Jakie formalności są wymagane do budowy przydomowej oczyszczalni ścieków?

Zanim zdecydujemy się na budowę przydomowej oczyszczalni ścieków, musimy dowiedzieć się, czy jest to w ogóle dopuszczalne na naszej działce i jakich zgód wymaga.

Z reguły wydajność przydomowych oczyszczalni ścieków nie przekracza 7,50 m³ na dobę. Oznacza to, że – zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 5 Prawa budowlanego – ich realizacja nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę, natomiast wymaga zgłoszenia właściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej.

Mając na względzie racjonalność ustawodawcy, należy przyjąć, że z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę zwolniona jest budowa całej przydomowej oczyszczalni ścieków (osadnika, rur rozsączających, przepompowni, komina napowietrzającego, studzienek itd.).

Zgodnie z art. 29 ust. 5 Prawa budowlanego inwestor zamiast dokonywać zgłoszenia dotyczącego budowy oczyszczalni, może wystąpić z wnioskiem o wydanie decyzji o pozwoleniu na jej budowę. Procedura ta jest jednak bardziej wymagająca i czasochłonna.

Gdy przepustowość oczyszczalni ma przekraczać 7,5 m³ na dobę, niezbędne będzie wykonanie projektu budowlanego oraz uzyskanie przez inwestora pozwolenia na budowę.

Spis treści

1. Zgłoszenie budowy przydomowej oczyszczalni ścieków
2. Gdzie można budować przydomową oczyszczalnię ścieków
3. Budowa przydomowej oczyszczalni ścieków - gdzie nie można budować
4. Czy budowa przydomowej oczyszczalni ścieków wymaga pozwolenia wodnoprawnego?
5. Czy budowa przydomowej oczyszczalni ścieków wymaga decyzji o warunkach zabudowy
6. Czy trzeba zgłosić oddanie do użytku przydomowej oczyszczalni ścieków
7. Wymagana efektywność przydomowej oczyszczalni ścieków
8. Usytuowanie przydomowej oczyszczalni ścieków

Zgłoszenie budowy przydomowej oczyszczalni ścieków

Procedura ta jest określona w art. 30 Prawa budowlanego. W zgłoszeniu należy określić rodzaj, zakres, miejsce i sposób wykonywania robót budowlanych oraz termin ich rozpoczęcia.

Do zgłoszenia należy dołączyć oświadczenie, pod rygorem odpowiedzialności karnej, o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, odpowiednie szkice lub rysunki (w zależności od potrzeb) oraz pozwolenia, uzgodnienia i opinie, których obowiązek dołączenia wynika z przepisów odrębnych ustaw, lub kopie tych dokumentów.

Zgłoszenia budowy oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,50 m³ na dobę można dokonać w postaci papierowej albo w formie dokumentu elektronicznego (za pośrednictwem platformy ePUAP). W tym celu można skorzystać z urzędowego formularza, który jest udostępniany w starostwach powiatowych i urzędach miasta na prawach powiatu, a także można go z reguły pobrać na stronach internetowych tych urzędów oraz na stronie www.e-budownictwo.gunb.gov.pl (gdzie można też wypełnić zgłoszenie komputerowo).

Co istotne, zgłoszenia należy dokonać przed terminem zamierzonego rozpoczęcia robót budowlanych. Organ administracji architektoniczno-budowlanej może – w terminie 21 dni od dnia doręczenia zgłoszenia – wnieść wobec niego sprzeciw w drodze decyzji. Do wykonywania robót budowlanych można zatem przystąpić, jeżeli urząd nie wniósł sprzeciwu w tym terminie. Jednak w razie konieczności uzupełnienia zgłoszenia na inwestora nakładany jest (w formie postanowienia) obowiązek uzupełnienia brakujących dokumentów w określonym terminie. W razie ich niedostarczenia w terminie wskazanym w postanowieniu zostanie wniesiony sprzeciw. Nałożenie takiego obowiązku przerywa bieg 21-dniowego terminu.

