Chemia w systemach ociepleniowych ETICS - kleje, tynki, farby i grunty

W ocieplaniu najważniejszy jest oczywiście materiał termoizolacyjny, jednak wybierając system ETICS, największą uwagę trzeba zwracać na chemię, czyli grunty, kleje, tynki i farby, bo to one decydują o właściwościach i jakości elewacji.

Spis treści

1. Zakup systemu ociepleniowego ETICS
2. Preparaty gruntujące w systemie ETICS
3. Kleje do ociepleń
4. Podkłady w systemie ETICS
5. Tynki cienkowarstwowe
6. Rodzaje tynków cienkowarstwowych
7. Farby elewacyjne

Zakup systemu ociepleniowego ETICS

Z reguły zaczyna się od przeszukania niezgłębionych archiwów internetowych. Stąd dowiadujesz się, jakie są warianty systemów, kto je produkuje, ile kosztują. Zapoznajesz się też z opiniami o systemodawcach, systemach i sprzedawcach. Teraz pozostaje wybór najkorzystniejszego zestawu, ustalenie kolorystyki elewacji i dokonanie zakupu.

Gdy nie masz dużych wymagań, system skompletujesz w lokalnym składzie budowlanym, a nawet budowlanym sklepie wielkopowierzchniowym. Tam jednak wybór jest niewielki, przeważnie ogranicza się do wyrobów paru producentów. Ściągawką będzie karta techniczna danego systemu, która niczym lista zakupów pozwoli dojechać do kasy z wszystkim, co niezbędne.

Zdecydowanie szersze możliwości otwierają przed tobą profesjonalne sklepy internetowe specjalizujące się w handlu chemią budowlaną. Tu systemy ociepleniowe są z reguły logicznie pogrupowane, łatwo zaznaczyć wszystkie komponenty i określić ich zapotrzebowanie. Firma spedycyjna dowiezie je na miejsce budowy po kilku dniach od zaksięgowania przelewu. Czasem jednak, gdy twój wybór padł na mniej popularny system, na niektóre jego składniki przyjdzie poczekać nawet i miesiąc. Najlepiej kupować systemy zimą, bo wówczas popyt na nie jest najmniejszy, a i ceny mogą być niższe niż w pełni sezonu.

Preparaty gruntujące w systemie ETICS

Do przyklejania płyt ociepleniowych nie można przystąpić „z biegu”. Najpierw wykonawców czeka analiza podłoża i jego właściwe przygotowanie, które polega między innymi na gruntowaniu.

Preparaty gruntujące to dyspersje akrylowe, krzemianowo-polimerowe lub środki produkowane z żywic syntetycznych. Rodzaj gruntu dobiera się w zależności od tego, czy podłoże jest chłonne, czy nie. W pierwszym przypadku stosowane są akrylowe preparaty ograniczające i wyrównujące chłonność. Mają nie dopuścić, by podłoże wchłaniało część wilgoci z kleju, co powodowałoby osłabienie wiązania. W drugim przypadku potrzebny jest grunt sczepny, zawierający w składzie drobne kruszywo, które czyni podłoże bardziej szorstkim, a więc zapewniającym lepszą przyczepność. Grunty takie stosuje się na podłoża z betonu, drewna lub płyt OSB. Na podłoża zapylone, trudne do wyczyszczenia, potrzebne są grunty stabilizujące, czyli wiążące pyły, by te nie pogarszały przyczepności kleju.

Z tego widać, że dobór gruntu podyktowany jest wieloma czynnikami. Dlatego preparaty gruntujące bardzo rzadko są przypisane do konkretnych systemów ETICS i trzeba je dokupować oddzielnie, zależnie od wymogów, jakie stawia podłoże.

Kleje do ociepleń

Służy jednocześnie do przyklejania płyt termoizolacyjnych i wykonywani sztywnego podkładu pod tynk zbrojonego siatką z włókien szklanych, układanego na ociepleniu. Stąd wynika często używana ich nazwa: suche mieszanki klejowo-szpachlowe.

