Kamień elewacyjny. Jaki wybrać? Jak montować?
Kamienne płyty elewacyjne montuje się na domach jednorodzinnych w podobny sposób jak na dużych budynkach. Dlaczego warto stosować kamień elewacyjny? Jak się go montuje?
Od jakiegoś czasu jako materiał elewacyjny modne są duże płyty kamienne, bo nawet niewielki fragment pokryty tym materiałem dodaje budynkowi prestiżu. Ściana z kamienia jest trwała, nie brudzi się. Solidne płyty sprawiają, że dom wygląda jak rezydencja. Ponieważ kamień elewacyjny nie należy do najtańszych, architekci zazwyczaj proponują jego zastosowanie tylko na tych fragmentach budynków, w pobliżu których przebywamy najczęściej, na przykład w strefach wejściowych, przedsionkach oraz ścianach przy tarasie, a także na reprezentacyjnych ogrodzeniach. Wysoka cena nie jest jednak spowodowana jedynie kosztem samego kamienia. Taki sposób wykończenia elewacji jest bardziej skomplikowany i pracochłonny, wymaga wiedzy, precyzji, wykorzystania dodatkowych materiałów. Aby uzyskać trwałą elewację z kamienia, najczęściej buduje się z płyt tak zwaną fasadę wentylowaną.
Jest taki rodzaj wykończenia budynku, w którym między elementami elewacji a materiałem izolacyjnym jest szczelina wentylacyjna. Na dole znajduje się wlot powietrza do szczeliny, a na górze – wylot. Powietrze przemieszczające się tą szparą z dołu do góry przewietrza elewację – usuwa wilgoć, nie dopuszcza do powstania wykwitów na powierzchni kamienia oraz do rozwoju mikroorganizmów w materiale izolacyjnym. Elementy elewacji, na przykład płyty kamienne, są zazwyczaj mechanicznie zamocowane do konstrukcji budynku (ściany nośnej) za pomocą kotew oraz rusztu lub tylko kotew. W przypadku kamienia elewacyjnego ruszt robi się z metalu. Między kotwami albo elementami rusztu umieszcza się izolację cieplną. Domy mające elewację na ruszcie najczęściej ociepla się wełną mineralną. Jest ona sprężysta i lepiej otula ruszt lub kotwy niż styropian. Osłania się ją wiatroizolacją. Zabezpiecza ona materiał przed podmuchami wiatru i przedostaniem się do izolacji zimna.
Rozplanowanie kamienia na elewacji
Układ płyt kamiennych na elewacji powinien być dokładnie rozplanowany. Jeżeli decyzja o pokryciu nimi ścian zostanie podjęta na etapie projektowania budynku, architekt będzie mógł dopasować podział kamienia do szerokości elewacji, wysokości kondygnacji, wymiarów otworów drzwiowych i okiennych. Warunkiem dobrego efektu jest precyzja wzniesienia murów. Można też po zbudowaniu ścian zrobić inwentaryzację powykonawczą elewacji i rozrysować lub skorygować rozmieszczenie kamienia.
Jeśli chcemy zastosować kamień tylko na fragmencie elewacji, najlepiej, aby miejsce styku różnych materiałów wykończeniowych wypadło w miejscu zetknięcia się dwóch prostopadłych płaszczyzn. Inaczej trudno uzyskać równą powierzchnię ściany. Zachowanie tej samej grubości ocieplenia spowoduje, że fragment z płytami kamiennymi będzie w przekroju poziomym szerszy od tego pokrytego tynkiem o grubość płyt oraz szczeliny wentylacyjnej.
Sprawdź też:
- kolory elewacji - jakie je dopasować do wykończenia domu >>>
- modna elewacja drewniana - porady i zdjęcia >>>
Przed montażem każdej elewacji z płyt powinno się wykonać rysunki warsztatowe, na których są pokazane sposoby mocowania kamienia, rodzaj użytych do tego łączników oraz zawiesi i ich rozmieszczenie.
Kamień elewacyjny: rodzaje kamienia
Najczęściej stosuje się płyty elewacyjne z piaskowca, który występuje w Polsce w wielu odmianach, oraz z twardszego, mniej nasiąkliwego granitu. Ten rodzaj kamienia jest często importowany z Chin oraz Turcji, wydobywa się go też na Dolnym Śląsku. Dość popularny, ale bardziej wrażliwy na warunki atmosferyczne jest trawertyn – rodzaj porowatego marmuru, którego powierzchnię najczęściej zabezpiecza się przed ułożeniem specjalną żywicą.