W wypadku nierozpoczęcia robót budowlanych przed upływem trzech lat od określonego w zgłoszeniu terminu zgłoszenie to stanie się nieważne. Do budowy oczyszczalni można wówczas przystąpić po dokonaniu ponownego zgłoszenia.

Przeczytaj też: Jak dostać dofinansowanie do przydomowej oczyszczalni ścieków? Wysokość dopłaty, wniosek o dofinansowanie i warunki >>>

Gdzie można budować przydomową oczyszczalnię ścieków

Zgodnie z § 26 ust. 1 i 3 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie działka budowlana powinna mieć zapewnioną możliwość przyłączenia uzbrojenia działki lub bezpośrednio budynku do sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, elektroenergetycznej i ciepłowniczej. W razie braku warunków przyłączenia sieci wodociągowej i kanalizacyjnej działka może być wykorzystana pod zabudowę budynkami przeznaczonymi na pobyt ludzi pod warunkiem zapewnienia możliwości korzystania z indywidualnego ujęcia wody, a także zastosowania zbiornika bezodpływowego lub przydomowej oczyszczalni ścieków, jeżeli ich ilość nie przekracza 5 m³ na dobę. Gdy ilość ścieków jest większa od 5 m³, to ich gromadzenie lub oczyszczanie wymaga pozytywnej opinii właściwego terenowo inspektora ochrony środowiska.

W art. 5 ust. 1 pkt 2 Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach postanowiono z kolei, że właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub – gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona – wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych.

Przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych.

Powołane przepisy wskazują, że do czasu powstania sieci kanalizacyjnej właściciel nieruchomości musi zapewnić dla swojej nieruchomości zbiornik bezodpływowy lub przydomową oczyszczalnię ścieków. Z kolei w sytuacji, gdy istnieje sieć kanalizacyjna, do której można podłączyć daną nieruchomość, to jej właściciel jest obowiązany przyłączyć działkę lub bezpośrednio budynek do tej sieci, chyba że wyposażył nieruchomość w przydomową oczyszczalnię ścieków, zanim jeszcze powstała możliwość podłączenia nieruchomości do sieci kanalizacyjnej.

Jak zauważono w orzecznictwie sądowo-administracyjnym, prawidłowe ustalenie możliwości połączenia danej nieruchomości z istniejącą siecią kanalizacyjną nie może ograniczać się wyłącznie do stwierdzenia istnienia tej sieci w pobliżu działki, na której prowadzona będzie inwestycja. Organ administracji architektoniczno-budowlanej powinien zatem, w ramach badania możliwości podłączenia do sieci, poczynić ustalenia w przedmiocie technicznych możliwości tego połączenia, w szczególności zaś ustalić, czy wystarczającym będzie wybudowanie samego przyłącza, czy też konieczna będzie rozbudowa sieci. Okoliczność, że w pobliżu nieruchomości posadowiona jest sieć kanalizacyjna, nie oznacza bowiem automatycznie, że zagwarantowane są odpowiednie rozwiązania techniczne do wykonania przyłącza (np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 17 marca 2016 r., sygn. II SA/Sz1005/15).

Na marginesie należy wskazać, że zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w przedstawionym wyżej zakresie nie mogą, jako akty niższego rzędu, modyfikować regulacji Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ani Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

Budowa przydomowej oczyszczalni ścieków - gdzie nie można budować

W art. 75 Prawa wodnego zakazano między innymi wprowadzania ścieków:

• bezpośrednio do wód podziemnych;

• do wód: powierzchniowych (jeżeli byłoby to sprzeczne z warunkami wynikającymi z istniejących form ochrony przyrody, stref ochrony zwierząt łownych albo ostoi, a także stref ochronnych ujęć wody oraz obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych), powierzchniowych w obrębie kąpielisk, miejsc okazjonalnie wykorzystywanych do kąpieli i plaż publicznych nad wodami oraz w odległości mniejszej niż 1 kilometr od ich granic, stojących, jezior (jeżeli czas dopływu ścieków do jeziora byłby krótszy niż 24 godziny), cieków naturalnych oraz kanałów będących dopływami jezior (jeżeli czas dopływu ścieków do jeziora byłby krótszy niż 24 godziny);