Przeważnie stosowane są kleje mineralne uszlachetnione dodatkiem żywic syntetycznych – inne do wełny mineralnej, a inne do styropianu lub polistyrenu ekstrudowanego, ale znajdziesz też systemy z klejami uniwersalnymi. Większość klejów ma postać suchej mieszanki wymagającej rozrobienia z wodą. Wiele z nich zawiera wzmacniający dodatek włókien polipropylenowych.

Kilka systemów zakłada zastąpienie kleju mineralnego klejem w puszce. To montażowa piana poliuretanowa, podobna do tych, których używa się podczas mocowania i uszczelniania okien. Jest nanoszona pistoletem. Stosowana bywa wyłącznie do płyt styropianowych. Zaletą pianki jest to, że nie potrzeba wiader i wiertarek z mieszadłem do jej rozrabiania. Jej izolacyjność termiczna jest zbliżona do izolacyjności styropianu, współczynnik przewodzenia ciepła λ wynosi 0,036 W/(m^.K). Pianką uszczelnia się też szczeliny w warstwie ociepleniowej. Jedna puszka kleju, ważąca około 1 kg, starcza na wykonanie około 8 m² ocieplenia.

W niektórych systemach klej jest przeznaczony wyłącznie do mocowania płyt termoizolacyjnych, a do wykonywania warstwy zbrojonej służy specjalna masa szpachlowa. To przeważnie masy dyspersyjne, a więc gotowe do użytku bez rozrabiania wodą. Są wysoce elastyczne, a te zbrojone włóknami aramidowymi także odporne na silne naprężenia i uszkodzenia mechaniczne. Niektóre z takich mas mają biały kolor i wtedy, gdy wybraliśmy tynk biały lub bardzo jasnej barwy, przed tynkowaniem nie musisz warstwy zbrojonej malować farbą podkładową. Zużycie kleju mineralnego, podobnie jak specjalnej masy szpachlowej, wynosi około 4-6 kg/m².

Podkłady w systemie ETICS

To specjalna farba, którą maluje się warstwę zbrojoną przed ułożeniem na niej tynku. Jaki jest sens jej stosowania? Farba taka dobrana jest do koloru tynku. Ponieważ klej, z którego powstała warstwa zbrojona, jest szary, podkład ma go zabarwić. Dzięki temu, nawet gdy wykonawca za mocno zatrze tynk, szarość podłoża nie będzie przebijać na powierzchnię elewacji. Pod tynki mineralne, akrylowe, silikonowe i akrylowo-silikonowe polecany jest podkład akrylowy. Z kolei pod silikatowe i siloksanowe – silikatowy.

Tynki cienkowarstwowe

W systemach ociepleniowych wykorzystywane są dekoracyjne tynki cienkowarstwowe, o grubości 2-3 mm. Dekoracyjne, ponieważ każdy z ich rodzajów dostępny jest w bardziej lub mniej bogatej gamie kolorystycznej, a ponadto mają one określone struktury powierzchni powstające samoczynnie podczas zacierania masy.To zazwyczaj tak zwany kornik lub baranek. Znacznie rzadziej spotka się tynki o strukturze zupełnie gładkiej. O grubości i fakturze tynku, co odnosi się zwłaszcza do baranków, decyduje uziarnienie, czyli grubość zastosowanego kruszywa mineralnego. W ofercie są przede wszystkim tynki gotowe do użycia sprzedawane w wiaderkach w postaci masy o konsystencji budyniu – akrylowe, silikonowe, silikatowe i ich mieszanki. Jedynie tynki mineralne, produkowane z wykorzystaniem cementu, są pakowane w worki, a przed użyciem trzeba je rozrobić wodą.

Tynki najlepszych producentów są obecnie wzbogacane dodatkami biocydów, czyli aktywnych substancji chroniących przed pleśniami i glonami, które mogą porastać fasadę. Polecane są one do budynków zlokalizowanych w miejscach zacienionych, stojących przy lesie lub blisko zbiorników wodnych. Podobne właściwości mają tynki z aktywnym srebrem, również bezlitosne dla biologicznych intruzów. Warto szukać produktów o właściwościach hydrofobowych, one czyli takich, które nie chłoną wody, bo ta osiada na ich powierzchni w formie kropel i szybko spływa. Tynki hydrofobowe mniej się brudzą, gdyż brud nie wnika wraz z wodą w ich strukturę, tylko jest spłukiwany z powierzchni. Ciekawą propozycją do domów szkieletowych są tynki o podwyższonej paroprzepuszczalności, przeznaczone do stosowania na izolacji z wełny mineralnej. Skuteczniej odprowadzają nadmiar wilgoci ze ścian.

