Z czego budować dom: lista zdrowych materiałów budowlanych
Zdrowe materiały do budowy domu są wytwarzane z naturalnych produktów i bez użycia technologii wspomaganej chemią. Dobre pod tym względem są bloczki i cegły wapienno-piaskowe lub drewno suszone komorowo i czterostronnie strugane. Jak materiały budowlane mogą wpływać na nasze zdrowie?
Producent materiałów budowlanych ostrzega o szkodliwości
Wszystkie legalnie sprzedawane u nas materiały budowlane są przebadane i dopuszczone do użycia. Jeśli ich stosowanie może czymś grozić, producent wyraźnie o tym ostrzega i informuje, jak się zabezpieczyć. Dotyczy to zresztą środków ostrożności na czas nanoszenia lub instalowania produktu.
Niektóre materiały mogą jednak szkodzić
Spośród wszystkich materiałów budowlanych ogólnie dostępnych w sprzedaży, pewna grupa może mieć bardziej lub mniej szkodliwy wpływ na nasze zdrowie.
Jedne szkodzą wyłącznie w trakcie ich stosowania, przed czym można się odpowiednio zabezpieczyć, zakładając na przykład odzież ochronną. Inne mogą być niebezpieczne przez znacznie dłuższy czas. Oczywiście dopuszczone do użycia, legalne produkty, nawet jeśli zawierają substancje uchodzące za szkodliwe, to ich stężenie jest nieduże, a więc są bezpieczne. Można jednak trafić na wyroby nieznanego pochodzenia, których wpływ na nasz organizm nie jest znany.
Jak szkodzą materiały budowlane
Szkodliwy wpływ materiałów może przejawić się przede wszystkim na dwa sposoby:
- jako oddziaływanie bezpośrednie – w postaci pyłu lub oparów, które możemy wchłaniać lub które mogą na nas osiadać. Za najszkodliwsze w tej kategorii uchodzą rozpuszczalniki organiczne zawarte między innymi w farbach i lakierach, chlorek winylu – w oknach, wykładzinach, drzwiach, panelach, styren obecny między innymi w styropianie, formaldehydy znajdujące się na przykład w płytach drewnopochodnych, a także fenol i aminy. Także dodatki do tworzyw sztucznych – plastyfikatory, barwniki, utwardzacze, nie należą do zdrowych. Z materiałów pylących najgorszy jest azbest występujący w starych cementowo-włóknowych płytach dachowych. Może podrażniać układ oddechowy i prowadzić do licznych chorób, w tym nawet nowotworowych. Najgroźniejszymi z substancji kancerogennych są: węglowodory aromatyczne występujące na przykład w smole węglowej, sadzy, gazach spalinowych oraz chlorek winylu obecny na przykład w produktach z PCW.
- przez promieniowanie – niektóre materiały lub surowce mogą wykazywać podwyższone promieniowanie. Sczególnie te, które zawierają rad Ra-226, radon Ra-222, thor Th-228 lub potas K-40. Na szczęście stężenie tych izotopów w materiałach budowlanych jest niewielkie, a zatem niegroźne. Ponadto w przypadku radonu 75% jego promieniowania pochodzi z gruntu, nie z budulca. Najgorzej pod względem promieniotwórczości wypada granit, a w dalszej kolejności wyroby zawierające efekty spalania – żużel lub popioły.
Czytaj także: Wykładziny naturalne. Zdrowa podłoga dla alergika >>
Niektóre produkty, choć same w sobie nie są toksyczne, mogą być pożywką dla mikroorganizmów chorobotwórczych. W tym kontekście za niebezpieczne uznać by trzeba surowe drewno, tynki organiczne, zaprawy mineralne oraz wszystkie materiały do murowania ścian.
Objawy choroby
Szkodliwość produktów budowlanych może się objawiać niemal natychmiast. W kontakcie z nimi pojawiają się wówczas wzmożone objawy choroby. Znane są na przykład silne zatrucia oparami farby lub lakieru, gdy stosowano je bez ochrony dróg oddechowych.
Znacznie częściej toksyny działają w ukryciu i po cichu. Choroba rozwija się więc wolno, a objawy nasilają stopniowo. Bywa i tak, że skutki szkodliwości produktów odczuwane są dopiero w kolejnych pokoleniach. Niektóre substancje mogą bowiem powodować zmiany genetyczne. Tak działają produkty skażone nadmiernie pierwiastkami promieniotwórczymi.
