Depozyt sądowy - czym jest? Koszty depozytu sądowego. Wniosek o złożenie do depozytu sądowego

2023-02-28 13:36

Anna Sobieszczańska

Depozyt sądowy to dobre rozwiązanie, gdy chcemy spłacić dług, lecz nie znamy adresu wierzyciela albo gdy chcemy uwolnić się od starej hipoteki. Jak sporządzić wniosek o złożenie do depozytu sądowego?

Depozyt sądowy - kiedy można z niego skorzystać, ile to kosztuje — Autor: Getty Images Do depozytu sądowego przyjmowane są nie tylko pieniądze, lecz również kosztowności, papiery wartościowe i inne przedmioty

Spis treści

Co to jest depozyt sądowy?
Kiedy można skorzystać z depozytu sądowego?
Wniosek o złożenie do depozytu sądowego
Jaki jest koszt depozytu sądowego?
Jak złożyć do depozytu sądowego pieniądze i inne przedmioty?
Jak odebrać przedmiot z depozytu sądowego?
Ile jest czasu na podjęcie depozytu sądowego

W dzisiejszych czasach oczywiste jest, że jeśli się zadłużamy, to wiemy, komu i jaką kwotę jesteśmy winni. Zazwyczaj to wierzyciel poszukuje dłużnika, a nie dłużnik wierzyciela. Ta druga sytuacja też się może jednak zdarzyć. Wtedy właśnie można skorzystać z depozytu sądowego, żeby uwolnić się od długu i jego konsekwencji (jak kary umowne, odsetki itp.).

Co to jest depozyt sądowy?

Depozyt sądowy jest to miejsce, do którego składa się wierzytelności, w sytuacji gdy dłużnik nie może złożyć ich bezpośrednio do wierzyciela. Do depozytu sądowego przyjmowane są:

pieniądze – przechowuje się je na rachunku depozytowym Ministra Finansów;
kosztowności, książeczki oszczędnościowe, papiery wartościowe i inne dokumenty oraz przedmioty, które mają być przyjęte do depozytu na podstawie przepisów szczególnych – przechowuje się w sądzie lub w banku;
inne przedmioty – przechowuje się w miejscu wyznaczonym przez sąd.

Kiedy można skorzystać z depozytu sądowego?

Zgodnie z art. 467 Kodeksu cywilnego dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego, jeżeli:

wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie wie, kto jest wierzycielem, albo nie zna jego miejsca zamieszkania lub siedziby;
wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia;
powstał spór, kto jest wierzycielem;
jeżeli z powodu innych okoliczności dotyczących osoby wierzyciela świadczenie nie może być spełnione.

Uwaga! Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego może być dokonane dopiero po uzyskaniu zezwolenia sądu.

Jest tylko jeden wyjątek od tej zasady – gdy przedmiotem świadczenia są pieniądze polskie. Złożenie ich do depozytu (czyli wpłata na rachunek depozytowy Ministra Finansów) może być dokonane również przed uzyskaniem zezwolenia sądu. W takim wypadku składający depozyt (dłużnik) powinien równocześnie ze złożeniem pieniędzy złożyć stosowny wniosek w sądzie. W razie uwzględnienia tego wniosku złożenie do depozytu uważa się za dokonane w chwili, w której nastąpiło. W razie odmowy – pieniądze są zwracane, a dłużnik nie może się powoływać na spełnienie świadczenia i zwolnienie z zobowiązania.

Nie jest więc możliwe dowolne złożenie przedmiotu do depozytu i tym samym zwolnienie dłużnika ze zobowiązania. Trzeba też pamiętać, że zgoda sądu na depozyt nie jest automatyczna, zdarzają się odmowy. Ważne złożenie do depozytu sądowego ma natomiast takie same skutki jak spełnienie świadczenia i zobowiązuje wierzyciela do zwrotu dłużnikowi kosztów złożenia (o których mowa w dalszej części artykułu).

Depozyt sądowy w celu wykreślenia hipoteki

Hipoteka wygasa, jeżeli właściciel nieruchomości złoży zabezpieczoną kwotę do depozytu sądowego, zrzekając się uprawnienia do odebrania jej z powrotem.

Wykreślenie hipoteki następuje na wniosek właściciela nieruchomości na podstawie prawomocnego postanowienia sądu o zezwoleniu na złożenie do depozytu sądowego oraz dowodu wpłaty zabezpieczonej kwoty do depozytu sądowego ze zrzeczeniem się odebrania jej z powrotem (art. 99 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece).

To niezwykle przydatne uregulowanie, ponieważ banki udzielające kredytów hipotecznych wymagają zabezpieczenia na „czystej” księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, co oznacza, że hipoteka musi być wpisana na pierwszym miejscu hipotecznym.

