Jałowiec w ogrodzie – przegląd gatunków i odmian, uprawa i zastosowanie jałowców
Jałowiec (Juniperus) to jeden z najcenniejszych iglaków to zastosowania w ogrodzie. Jest łatwy w uprawie i pielęgnacji. Poszczególne gatunki jałowca mogą być wykorzystywane jako rośliny zadarniające, żywopłotowe lub wzbogacające krzewiaste kompozycje. Co warto wiedzieć o jałowcach? Poznaj bliżej gatunki jałowca.
Autor: Jacek Skórkowski
Jałowiec pośredni
Spis treści
- Jałowiec - wymagania i uprawa w ogrodzie
- Jałowiec chiński Juniperus chinensis
- Polecane odmiany jałowca chińskiego
- Jałowiec łuskowaty Juniperus squamata
- Jałowiec płożący Juniperus horizontalis
- Jałowiec pospolity Juniperus communis
- Jałowiec sabiński Juniperus sabina
- Jałowiec pośredni Juniperus x pfitzeriana
- Zastosowanie jałowca - nie tylko w ogrodzie
Jałowiec to grupa iglaków, która ma uniwersalne zastosowanie w aranżacji ogrodu, nadając mu naturalności i dzikości. Standardowo odmiany jałowców o pokroju wzniesionym wykorzystuje się w kompozycjach, sadzi jako solitery (np. na trawniku), nieco rzadziej wykorzystuje na żywopłoty. Odmiany jałowców karłowe lub pnące mogą posłużyć do zadarniania terenu i wzmacniania stoków (zapobiegają erozji, osypywaniu się ziemi). W zasadzie większość gatunków i odmian dobrze sprawdza się w ogrodach skalnych.
Jałowiec - wymagania i uprawa w ogrodzie
Jałowce (w szczególności odmiany barwne) powinno się sadzić w miejscach słonecznych. Wtedy są najlepiej wybarwione. Jałowiec to krzew, który preferuje niezbyt żyzne, przepuszczalne, umiarkowanie suche gleby (piaszczyste, piaszczysto-ilaste). Z reguły jałowiec jest odporny na wiele niekorzystnych czynników (słabą dostępność podłoża składników pokarmowych, suszę i mróz), ale nie lubi nadmiernej wilgotności podłoża. W glebach mało przepuszczalnych często dochodzi do porażenia przez choroby grzybowe.
Jałowce powinno się więc podlewać jedynie w czasie długotrwałej suszy i sporadycznie w umiarkowanie ciepłe, zimowe dni (to ochroni je przed suszą fizjologiczną). Sadzonki jałowca najlepiej umieszczać w gruncie wczesną jesienią. Z reguły jałowiec nie wymaga cięcia (starszym okazom można co najwyżej korygować pokrój).
Autor: thinkstockphotos.com
Jałowiec pospolity występuje naturalnie w Polsce. Można go też z powodzeniem sadzić w przydomowym ogrodzie.
Jałowiec chiński Juniperus chinensis
Jałowiec chiński to gatunek charakteryzujący się dużą zmiennością dotyczącą wyglądu, np. pokroju. W większości przypadków wytwarza jednak „koronę” stożkową. Nadaje się do ogrodów różnego typu – nie tylko orientalnych (jak sugeruje nazwa). Jałowiec chiński cechuje duża odporność na suszę i zanieczyszczenie powietrza, dzięki czemu znajduje zastosowanie także w zieleni miejskiej.
Polecane odmiany jałowca chińskiego
- Jałowiec chiński 'Expansa Variegata' – odmiana niska (0,5 m wys.) o rozłożystym pokroju (1,5 m szer. po 10 latach). Rośnie wolno. Ma niebieskozielone igły z białym przebarwieniami;
- Jałowiec chiński 'Obelisk' – odmiana o szybkim wzroście i regularnym, kolumnowym pokroju. Dorasta do ok. 4 m wysokości;
- Jałowiec chiński 'Stricta Variegata' – odmiana o gęstym zwartym pokroju, dorastająca do 3 m wysokości. Ma drobne białe lub kremowe przebarwienia na fragmentach pędów;
- Jałowiec chiński 'Spartan' - to wyprostowana silnie rosnąca odmiana jałowca chińskiego. W wieku dziesięciu lat osiąga 3 m wysokości. Ma pokrój kolumnowy, jasnozielone, miękkie wałeczkowate pędy ustawione pionowo. Polecana jest do sadzenia pojedynczo i w kompozycjach – jako ich dominanta. Najlepiej rośnie na wilgotnym i przepuszczalnym podłożu, ale udaje się także na uboższych glebach. Jest wytrzymała na susze, odporna na mróz i zanieczyszczenie powietrza.