Najzdrowsze materiały do budowy domu
Najzdrowsze konstrukcyjne materiały budowlane to te, które wytwarza się z naturalnych produktów i bez użycia technologii wspomaganej chemią.
Dobrym przykładem będą tu bloczki i cegły wapienno-piaskowe (silikaty) lub drewno suszone komorowo i czterostronnie strugane (nie wymaga impregnacji). Nieźle wypada też beton komórkowy biały, choć do jego produkcji stosowane są środki spieniające i detergenty.
Nieco gorsze są produkty ceramiczne – ceramika zwykła, poryzowana, klinkier, keramzytobeton, mające wyższą promieniotwórczość niż wcześniej wymienione produkty.
Promieniotwórczość materiałów
Promieniotwórczość to właściwie podstawowe kryterium przy ocenianiu wpływu materiałów konstrukcyjnych na zdrowie mieszkańców.
Zgodnie z wytycznymi zawartymi w prawie budowlanym i prawie atomowym w domach maksymalna dawka promieniowania jonizującego nie może przekroczyć 1 milisiwerta (mSv) w skali roku. Materiały konstrukcyjne używane do budowy domu nie mogą więc przekroczyć dopuszczalnej zawartości naturalnych pierwiastków promieniotwórczych (dopuszczalna aktywność izotopów promieniotwórczych w budulcu to 200 Bq/kg).
Najbardziej promieniotwórcze materiały budowlane
Jeśli posegregowalibyśmy materiały do murowania ścian od najmniej do najbardziej promieniotwórczych, kolejność będzie następująca:
- silikaty,
- beton komórkowy piaskowy,
- beton zwykły,
- keramzytobeton,
- ceramika
- żużlobeton,
- beton komórkowy zawierający popioły.
Oczywiście musimy też zdawać sobie sprawę, że mnóstwo produktów wykończeniowych lub izolacyjnych może mieć nieporównywalnie gorszy wpływ na nasze zdrowie niż materiały konstrukcyjne.
Dobra zaprawa murarska powinna nie tylko łączyć pojedyncze elementy muru w stabilną, monolityczną konstrukcję, ale również stanowić barierę przed wnikaniem wody do wnętrza muru. Okazuje się jednak, że zwarta, mocna, nieprzepuszczalna dla wody zaprawa nie jest równoważna z tym, iż mur jest wodoodporny. Wpływ na wodoodporność muru ma również jakość i szczelność połączenia pomiędzy elementem murowym a zaprawą (zdjęcie obok). Stąd za najważniejszy parametr zaprawy murarskiej należy uznać jej przyczepność do podłoża. Ścisłe przyleganie zaprawy do całej powierzchni elementu murowego, pozwala na wyeliminowanie ścieżek, którymi woda może dostawać się do wnętrza muru.
Ze względu na swoje właściwości (materiał wiążący) jak i wielkość cząstek, wapno jest tym składnikiem, którego obecność w zaprawie murarskiej zdecydowanie podnosi jej jakość. Wapno ma trzy-, czterokrotnie mniejsze cząstki niż cement, nie mówiąc już o ziarnach piasku. Dzięki temu wypełnione zostają wszelkie nierówności i pory w podłożu. Zapewnia to uzyskanie szczelnego połączenia murarskiego.
Wraz ze wzrostem ilości wapna w zaprawie rośnie również jej elastyczność w stanie utwardzonym. Oznacza to, że zaprawa odkształca się wraz ze zmianami liniowymi muru. Odkształcalność zapraw cementowo-wapiennych jest zdecydowanie większa niż zapraw cementowych z domieszkami.
No właśnie, a co z domieszkami (plastyfikatorami) reklamowanymi jako zastępujące wapno w zaprawach? W większości przypadków są to domieszki o działaniu napowietrzającym zaprawę, poprzez wprowadzenie do niej licznych mikropęcherzyków powietrza. Poprawiają one co prawda plastyczność zaprawy cementowej, lecz równocześnie wzrost ilości powietrza w zaprawie pogarsza jej przyczepność do podłoża. W skrajnych przypadkach może wystąpić nawet całkowita utrata przyczepności. Degradacja muru postępuje tym szybciej im bardziej jest on narażony na oddziaływanie wody. Tak więc mury budowane na zaprawach cementowych z domieszkami napowietrzającymi cechuje zazwyczaj krótki okres trwałości.