Aby elewacja wykończona kamieniem dobrze wyglądała, płyty muszą być idealnie równe. Tolerancja wymiarowa szerokości oraz długości płyt zależy od ich wielkości i wynosi od 1 do 3 mm.
Wymiary kamienia elewacyjnego
Kamień na elewację zazwyczaj dostarcza firma zajmująca się również mocowaniem go. Na elewacjach domów jednorodzinnych stosuje się płyty o różnych wymiarach, na przykład 60 x 60 lub 100 x 50 cm. Im większe, tym są droższe. Płyty elewacyjne kamienne są docinane z bloków (tak zwanych slabów) i ich cena (oprócz dostępności surowca) zależy w dużej mierze od tego, ile odpadów powstaje przy cięciu.
Kamień elewacyjny ma najczęściej grubość 3-4 cm. Wymiar ten jest niezbędny, aby mechanicznie połączyć je z konstrukcją. Duże i grube elementy kamienne mogą ważyć nawet ponad 100 kg. Spotykane za granicą metody klejenia płyt kamienia elewacyjnego do rusztu umożliwiają zmniejszenie ich grubości do 1-2 cm (a dzięki temu obniżenie wagi i kosztów elewacji). Stosowanie klejów montażowych lub taśm dwustronnych wymaga jednak bardzo ostrego reżimu technologicznego trudnego do osiągnięcia w warunkach budowy.
Montaż kamienia elewacyjnego na kotwach albo ruszcie
Dawniej płyty kamienne mocowano bezpośrednio do muru nośnego zrobionego najczęściej z cegły pełnej lub betonu. Ponieważ mur był wytrzymały, przytwierdzano je za pomocą kotew oraz wypełniano przestrzeń między nimi a murem zaprawą cementową.
W przypadku ściany zrobionej w technologii dwuwarstwowej prawidłowe mocowanie płyt kamiennych na elewacji wygląda nieco inaczej. Muszą one być odstawione od muru, aby zmieściło się tam ocieplenie. Płyt nie klei się do podłoża. Cały ciężar elewacji przenoszą łączniki mechaniczne. Muszą one być bardzo wytrzymałe, bo działają na nie siły wynikające nie tylko z ciężaru kamiennych płyt, ale również parcia i ssania wiatru. Jednocześnie mocowanie powinno być na tyle elastyczne, aby okładzinie nie zaszkodziły mikroruchy związane z pracą kamienia rozszerzającego się pod wpływem ciepła. Dlatego bardzo ważny jest dobór materiałów przeznaczonych do jej przytwierdzenia.
Sprawdź też:
Kamień elewacyjny zawiesza się na konstrukcji za pośrednictwem łączników. Mogą to być albo kotwy punktowe połączone bezpośrednio z murem, albo zawiesia przykręcone do podkonstrukcji, czyli rusztu wsporczego.
- Montaż kamienia elewacyjnego na kotwy
Bezpośrednie, punktowe łączenie kotew z murem może być zrobione na sucho (są one wówczas wkręcane) lub na mokro (do ich zamocowania używa się zaprawy albo odpowiedniego kleju). Istotny jest kształt kotew. Dobiera się go do rodzaju materiału, z którego jest wykonana ściana nośna, ciężaru płyt i odległości, na jaką będą odstawione od muru. Liczy się też głębokość ich zakotwienia w murze. Kotwy muszą być zrobione ze stali o bardzo dobrej jakości, odpornej na rdzę. Kotwy punktowe (bezpośrednie) są najczęściej zakończone prostopadłym bolcem średnicy 4-10 mm, który osadza się w otworze wywierconym w boku kamiennej płyty. Aby nie pękła podczas nawiercania, nie może być cieńsza niż 4 cm. Wykonawcy elewacji często robią otwory na placu budowy. Używają do tego wiertarek z diamentowymi wiertłami.