Jałowiec łuskowaty Juniperus squamata
Jałowiec łuskowaty nadaje się do wszelkich zadrzewień krajobrazowych. Poszczególne odmiany można dobierać (lub łączyć z innymi gatunkami, grupami roślin) w taki sposób, aby uzyskać efekt piętrowości.
Polecane odmiany jałowca łuskowatego
- Jałowiec łuskowaty 'Blue Star' - odmiana niska (do 1 m) o zwartym pokroju spłaszczonej kuli;
- Jałowiec łuskowaty 'Meyeri' – odmiana o luźnym, nieregularnym pokroju. Rośnie wolno, dorasta do 4 m wysokości;
- Jałowiec łuskowaty 'Blue Carpet' - to niski, rozłożysty i szybko rozrastający się krzew. W wieku dziesięciu lat osiąga 30 cm wysokości i 2 m średnicy. Jest dość ekspansywny. Ma pokładające się pędy. Zakrywa powierzchnię ziemi dość szczelnie, dlatego nie należy obok niego sadzić delikatnych roślin, bo zostaną przez niego zagłuszone. Ma oryginalne, bardzo ładne niebieskie zabarwienie igieł – jedno z ładniejszych wśród roślin.
Jałowiec płożący Juniperus horizontalis
Jałowiec płożący ze względu na swój pokrój jest często cenną rośliną zadarniającą. Warto go sadzić na stokach i skarpach w celu „związania” podłoża, znaczy zabezpieczenia przed osypywaniem.
Polecane odmiany jałowca płożącego
- Jałowiec płożący 'Bar Harbor' - dobra odmiana na roślinę okrywową. Ma zwarty pokrój. Osiąga ok. 25 cm wys. i 3 m średnicy. Wytwarza wiotkie pędy;
- Jałowiec płożący 'Douglasii' – odmiana jałowca polecana na kamienne murki, zbocza i skarpy. Osiąga do 30 cm wys. i 3 m średnicy;
- Jałowiec płożący 'Golden Carpet' – dorasta do 10 cm wys. i 2-3 m średnicy. Często wykorzystuje się go na obrzeża rabat oraz jako roślinę okrywową;
- Jałowiec płożący 'Blue Chip' - to najniższy z płożących się jałowców – z pełzających po ziemi pędów odstają ku górze krótkie gałązki o ślicznym srebrzystoniebieskim zabarwieniu igieł. Zimą nabierają fioletowego odcienia. Rozrasta się dość szybko. W wieku dziesięciu lat ma około 20 cm wysokości i 1,5 m średnicy. Roztarte gałązki wydzielają nieprzyjemny zapach.
Jałowiec pospolity Juniperus communis
Jałowiec pospolity to gatunek w Polsce, który występuje naturalnie, poszczególne wyselekcjonowane odmiany oczywiście nie są spotykane w środowisku naturalnym. Nadaje się do różnorodnych ogrodów, w szczególności wiejskich, leśnych i naturalistycznych. Ten gatunek jałowca cechuje duża odporność na niekorzystne czynniki.
Polecane odmiany jałowca pospolitego
- Jałowiec pospolity 'Anna Maria' - odmiana karłowa osiągająca 30 cm wys. i 60 cm średnicy. Dobra propozycja do dekoracji ogrodu skalnego;
- Jałowiec pospolity 'Arnold' - odmiana o bardzo wąskim (ok. 25-30 cm średnicy), kolumnowym pokroju. Dorasta do 3 m wysokości;
- Jałowiec pospolity 'Horstmann' - odmiana o płaczącym pokroju, wytwarzająca łukowato przewieszające się pędy. Po 10 latach osiąga wys. ok. 1,5 m.
