Zegary słoneczne w ogrodzie - ciekawy element małej architektury ogrodowej
Zmieniają się mody, a zegary słoneczne nadal trwają. I to nie tylko w zabytkowych parkach, ale też w przydomowych ogrodach, a nawet na balkonach. Jakie zegary słoneczne wybrać do ogrodu? Gdzie je ustawić i jak konserwować?
Autor: GettyImages
Choć zegary słoneczne nie są precyzyjne, nikt nie mija ich obojętnie. Chętnie na nie zerkamy, by sprawdzić czy "chodzą" i wskazują ten sam czas, co nasz zegarek na ręku, w telefonie czy w samochodzie.Najstarsze zachowane zegary słoneczne, mające ponad dwa i pół tysiąca lat, były dziełem Greków i Rzymian. Przez wieki wskazywały ludziom czas, aż wyparły je zegary mechaniczne. Dzisiaj są ciekawymi detalami zabytkowych parków, ale spotykamy je też w przydomowych ogrodach, na balkonach i tarasach.
Przeczytaj też:
Zegary słoneczne - wybór konstrukcji
Zegary słoneczne mierzą czas ruchem cienia rzucanego przez gnomon (czyli wskazówkę na przykład z umieszczonego pod odpowiednim kątem prostego pręta) na poziomą lub pionową płaszczyznę, odgrywającą rolę cyferblatu. Żeby „działały”, należy je umieścić w miejscu, gdzie słońce operuje przez jak największą ilość godzin dziennie (najlepiej od świtu do zmierzchu).Najpopularniejsze są zegary słoneczne poziome (horyzontalne) zegary słoneczne, w których ruch słońca jest rzutowany na poziomą płaszczyznę. Mniejszym powodzeniem cieszą się zegary słoneczne pionowe (wertykalne), z cyferblatami umieszczonymi na przykład na ścianach domów, a także zegary słoneczne południkowe (sferyczne), zazwyczaj w kształcie kuli. Skonstruowanie zegarów pionowych i sferycznych jest trudne i wymaga skomplikowanych obliczeń. Należy to zlecić specjalistycznej firmie.
Zegar słoneczny – jak zrobić go samodzielnie?
Najprostszy zegar słoneczny poziomy możemy zrobić samodzielnie – oto kilka najprostszych pomysłów:
- W specjalistycznej firmie kupujemy gotowy cyferblat i umieszczamy go na poziomej powierzchni (np. na płaskim kamieniu) tak, by gnomon wskazywał kierunek północ-południe.
- W poziomą płaszczyznę, która ma być cyferblatem (np. w pniak, płaski kamień, w ziemię) wbijamy prosty pręt (w kierunku północ-południe) pod kątem Φ zbliżonym do kąta szerokości geograficznej miejsca, w którym się znajdujemy (w przybliżeniu 50˚ dla Polski południowej, 52˚ dla centralnej i 54˚ dla północnej). Wyznaczamy na cyferblacie podziałkę, czyli położenie cienia rzucanego przez pręt w określonych godzinach. Odczyty będą dokładniejsze, jeśli cyferblat (np. kamienną płytę) wypoziomujemy przy użyciu poziomnicy, a podziałkę godzinową wyznaczymy kątomierzem, zgodnie z danymi podawanymi w specjalnych tabelach (można je znaleźć w Internecie).
- Funkcję gnomonu może pełnić pień rosnącego w ogrodzie drzewa, a cyferblatu – płaszczyzna ogrodu. Cień drzewa będzie się przesuwał w ciągu dnia, "zahaczając" o stałe punkty ogrodowej aranżacji, np. krzew, narożnik domu, ławkę - pełniące funkcję podziałki. Możemy ją wzbogacić, układając duże kamienie lub głazy w miejscach, w których cień wskazuje pełne godziny. Taki zegar nie będzie jednak wskazywał dokładnego czasu, raczej odmierzał codzienny rytm życia domowników.
Przeczytaj też: Wodne elementy w ogrodzie: oczko wodne, kaskada, wodospad, zdrój, fontanna, strumień
Zegary słoneczne – dokładność pomiaru czasu
Zegary słoneczne skonstruowane domowymi sposobami pokazują rzeczywisty lokalny czas słoneczny, różniący się od urzędowego (np. dla Warszawy różnica ta wynosi ok. 36 minut). Żeby dokładniej wskazywały czas urzędowy, należy w czasie ich konstruowania i ustawiania w ogrodzie przeprowadzić szereg skomplikowanych matematycznych przeliczeń (uwzględniających m. in. położenie słońca na nieboskłonie w różnych porach roku, nasze położenie geograficzne, zmiany czasu z letniego na zimowy). Dokładne instrukcje można znaleźć w Internecie lub w specjalistycznej firmie.