Montaż z użyciem kotew punktowych jest nieco tańszy niż na ruszcie, ponieważ zużywa się wtedy mniej stali. Wykorzystanie kotew punktowych jest jednak możliwe tylko w przypadku, gdy budynek ma ściany konstrukcyjne z żelbetu (rzadko stosowanego w domach jednorodzinnych) lub wytrzymałych silikatów. Jeżeli jest zbudowany z porowatego betonu komórkowego albo ceramiki poryzowanej, bezpieczniej jest zdecydować się na wieszanie elementów kamiennych za pośrednictwem rusztu.
- Montaż kamienia elewacyjnego na ruszcie
Ruszt wsporczy może być aluminiowy lub stalowy. W domach jednorodzinnych chętniej stosuje się lżejsze podkonstrukcje aluminiowe. Płyty montuje się do rusztu kotwami (na których zawiesza się płyty, tak jak w przypadku łączeń punktowych) albo za pośrednictwem specjalnych zawiesi. Są one wtedy przykręcane z tyłu elementów kamiennych. Zawiesia zachodzą na stalowe bolce zamocowane do rusztu i płyty wiszą na ruszcie w podobny sposób jak obrazki na ścianie. Przy tym sposobie ich przytwierdzania nie widać w spoinach elementów mocujących, bo znajdują się za płytami.
Autor: Andrzej Szandomirski, projekt Marcin Rubik
Duże płyty kamiennej elewacji muszą mieć starannie zaprojektowane podziały. Powinny zostać uwzględnione w projekcie wykonawczym
Jeżeli elementy kamienne są wąskie (do 3 cm) i dość małe, a budynek jest niewysoki, można je traktować jak okładzinę i przyklejać na zaprawę cementową do muru, dodatkowo kotwiąc je dla bezpieczeństwa co kilka warstw.
Podłoże, do którego montujemy okładzinę, musi być wytrzymałe. Najlepiej, aby był to mur betonowy lub z cegły pełnej.
Zupełnie małe elementy kamienne, tak zwane okładziny cienkowarstwowe o niewielkiej wadze i grubości do 2 cm układane na elewacjach nie wyższych niż 2,5-3,0 m, czyli na ścianach parterów domów jednorodzinnych, można mocować zaprawą klejącą bezpośrednio do ocieplenia bez użycia kotew. Materiał izolacyjny powinien być odpowiednio przytwierdzony do ściany, a jego powierzchnia wzmocniona siatką zbrojącą zatopioną w masie klejącej.
Do przyklejenia płytek z kamienia należy stosować zaprawy z trasem lub białym cementem, najlepiej zalecane przez producentów okładziny. Ze względu na możliwość nagrzewania się elewacji o dużej powierzchni na okładzinie trzeba zaprojektować dylatacje. Powinny one przechodzić przez warstwę izolacji aż do warstwy konstrukcyjnej.
Spoiny między płytami elewacyjnymi z kamienia
Niezależnie od sposobu zawieszenia płyt zostawia się między nimi przerwy (czyli spoiny), których najczęściej się nie wypełnia. Umożliwiają one ruch płyt oraz pozwalają na pewne korekty podczas montażu (są one konieczne ze względu na minimalne różnice w wielkości płyt lub niedoskonałości mocowania).
Zachowanie identycznej szerokości spoin ułatwiają tymczasowe podkładki dystansowe z tworzywa wkładane między płyty podczas montażu. Po zakończeniu pracy podkładki należy usunąć. Pozostawienie ich może spowodować, że ciężar płyt przeniesie się na najniższą z nich. Może wtedy dojść do zniszczenia podtrzymującej ją kotwy. Architekci zazwyczaj dążą do zminimalizowania szerokości spoin, jednak nie powinny one być zbyt wąskie (z reguły mają 8-10 mm), bo inaczej płyty mogą popękać.
Koszt kamienia elewacyjnego i montażu
Ułożenie 1 m2 elewacji z piaskowca to wydatek rzędu 600-1000 zł. Koszt kamienia to mniej więcej 1/3 tej ceny, reszta to elementy podkonstrukcji oraz robocizna. Cena zależy od rodzaju kamienia, wielkości i grubości płyt, sposobu transportu. Piaskowiec o grubości 4 cm kosztuje 250-300 zł/m2. Podobna jest cena trawertynu o grubości 3 cm. Płyty z granitu są nieco droższe. Cenę może podnieść konieczność transportu kamienia na dużą odległość.