• do ziemi, jeżeli byłoby to sprzeczne z warunkami wynikającymi z istniejących form ochrony przyrody, stref ochrony zwierząt łownych albo ostoi, a także stref ochronnych ujęć wody oraz obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych, oraz w odległości mniejszej niż 1 kilometr od granic kąpielisk, miejsc okazjonalnie wykorzystywanych do kąpieli oraz plaż publicznych nad wodami.

Nie zbudujemy zatem  przydomowej oczyszczalni nad jeziorem.

Czy budowa przydomowej oczyszczalni ścieków wymaga pozwolenia wodnoprawnego?

W tym zakresie mamy wiele niejasności. Zgodnie z art. 33 ust. 1 Prawa wodnego właścicielowi gruntu przysługuje prawo do zwykłego korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wód podziemnych znajdujących się w jego gruncie. Zwykłe korzystanie z wód służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego oraz gospodarstwa rolnego (art. 33 ust. 3). Obejmuje ono wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi w ilości nieprzekraczającej łącznie 5 m³ na dobę (art. 33 ust. 4 pkt 2). Zwykłe korzystanie z wód nie wymaga ani uzyskania pozwolenia wodnoprawnego, ani dokonania zgłoszenia właściwej jednostce Wód Polskich.

Pozwolenie wodnoprawne jest jednak wymagane w wypadku wykonywania urządzeń wodnych (art. 389 pkt 6 Prawa wodnego). Przez pojęcie urządzenia wodnego rozumie się urządzenia lub budowle służące do kształtowania zasobów wodnych lub korzystania z tych zasobów, w tym wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód, do ziemi lub do urządzeń wodnych oraz wyloty służące do wprowadzania wody do wód, do ziemi lub do urządzeń wodnych (art. 16 pkt 65 lit. f Prawa wodnego). Wyjaśnić przy tym należy, że ścieki to wprowadzane do wód lub do ziemi wody zużyte na cele bytowe lub gospodarcze, a ścieki bytowe to ścieki z budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego oraz użyteczności publicznej powstające w wyniku ludzkiego metabolizmu lub funkcjonowania gospodarstw domowych oraz ścieki o zbliżonym składzie pochodzące z tych budynków (art. 16 pkt 61 lit. a i pkt 62 Prawa wodnego).

Z literalnego brzmienia przytoczonych przepisów wynika więc, że w przypadku wprowadzania ścieków poprzez wyloty urządzeń kanalizacyjnych do ziemi, gdy kształtuje to zasoby wodne, konieczne jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego (bez względu na ilość odprowadzanych ścieków oraz rodzaj budynku). I rzeczywiście praktyka wskazuje, że niektóre jednostki Wód Polskich wydają pozwolenia wodnoprawne na budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Takie pozwolenie – zgodnie z art. 388 ust. 3 i 5 Prawa wodnego – dołącza się do zgłoszenia budowy.

W tym miejscu konieczne jest jednak przywołanie stanowiska Wód Polskich (dostępnego na stronie wody.gov.pl). Wskazano w nim, że co do zasady przydomowa oczyszczalnia ścieków służy do oczyszczania i odprowadzania ścieków powstających na terenie własnego gospodarstwa domowego. Taki sposób zagospodarowania ścieków, jeśli ich ilość nie przekracza łącznie 5 m³ na dobę, stanowi zwykłe korzystanie z wód, które nie wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. W przypadku, gdy system odprowadzania ścieków z przydomowej oczyszczalni stanowi integralną część tej oczyszczalni (na przykład drenaż rozsączający), zaś sama instalacja ma deklarację zgodności właściwości użytkowych z obowiązującymi normami, takiego systemu nie należy traktować jako urządzenie wodne, a w konsekwencji jego wykonanie nie wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Należy jednak zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 33 ust. 2 Prawa wodnego prawo do zwykłego korzystania z wód nie uprawnia do wykonywania urządzeń wodnych bez wymaganej zgody wodnoprawnej. Urządzenie służące do odprowadzania ścieków z oczyszczalni przydomowej powinno być kwalifikowane jako urządzenie wodne z uwagi na to, że służy korzystaniu z wód. Gdy ścieki z przydomowej oczyszczalni odprowadzane będą zatem do ziemi przy pomocy dodatkowych, niestanowiących integralnej części oczyszczalni, urządzeń, wówczas taki obiekt należy traktować jako urządzenie wodne, na którego wykonanie wymagane jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego.