Cóż zatem zrobić, kiedy chcemy kupić nieruchomość, ale w dziale IV księgi wieczystej widnieje hipoteka umowna przykładowo w kwocie 1 grosz i zajmuje owo pożądane przez bank pierwsze miejsce hipoteczne? Wierzycielami takich hipotek są najczęściej osoby pochodzenia żydowskiego, co do których nie sposób ustalić miejsca pobytu. Skąd takie dziwne wartości? Zostały one przeliczone podczas procesu digitalizacji ksiąg wieczystych (tak zwanej migracji). Hipoteki wpisane w złocie, rublach lub markach niemieckich zostały przeliczone na obecnie obowiązującą walutę. Dzięki złożeniu określonej kwoty do depozytu sądowego właściciele nieruchomości mogą się pozbyć kłopotliwego obciążenia.

Wniosek o złożenie do depozytu sądowego

Wydaniem zgody na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego zajmuje się sąd miejsca wykonania zobowiązania.

Jeżeli miejsca tego nie da się ustalić, właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wierzyciela, a gdy wierzyciel jest nieznany lub gdy nie jest znane miejsce jego zamieszkania - sąd miejsca zamieszkania dłużnika.

Jeśli z kolei zobowiązanie jest zabezpieczone wpisem w księdze wieczystej, właściwy jest sąd miejsca położenia nieruchomości.

We wniosku o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego należy:

określić zobowiązanie, przy wykonaniu którego składa się przedmiot;
przytoczyć okoliczności uzasadniające złożenie;
dokładnie oznaczyć przedmiot, który ma być złożony;
wskazać osobę, której przedmiot ma być wydany, oraz warunki, pod którymi wydanie ma nastąpić.

Jeśli wierzyciel lub jego miejsce zamieszkania nie są znane, zezwolenie na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego sąd ogłasza publicznie w budynku sądowym i w lokalu urzędu gminy oraz zarządza umieszczenie ogłoszenia w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim lub podaje je w inny sposób do wiadomości publicznej. W ogłoszeniu sąd wzywa wierzyciela lub osoby uprawnione do odbioru depozytu, wskazując zobowiązanie i przedmiot, który ma być wydany. Ponadto sąd ustanawia kuratora, który ma za zadanie podjąć próby poszukiwania osób uprawnionych do odbioru depozytu. Co ważne, takiego kuratora sąd ustanawia przed wydaniem zgody na złożenie przedmiotu do depozytu, bo zdarzają się przypadki, że wierzyciel jest znany i łatwo dostępny, który to fakt z różnych powodów dłużnik zataił.

Jeżeli dłużnik wie, kto jest wierzycielem, powinien niezwłocznie zawiadomić go o złożeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego, chyba że zawiadomienie napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Może to być brak adresu wierzyciela i niemożność ustalenia jego miejsca pobytu. Zawiadomienie powinno mieć formę pisemną. W razie niewykonania powyższego obowiązku dłużnik jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę. Poniesienie szkody oczywiście wierzyciel lub jego następcy prawni muszą wykazać, odpowiedzialność nie jest automatyczna.

Jaki jest koszt depozytu sądowego?

Koszty związane ze złożeniem przedmiotu do depozytu sądowego to:

opłata sądowa – 100 zł;
zaliczka na wynagrodzenie ewentualnego kuratora – zależy od wartości depozytu;
ogłoszenia w gazecie o zasięgu ogólnopolskim – w zależności od stawek gazety – od 200 zł do 600 zł.

Jak złożyć do depozytu sądowego pieniądze i inne przedmioty?

Dłużnik może złożyć do depozytu sądowego:

pieniądze (w tym kaucje i wadia, odszkodowania, zadośćuczynienia lub zasądzone w postępowaniu karnym nawiązki, alimenty);
biżuterię i inne kosztowności;
papiery wartościowe (na przykład akcje, obligacje, weksle, czeki);
dokumenty (książeczki oszczędnościowe, starodruki itp.);
antyki (na przykład obrazy, rzeźby, zabytkowe monety i meble);
rzeczy stanowiące dowody rzeczowe oraz rzeczy zatrzymane, co do których zapadło prawomocne orzeczenie o wydaniu ich uprawnionemu lub złożeniu do depozytu sądowego;
inne rzeczy określone co do gatunku i liczby, które są przedmiotem niespełnionych świadczeń.

Sąd może zażądać, aby depozyt został złożony w odpowiednim opakowaniu. Przed przyjęciem kosztowności poddaje się je opisowi i oszacowaniu przez biegłego w obecności dłużnika lub wyznaczonej przez niego osoby. Jeśli przedmiotem świadczenia jest książeczka oszczędnościowa, a przechowanie nie następuje u jej wystawcy (na przykład banku), o przyjęciu książeczki oszczędnościowej do depozytu sąd zawiadomi tego wystawcę.

Dokumenty i inne depozyty rzeczowe przechowuje się w stanie niezmienionym. Jeżeli jednak do depozytu ma być złożona rzecz ruchoma, która może ulec łatwemu zepsuciu albo której przechowywanie byłoby związane z kosztami niewspółmiernie wysokimi w stosunku do jej wartości lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie jej wartości, sąd na wniosek dłużnika zarządzi sprzedaż tej rzeczy za pośrednictwem komornika. Uzyskaną ze sprzedaży kwotę komornik składa na rachunek depozytowy Ministra Finansów.