Ten, kto boi się o trwałość fasady w ciemnym kolorze (ze względu na mocne nagrzewanie od słońca), powinien wybrać tynk o dużej elastyczności, odporny na uszkodzenia, na przykład wzmocniony włóknami węglowymi, które dziesięciokrotnie zwiększają jego odporność mechaniczną i skutecznie opierają się silnym naprężeniom powodowanym zmianami temperatury lub wilgotności powietrza.

Jeśli komuś zależy na idealnie gładkiej powierzchni tynku, powinien oprócz niego dokupić specjalną silikatową masę wyrównawczą, będącą fasadowym odpowiednikiem gładzi gipsowej stosowanej we wnętrach. Nanosi się ją cienką warstwą – grubości 1 mm. Może być barwiona w masie i uzyskać taki sam kolor jak wyrównywany tynk.

Rodzaje tynków cienkowarstwowych

• Mineralne – cementowe, wzbogacone polimerami. Są odporne na uszkodzenia, ale podatne na zabrudzenia i trudne do utrzymania w czystości. Są wysoce alkaliczne (pH = 12-13), czemu zawdzięczają wysoką odporność na pleśnie i porosty. Jedną z ich zalet jest mały skurcz w trakcie wiązania, a więc mniejsze ryzyko, że elewację zeszpecą tak zwane rysy skurczowe. Umożliwiają dyfuzję pary wodnej z głębi ściany na zewnątrz. Mają dość ubogą kolorystykę, przeważnie pastelową. Nie są elastyczne, więc nie zdołają kompensować naprężeń, gdyby te zaczęły powstawać w ścianie. To najtańsze z tynków cienkowarstwowych.
• Akrylowe – najpopularniejsze i najtańsze z tynków gotowych, sprzedawanych w wiaderkach w postaci masy gotowej do użycia. Są elastyczne, a dzięki temu odporne na uderzenia. Cechują je bogata, intensywna kolorystyka, a ich barwy są odporne na blaknięcie. Łatwo się je układa. Są mało nasiąkliwe, ale podatne na elektryzowanie, co powoduje, że przyciągają kurz i pyły. Na szczęście łatwo się je czyści i są odporne na szorowanie. Ich zdolność przepuszczania pary wodnej, czyli dyfuzyjność, jest niska. Jeśli nie są wzbogacone o dodatek substancji pleśniobójczych, w sprzyjających temu warunkach mogą szybko porastać grzybami i glonami.
• Silikonowe – uchodzą za najlepsze z tynków cienkowarstwowych, czego odzwierciedleniem jest ich wysoka cena. Są elastyczne, nienasiąkliwe, bardzo kolorowe i do tego przepuszczają parę wodną. Nanosi się je równie łatwo jak akrylowe. Mają zdolność samooczyszczania.
• Silikatowe – są trudne do układania, nieco żrące i wymagają ścisłego przestrzegania rygoru wykonawczego, zwłaszcza odnośnie do pogody. To wystarczy, żeby wykonawcy za nimi nie przepadali. Charakteryzują się małym skurczem podczas wiązania. Mają nasiąkliwość większą niż tynki akrylowe i silikonowe, dlatego są doszczelniane poprzez dodatek substancji hydrofobizujących. Mogą wchłaniać brud, który ciężko później usunąć. Da się je barwić na bardzo wiele kolorów. Tynki te są wysoce alkaliczne, co stanowi ich naturalną barierę przed atakiem pleśni bądź innych mikroorganizmów.
• Hybrydowe - hybrydy nie są domeną tylko motoryzacji lub kosmetyki. Pojawiły się też w budownictwie. Bardzo popularne są więc systemy z tynkami hybrydowymi, na przykład silikonowo- -akrylowymi. Wymyślono je po to, by uzyskać produkt o lepszych właściwościach niż tynk akrylowy, a przy tym tańszy od silikonowego. Dodatek żywic krzemianowych poprawia paroprzepuszczalność takich tynków i uodparnia je na szkodliwe czynniki atmosferyczne (wodę, mróz, zmiany temperatury, UV). Stają się dzięki niemu mniej podatne na zabrudzenia i łatwiejsze do czyszczenia. Tynki silikonowo-silikatowe (siloksanowe, polikrzemianowe) są bardziej przyjazne i łatwiejsze w nanoszeniu niż czysto silikatowe. Mają znakomitą odporność na niekorzystne warunki atmosferyczne (promienie UV, kwaśne deszcze, wysoką i niską temperaturę oraz nagłe jej zmiany). Jak wszystkie wyroby silikatowe, nie są podatne na porastanie pleśniami i glonami. Cechuje je także antystatyczność, a więc nie elektryzują się i nie przyciągają kurzu.
• Mozaikowe - specjalnym rodzajem tynków cienkowarstwowych są akrylowe lub akrylowo-silikonowe tynki mozaikowe, zwane też kamyczkowymi. Tę drugą nazwę zawdzięczają dużej zawartości grubego i kolorowego kruszywa, które zapewnia im specyficzny „kamieniopodobny” wygląd oraz szczególnie wysoką odporność na uszkodzenia mechaniczne oraz częste szorowanie. Nie ma oddzielnych systemów ETICS z takimi tynkami, ponieważ nie służą one do wykańczania całych powierzchni ścian. Ozdabia się nimi i zabezpiecza przeważnie cokoły, czyli przyziemne strefy budynków, najbardziej narażone na zachlapania lub zabrudzenia. Dokupuje się je zatem oddzielnie. Niektóre z takich tynków mają zdolność mostkowania, czyli zasklepiania niewielkich rys pojawiających się w ich warstwie.

