownicom dużej mocy bądź palnikom gazowym. Stosuje się do tego luty w postaci stopów mosiądzu lub srebra. W ten sposób łączy się blachę ocynkowaną albo stal szlachetną.
Co to jest lut
Lut jest stopem metali, który ma stosunkowo niską temperaturę topienia. Po ogrzaniu rozpuszcza się i dostaje pomiędzy łączone elementy. Po ostygnięciu tworzy sztywną i trwałą spoinę. Luty sprzedawane są w formie drutu nawiniętego na szpulę lub jako pręty. Najpopularniejszy jest lut cynowy, stosowany powszechnie w elektronice. Są też specjalne stopy do lutowania miedzi lub stali szlachetnej.
Opalarki w roli lutownicy
Opalarki znamy głównie z tego, że świetnie potrafią roztapiać farbę, dzięki czemu łatwiej ją usunąć. Mało kto wie, że opalarki największej mocy mogą posłużyć do lutowania miękkiego lub nawet twardego. Oczywiście nie będą tak precyzyjne jak lutownice oporowe lub transformatorowe, dlatego stosuje się je raczej do łączenia większych elementów. Do lutowania nadają się opalarki o mocy od 1500 W wzwyż. Uzyskamy dzięki nim temperaturę około 400-700°C. Do lutowania zakłada się specjalną końcówkę punktową lub końcówkę do rur. Cena opalarki: od 100 do 852 zł
Fot. Opalarka BLACK & DECKER
Zasady lutowania miękkiego
Ponieważ lutowanie miękkie wykorzystuje się przeważnie w elektronice, musimy pamiętać o tym, aby lutowany układ elektryczny nie był podłączony do zasilania. A zatem – wtyczka z kontaktu i można zaczynać:
- lutowane przewody lub inne metalowe elementy powinny być czyste i odtłuszczone;
- lutownicą rozgrzewamy je i przytykamy lut. Cyny nie rozgrzewamy bezpośrednio grotem lutownicy – to błąd;
- gdy lut się roztopi i dobrze rozpłynie wokół metalu, odsuwamy go i czekamy, aż połączenie zastygnie;
- lutu nie nanosimy zbyt dużo. Gdy jego ilość będzie nadmierna, powstanie tzw. zimny lut, czyli niewystarczająco zespolony z metalem;
- większość lutów cynowych ma w swoim składzie kalafonię, więc zazwyczaj nie trzeba używać oddzielnie ani jej, ani past lutowniczych. Jeśli jednak stwierdzimy, że lut nie wykazuje właściwej przyczepności, co kilka zlutowań zanurzajmy grot lutownicy w kalafonii przed zetknięciem go z lutem;
- grot lutownicy powinniśmy co pewien czas czyścić, przecierając go na zimno pilnikiem lub papierem ściernym. Później, po rozgrzaniu, należy zanurzyć go w kalafonii bądź paście lutowniczej i pokryć cienką warstewką lutu.
Zasady lutowania twardego
Powierzchnie przeznaczone do lutowania trzeba w pierwszej kolejności dokładnie oczyścić, a nawet zmatowić. Można to zrobić drobnoziarnistym papierem ściernym albo watą stalową. Konieczne jest też ich odtłuszczenie. Brud i tłuszcz, jak również rdza, mogłyby zmniejszyć przyczepność lutu.
Oczyszczony metal trzeba posmarować pastą lutowniczą, aktywnym płynem lutowniczym lub posypać proszkiem zwanym boraksem. Pasta taka powstrzyma proces utleniania, który wbrew pozorom przebiega bardzo szybko i zaczyna się nawet po chwili od oczyszczenia metalu. Oczywiście przedmiot nie pokrywa się błyskawicznie rdzą, ale tworzą się jej niewidoczne gołym okiem skupiska, które choć niewielkie, mogą zmniejszyć trwałość lutu. Pastę nakłada się cienką i równą warstwą. Jeśli lutujemy stal szlachetną, stosujmy do niej specjalną pastę przeznaczoną do takiego metalu. Po lutowaniu będziemy musieli ją usunąć gorącą wodą.