Nad przedmiotami, które muszą być przechowywane w wyznaczonym miejscu (poza sądem lub bankiem), sąd ustanawia dozorcę. Przed wydaniem postanowienia w tej sprawie sąd powinien wysłuchać dłużnika, który może wskazać osobę dozorcy lub nie zgodzić się na proponowaną kandydaturę.

Po przyjęciu depozytu sąd wydaje dłużnikowi pokwitowanie. Dokument ten może posłużyć dłużnikowi do wykazania spełnienia świadczenia, zwolnienia z długu lub wykonania zabezpieczenia.

Jak odebrać przedmiot z depozytu sądowego?

Do wydania przedmiotu z depozytu również jest potrzebna zgoda sądu. Wniosek o wydanie zgody może złożyć zarówno wierzyciel, jak i dłużnik (dopóki wierzyciel nie zgłosi się po ten przedmiot).

We wniosku o wydanie z depozytu sądowego wierzyciel musi wykazać, że zostały spełnione warunki wskazane we wniosku o złożenie do depozytu.

Jeśli do sądu w tym samym czasie trafią dwa wnioski - dłużnika i wierzyciela - sąd wyda przedmiot wierzycielowi.

Ile jest czasu na podjęcie depozytu sądowego

W razie niepodjęcia depozytu w terminie następuje z mocy prawa jego likwidacja, co oznacza, że przechodzi on na rzecz Skarbu Państwa (wraz ze wszelkimi korzyściami i ciężarami, jakie powstały od dnia oddania przedmiotu do depozytu).

Termin odbioru depozytu wynosi trzy lata od dnia doręczenia uprawnionemu (wierzycielowi) wezwania do odbioru. Wezwania tego dokonuje przechowujący depozyt - niezwłocznie po jego złożeniu lub uzyskaniu wiadomości o wystąpieniu okoliczności, która umożliwia odebranie tego depozytu. W wezwaniu uprawniony do odbioru jest pouczany o skutkach jego niepodjęcia.

Gdy nie jest znane miejsce zamieszkania lub siedziba uprawnionego, przechowujący depozyt występuje do organu prowadzącego właściwą ewidencję, rejestr lub zbiór danych o udzielenie informacji umożliwiających ustalenie tego miejsca. Jeśli nie da się go ustalić, wezwanie do odbioru może nastąpić po upływie trzech lat od dnia złożenia przedmiotu do depozytu.

W razie braku możliwości doręczenia wezwania do odbioru depozytu lub nieustalenia uprawnionego, przechowujący depozyt jest obowiązany dokonać wezwania poprzez jego wywieszenie na tablicy informacyjnej w swojej siedzibie na okres sześciu miesięcy, a gdy szacunkowa wartość depozytu przekracza kwotę 5000 zł – zamieścić również ogłoszenie w dzienniku poczytnym w danej miejscowości lub w Biuletynie Informacji Publicznej. Oznacza to, że wywieszenie wezwania może nastąpić po trzech latach od złożenia przedmiotu do depozytu, a następnie od czasu, kiedy upłynie sześć miesięcy, na które dokonano wywieszenia, powinny upłynąć kolejne trzy lata, by możliwe było stwierdzenie likwidacji depozytu, bowiem tyle czasu uprawniony ma na odbiór depozytu od wezwania go do odbioru.

Dodajmy, że koszty przechowywania depozytu i utrzymania go w należytym stanie, a także koszty zawiadomień i poszukiwań ponosi uprawniony (wierzyciel).

Co najważniejsze dla osób chcących uwolnić się od długu - likwidacja niepodjętego depozytu nie uchyla skutków prawnych wynikających ze złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. DzU z 2020 r., poz. 1740 ze zm.)
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (t.j. DzU z 2021 r., poz. 1805 ze zm.)
Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów (DzU z 2006 r., nr 208, poz.1537)

Depozyt sądowy w procedurze wywłaszczenia nieruchomości

Jeżeli w trakcie czynności administracyjnych przed wszczęciem postępowania w sprawie o wywłaszczenie nie zostały ustalone osoby, które wykażą, że przysługują im prawa rzeczowe do nieruchomości, starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej wydaje decyzję o nabyciu własności nieruchomości przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego, wnioskującą o wywłaszczenie. Nabycie prawa własności następuje z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna.

Odszkodowanie za nieruchomość, której własność przeszła na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, starosta składa do depozytu sądowego na okres 10 lat (art. 118a Ustawy o gospodarce nieruchomościami).

Takie sytuacje są często spotykane w praktyce sądowej przy wywłaszczeniach spowodowanych budową autostrad lub linii energetycznych. Zdarza się, że nie są znani spadkobiercy właściciela nieruchomości, który już nie żyje, albo właściciel nie chce przyjąć odszkodowania, uważając, że jest ono zbyt niskie. Można wówczas złożyć takie świadczenie do depozytu sądowego i to na 10 lat (wyjątek od reguły trzyletniej). Zostanie ono wydane osobie uprawnionej dopiero po wykazaniu przez nią, że warunki, pod którymi wydanie depozytu mogło nastąpić, zostały spełnione.

Może zainteresuje Cię także:

Anna Sobieszczańska