Farby elewacyjne

Nie występują one jako składnik wszystkich systemów. Często są wskazywane jako produkt opcjonalny – zalecany, choć niekonieczny. Pamiętaj, że tynki są barwione i wykazują dużą odporność na szkodliwe warunki atmosferyczne. Teoretycznie więc farba wydaje się zbędnym wydatkiem. Kiedy zatem lepiej z niej nie rezygnować i którą wybrać? Z pewnością warto pomalować fasadę wykończoną tynkiem mineralnym. Zyska lepszy kolor. Maluje się też tynki silikatowe, bo układając je, trudno uzyskać jednolitą kolorystykę na dużych płaszczyznach.

Do malowania elewacji przeznaczone są farby – akrylowe, silikonowe, silikatowe lub siloksanowe. Spotkać też można farby mineralne. Sprzedawane są w wiaderkach. Zazwyczaj oferowane w kilkunastu lub kilkudziesięciu kolorach standardowych. Można też zamówić dowolny kolor, według wzornika udostępnianego przez producenta. Te standardowe są jednak tańsze.

O wyborze rodzaju farby do tynku decyduje producent systemu, który zamieszcza informację o tym w karcie technicznej. Zazwyczaj jednak farbami akrylowymi maluje się tynki mineralne i akrylowe, silikonowymi i polikrzemianowymi – mineralne, silikatowe i polikrzemianowe, a silikatowymi – mineralne i silikatowe.

Warto też wiedzieć, że niektóre farby oprócz właściwości dekoracyjnych mają też inne przydatne cechy. Są wśród nich farby samoczyszczące, z nanocząsteczkami. Promienie słońca padające na wykończoną nimi powierzchnię powodują odrywanie się brudu od podłoża. Resztę załatwia deszcz – spłukuje go z elewacji. Wiele z farb elewacyjnych zawiera też substancje mające zapobiegać rozwojowi pleśni i glonów.

Przeczytaj również:

Tynki cienkowarstwowe - rodzaje tynków zewnętrznych

ETICS - co warto wiedzieć o systemie ociepleniowym ETICS? Jak wybrać system ociepleniowy?

Styropian w systemie ETICS - wybieramy materiały termoizolacyjne

Radosław Murat