Jałowiec sabiński Juniperus sabina
Jałowiec sabiński to niezwykle efektywny gatunek, ale ma jedną wadę. Nie powinno się go sadzić w ogrodach, w których rosną grusze. W takim wypadku występuje duże ryzyko pojawianie się rdzy gruszy (patogen ją wywołujący ma dwóch „żywicieli”). Polecana odmiana do ogrodu to:
- Jałowiec sabiński 'Variegata' - odmiana kartowa (40 cm wys.) o pędach przebarwiających się na biało;
- Jałowiec sabiński 'Tamariscifolia' - to ekspansywny nisko i szeroko rozrastający się krzew. Rośnie dość wolno. W wieku dziesięciu lat osiąga zaledwie 30 cm wysokości i 1,5 m średnicy. Ma ładne szarozielone igły. Gdy się je rozetrze w dłoniach, wydzielają charakterystyczny, nieprzyjemny zapach. Ma krótkie miotełkowate gałązki, które u młodych krzewów ułożone są poziomo, a z czasem wypiętrzają się ku górze. Znakomity jako roślina okrywowa (sadzi się dwie-trzy rośliny na 1 m2), do ogródków skalnych i na skarpy.
Jałowiec pośredni Juniperus x pfitzeriana
Jałowiec pośredni to rozłożysty krzew - przy wysokości 1 m osiąga 2-3 m średnicy (stare okazy mogą mieć aż 7 m szerokości). Rocznie przyrasta około 20 cm. Korona u młodych roślin jest płaska, a u starszych wypiętrzona z przewieszającymi się ku ziemi końcami pędów. Młode przyrosty mają złote zabarwienie, przy czym bardziej intensywny kolor jest u roślin uprawianych w pełnym słońcu. Jałowiec pośredni ma małe wymagania siedliskowe, może rosnąć w przeciętnej, nawet piaszczystej ziemi, jest bardzo odporny na suszę i mróz. Ze względu na rozmiar nadaje się do dużych ogrodów. Najładniej wygląda posadzony jako roślina solitetowa. Polecane odmiany:
- Jałowiec pośredni ‘Mint Julep’ - odmiana ta odznacza się dość silnym wzrostem. Jest bardzo rozłożysta; przy wysokości 1,5 m rośliny osiągają nawet 3 m szerokości. Ma ładny kształt - pędy układają się miękko i lekko przewieszają się ku ziemi. Są zabarwione na intensywny jasnozielony kolor. Jałowiec ten ma małe wymagania. Dobrze rośnie w przeciętnej, a nawet mniej urodzajnej ziemi, jest odporny na suszę i wytrzymały na mróz. Ładnie wygląda posadzony jako roślina soliterowa. Dobrze znosi przycinanie.
Zastosowanie jałowca - nie tylko w ogrodzie
Jałowce oprócz zastosowania w kompozycjach ogrodowych, mają także inne cenne właściwości.
- służą jako schronienie i pokarm dla wielu gatunków ptaków;
- owoce jałowca (szyszkojagody) są cenioną przyprawą, często służącą jako dodatek do dziczyzny i innych mięs;
- owoce jałowca są wykorzystywane w medycynie naturalnej (na dolegliwości układu pokarmowego, w aromatoterapii). Nie można jednak przesadzać z ich ilością (to silny naturalny lek). Szacuje się, że średnie dzienne spożycie nie powinno przekraczać 3-4 szyszkojagód;
Ale nie tylko jagody jałowca, także jego igliwie dostarcza aromatycznych żywic i terpenów, które wykorzystywane są w lecznictwie i kosmetologii. Blisko miejsca wypoczynku w ogrodzie warto posadzić jałowce pospolite. Rośliny te wydzielają do atmosfery dużą ilość fitoncydów - związków hamujących rozwój bakterii. Fitoncydy, chroniąc rośliny przed patogenami, oczyszczają powietrze także z mikroorganizmów chorobotwórczych zagrażających ludziom. Najwięcej wydziela się ich latem w ciepłe i słoneczne dni, ale pewne ich ilości przedostają się do atmosfery nawet zimą. Podobne właściwości odkażające jak jałowce mają także inne rośliny, na przykład drzewa – sosna pospolita, która leczy infekcje dróg oddechowych i polepsza stan chorych na gruźlicę (dlatego wśród lasów sosnowych budowane były sanatoria), a także świerk, jodła, czeremcha i brzoza. Powietrze w lesie zawiera nawet kilkadziesiąt razy mniej mikroorganizmów chorobotwórczych niż w mieście.
Poznaj też inne iglaki:
- Żywotniki do ogrodu - żywotnik zachodni, żywotnik wschodni, żywotnik olbrzymi, żywotnik japoński
- Cyprysiki – cyprysik Lawsona, cyprysik groszkowy, cyprysik tępołuskowy
- Cis pospolity - długowieczny iglak. Jak uprawiać cisy w ogrodzie?