- Oba kawałki metalu stykamy ściśle ze sobą. Lutownicą rozgrzewamy miejsce lutowania do temperatury od 450°C do 820°C.
- Przykładamy lut, który powinien sam się roztapiać w zetknięciu z gorącym metalem.
Do aluminium stosujemy luty aluminiowe, do miedzi – luty z miedzi fosforanowej lub stopu miedzi ze srebrem (5%), inne metale, oprócz aluminium, ołowiu, cyny i żeliwa lutujemy lutami srebrnymi lub cynowymi z wysoką zawartością cyny.
- Grotem lutownicy rozprowadzamy stopiony lut wzdłuż połączenia, pilnując, by szczelnie je wypełnił.
- Po ostygnięciu lutu możemy przeczyścić lutowane miejsce i przeszlifować je delikatnie, aby wyrównać jego powierzchnię.
Lutownice gazowe: jaką wybrać?
Lutownice gazowe stosuje się do lutowania rynien, blachy ocynkowanej, rur miedzianych. Ich paliwem jest sprężony propan-butan. Po odkręceniu zaworu dostaje się on do dyszy, gdzie miesza się z powietrzem. Trzeba go podpalić i można zacząć lutowanie. Płomień ma temperaturę nawet do 1900°C.
- Lampy lutownicze
Butla z gazem podczepiana jest od dołu do palnika. Urządzenie to ma niewielkie rozmiary i przypomina pistolet. Zazwyczaj lampy lutownicze wyposażone są w zapalniczkę piezoelektryczną. Butlę można wymienić lub naładować. Cena lamp lutowniczych: od 80 do 480 zł
- Mikropalniki
To niewielkie urządzenia, których butla z gazem nie jest wymienialna. Można ją naładować, podobnie jak zapalniczkę gazową. Mały rozmiar sprawia, że są łatwe i praktyczne w użyciu. Zapas gazu wystarcza zazwyczaj na 45-60 minut pracy. Wyposażone są w zapalniczkę piezoelektryczną i regulator płomienia. Mogą wytwarzać temperaturę do 1300°C. Da się je postawić pionowo na czas pracy. Niektóre mikropalniki wielkością tylko nieznacznie przekraczają rozmiary zwykłego śrubokrętu. Tych nie da się postawić pionowo, a więc warto kupować takie, które mają podstawkę bądź podpórki ułatwiające bezpieczne odstawianie. Mikropalniki cena: od 80 do 450 zł
- Palniki
Ich najważniejszym elementem jest uchwyt z dyszą. Podłącza się go do zwykłej, np. turystycznej butli gazowej. Służy do tego długi gumowy wąż. Palniki najlepiej nadają się do lutowania rynien, zgrzewania rur lub napraw dachów z blachy ocynkowanej. Służą raczej do pracy stacjonarnej, ponieważ ze względu na butlę nie są wygodne do ciągłego przenoszenia z miejsca na miejsce. Warto kupować takie, które mają wymienne dysze modyfikujące kształt płomienia (płaski, punktowy, otaczający) i zapłon piezoelektryczny. Palniki cena: od 150 do 1500 zł
Stacje lutownicze
Stacje lutownicze to sprzęt dla tych, którzy sporo lutują. Jest to lutownica wraz z transformatorem umożliwiającym regulację temperatury grotu i ma wskaźnik tej temperatury. Stacja ma zazwyczaj także wygodną podstawkę z miejscem do czyszczenia grota. Niektóre stacje lutownicze są wyposażone w pojemnik na wymienne groty oraz parę szczypczyków służących do przytrzymywania lutowanych części. Stacje lutownicze cena: 79-420 zł (profesjonalne kosztują nawet do 5000 zł)
Lutownice oporowe: jaką kupić?
Lutownice oporowe potocznie nazywa się kolbami. Zbudowane są z podłużnego grotu i urządzenia rozgrzewającego ukrytego w drewnianej lub tworzywowej obudowie. Najtańsze rozgrzewają się dość długo – kilka minut. Mają moc od 30 do 70 W. Nie da się regulować ich temperatury.