Niezależnie od powyższego należy także wskazać na inne regulacje Prawa wodnego. I tak, zgodnie z art. 390 ust. 1, pozwolenie wodnoprawne jest wymagane na lokalizowanie na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią nowych obiektów budowlanych, a także na gromadzenie na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią m.in. ścieków. Ponadto, nawiązując do wskazanego na wstępie zwykłego korzystania z wód, pozwolenie wodnoprawne – niezależnie od wydajności oczyszczalni – należy uzyskać w sytuacji, gdy oczyszczone ścieki będą wprowadzane do gruntu, wód lub urządzeń niestanowiących własności inwestora, a także gdy wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi będzie przekraczało 5 m³ na dobę.

Czy budowa przydomowej oczyszczalni ścieków wymaga decyzji o warunkach zabudowy

Tu również przepisy nie dają prostej odpowiedzi. Zgodnie z art. 59 ust. 1 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zmiana zagospodarowania terenu w przypadku braku planu miejscowego, polegająca na budowie obiektu budowlanego lub wykonaniu innych robót budowlanych, a także zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części (z zastrzeżeniem art. 50 ust. 1 i art. 86 ustawy) wymaga ustalenia w drodze decyzji warunków zabudowy, przy czym przepis art. 50 ust. 2 ustawy stosuje się odpowiednio. Zgodnie natomiast z art. 59 ust. 2 przepis ust. 1 stosuje się również do zmiany zagospodarowania terenu, która nie wymaga pozwolenia na budowę, z wyjątkiem tymczasowej, jednorazowej zmiany zagospodarowania terenu, trwającej do roku.Zestawienie przywołanych wyżej przepisów przy zastosowaniu ich wykładni gramatycznej mogłoby wskazywać na interpretację, że decyzja o warunkach zabudowy wymagana jest dla wszystkich robót budowlanych – w tym również niewymagających uzyskania pozwolenia na budowę i objętych zgłoszeniem – jeśli tylko prowadzą one do zmiany zagospodarowania terenu. Taka interpretacja pomija jednak zupełnie odesłanie zawarte w art. 59 ust. 1 nakazujące stosować odpowiednio przepis art. 50 ust. 2. A w nim wymieniono inwestycje (roboty budowlane) niewymagające wydania decyzji o lokalizacji celu publicznego. Pominięcie nakazu odpowiedniego stosowania w efekcie czyni zaś przedmiotowy przepis „pustym” (na przykład wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 4 kwietnia 2017 r., sygn. II SA/Wr 15/17).

Odpowiednie stosowanie art. 50 ust. 2 oznacza w istocie zawężenie ogólnej reguły wyrażonej w art. 59 ust. 1 ustawy. Generalnie nie wymagają zatem wydania decyzji o warunkach zabudowy roboty budowlane:

• polegające na remoncie, montażu lub przebudowie, jeżeli nie powodują zmiany sposobu zagospodarowania terenu i użytkowania obiektu budowlanego oraz nie zmieniają jego formy architektonicznej, a także nie są zaliczone do przedsięwzięć wymagających przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska;
• niewymagające pozwolenia na budowę (nie dotyczy to m.in. domów jednorodzinnych budowanych na podstawie tak zwanego zgłoszenia z projektem).

Wynika z tego, że budowa przydomowej oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,5 m³ na dobę nie wymaga uzyskania decyzji o warunkach zabudowy.