Najdroższe lutownice oporowe rozgrzewają się w kilka sekund do 280°C. Mogą też mieć regulację temperatury. Wybierając taką lutownicę, zwracajmy uwagę na to, czy można będzie wymieniać jej grot. Nie wszystkie mają bowiem taką opcję. Dla własnego komfortu pracy szukajmy kolb z jak najbardziej elastycznym kablem. Przewód w sztywnej izolacji ma skłonność do niekontrolowanego przesuwania narzędziem, co może się skończyć poparzeniem lub jakimiś zniszczeniami. Lutownice oporowe cena: od 15 do 360 zł
Lutownice transformatorowe: jaką wybrać?
Lutownice transformatorowe wyglądają zazwyczaj jak niewielkie pistolety. Ich groty mają inny kształt niż te w lutownicach oporowych. Są mniejsze i lepiej nadają się do prac precyzyjnych. Można je też wymieniać. W przeciwieństwie do tanich lutownic oporowych transformatorowe dają nam możliwość regulacji temperatury grota. Zakres regulacji jest różny dla różnych modeli. Dla tych lepszych wynosi od 70°C do 500°C. Takie lutownice transformatorowe nagrzewają się błyskawicznie – w kilka sekund. Mają moc od 100 W. W sprzedaży są też małe lutownice akumulatorowe przydatne do pracy poza domem, np. w samochodzie. Lutownice transformatorowe cena: od 45 do 220 zł; akumulatorowe od 30 do 360 zł
Lutownice: potrzebne akcesoria do lutowania
- Luty
Luty – zazwyczaj w formie drutu, prętów lub pasty (cynowo-ołowiane, cynowo-miedziowe) - do lutowania miękkiego (elektronika, rury miedziane) albo w postaci prętów bądź drutu – do lutowania twardego (cynowe o zawartości cyny do 60%, luty aluminiowe, srebrne lub z miedzi fosforanowej). Na opakowaniu lutu zawsze będzie napisane, do jakiego lutowania się nadaje i jakie metale można nim łączyć. Cena: luty cynowe do lutowania miękkiego – od 31 do 99 zł/100 g; pręty do lutowania twardego – od 5 do 10 zł/szt.
Sprawdź też:
- narzędzia wielofunkcyjne oscylacyjne - przegląd >>>
- wybieramy SZLIFIERKI - przegląd >>>
- WYRZYNARKI do drewna - jaką kupić?
- FREZARKA - jaka będzie dla Ciebie najlepsza? >>>
- Kalafonia
Kalafonia – służy do zwiększania przyczepności lutów cynowych. Stosowana jest głównie podczas lutowania miękkiego. Cena: 6-10 zł/opakowanie
- Pasty lutownicze
Pasty lutownicze – stosowane są przede wszystkim do lutowania twardego. Pomagają powstrzymać proces utleniania oczyszczonego metalu, odtłuszczają powierzchnię i zwiększają przyczepność lutu. Sprzedawane są w tubach lub puszkach. Cena: od 4 do 17 zł/opakowanie
- Podstawki do lutownicy
Podstawki – to tanie, proste, ale niezwykle przydatne urządzenia. Pozwalają one na bezpieczne odstawienie lutownicy w trakcie przerwy w lutowaniu. Cena: 10-30 zł
- Odsysacze cyny
Odsysacze cyny – to nieskomplikowane przyrządy działające nieco jak strzykawka. Podczas lutowania odsysają roztopiony lut cynowy, który można później z nich wyjąć już w zastygniętej formie. Cena: od 5 do 78 zł
- Taśma rozlutowująca
Taśma rozlutowująca – to rodzaj plecionki, którą przykłada się do rozgrzanego lutu cynowego. Plecionka zasysa roztopioną cynę i w ten sposób dochodzi do rozlutowania elementu. Cynę z taśmy można odzyskać. Cena: od 6,50 do 26 zł/rolka
- Szczypce rozlutowujące
Szczypce rozlutowujące – są elektryczne. Ich końcówki rozgrzewają się do takiej temperatury jak grot lutownicy. Przykłada się je do odlutowywanego elementu, roztapia lut i odczepia. Cena: od 170 do 200 zł