Czy trzeba zgłosić oddanie do użytku przydomowej oczyszczalni ścieków

Tak. Uruchamiane oczyszczalnie ścieków o przepustowości do 5 m³ na dobę, wykorzystywane na potrzeby własnego gospodarstwa domowego lub rolnego w ramach zwykłego korzystania z wód – z uwagi na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi – wymagają wcześniejszego zgłoszenia wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta (§ 2 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia, art. 152 i art. 378 ust. 3 pkt 3 Ustawy – Prawo ochrony środowiska).

Urząd ma 30 dni na wydanie sprzeciwu do zgłoszenia, chyba że wcześniej wyda zaświadczenie o braku podstaw ku temu.

Wymagana efektywność przydomowej oczyszczalni ścieków

Przepisy Prawa wodnego zwracają uwagę na to, że przydomowe oczyszczalnie ścieków muszą spełniać określone wymagania dotyczące tak zwanej efektywności oczyszczania. Kwestie te uregulowane są w Rozporządzeniu w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków, a także przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych.Wprowadzane do wód lub do ziemi ścieki bytowe, ścieki komunalne, ścieki z oczyszczalni ścieków bytowych oraz ścieki z oczyszczalni ścieków komunalnych nie powinny zawierać substancji zanieczyszczających w ilościach przekraczających najwyższe dopuszczalne wartości albo powinny spełniać minimalny procent redukcji substancji zanieczyszczających, zapewniający nieprzekroczenie najwyższych dopuszczalnych wartości substancji zanieczyszczających, określonych w Załączniku nr 2 do rozporządzenia. Odpowiednie wartości dla – wprowadzanych do wód lub do ziemi – ścieków bytowych z oczyszczalni w aglomeracji oraz ścieków komunalnych z oczyszczalni w aglomeracji określono w Załączniku nr 3.

Ponadto ścieki pochodzące z własnego gospodarstwa domowego lub gospodarstwa rolnego, zlokalizowanego poza aglomeracją, mogą być wprowadzane do ziemi w ramach zwykłego korzystania z wód, w granicach gruntu stanowiącego własność wprowadzającego, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:

• ich ilość nie przekracza łącznie 5,0 m³ na dobę;
• BZT5 (pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie na tlen) ścieków dopływających do indywidualnego systemu oczyszczania ścieków jest redukowane co najmniej o 20%, a zawartość zawiesiny ogólnej co najmniej o 50%;
• miejsce wprowadzania ścieków do ziemi jest oddzielone warstwą gruntu o miąższości co najmniej 1,5 m od najwyższego użytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych.

Z kolei ścieki pochodzące z własnego gospodarstwa domowego lub gospodarstwa rolnego, zlokalizowanego w aglomeracji, mogą być wprowadzane do ziemi w ramach zwykłego korzystania z wód, w granicach gruntu stanowiącego własność wprowadzającego, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:

• ich ilość nie przekracza łącznie 5,0 m³ na dobę;
• nie przekraczają najwyższych dopuszczalnych wartości substancji zanieczyszczających właściwych dla równoważnej liczby mieszkańców aglomeracji, na obszarze której zlokalizowane jest gospodarstwo, określonych w Załączniku nr 3 do rozporządzenia;
• miejsce ich wprowadzania do ziemi jest oddzielone warstwą gruntu o miąższości co najmniej 1,5 m od najwyższego użytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych.

I wreszcie, jak stanowi art. 78 pkt 1 Prawa wodnego, ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi w ramach zwykłego korzystania z wód albo usług wodnych powinny być oczyszczone w stopniu wymaganym przepisami ustawy i nie mogą zawierać:

• odpadów w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 6 Ustawy o odpadach oraz zanieczyszczeń pływających;
• substancji priorytetowych określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 114;
• chorobotwórczych drobnoustrojów pochodzących z obiektów, w których leczeni są chorzy na choroby zakaźne.

Martyna Sługocka