Membrany dachowe bez tajemnic. Ekspert odpowiada na 10 częstych pytań. Jak stworzyć szczelny i oddychający dach?
Zadaniem membran dachowych jest ochrona termoizolacji i elementów konstrukcyjnych przed wodą deszczową oraz odprowadzenie nadmiaru wilgoci pochodzącej z wnętrza domu na zewnątrz. Dostajemy o nie dużo pytań, więc odpowiadamy.
Spis treści
- Jak działa MWK?
- Dlaczego paroprzepuszczalność MWK jest ważna?
- Od czego zależy paroprzepuszczalność?
- Co oznacza współczynnik Sd?
- Czy membrany działają w niskiej temperaturze?
- Czy membrany można układać na styk z termoizolacją?
- Czy można stosować membrany na płytach OSB?
- Jaka membrana jest najlepsza pod blachę?
- Co wpływa na trwałość membran dachowych?
- Jak szybko membranę należy przykryć pokryciem dachowym?
Dach ma chronić budynek przed opadami i chłodem, ale też nie utrudniać odprowadzania nadmiaru wilgoci z wnętrza domu. Dlatego zawsze musimy zapewnić właściwą wentylację zaizolowanych termicznie połaci. Inaczej może dojść do zamoczenia materiału ociepleniowego i zalewania pomieszczeń pod skosami skroplinami z powietrza zamkniętego w dachu. Aby wykluczyć tak przykry scenariusz, pod pokryciem dachowym przewiduje się membranę dachową. Poznajmy jej cechy, korzyści, jakie daje jej zastosowanie, oraz ważne wskazówki montażowe. Na 10 pytań od naszych czytelników odpowiada ekspert w dziedzinie izolacji dachowych i fizyki budowli – Krzysztof Patoka.
Jak działa MWK?
Membrany wstępnego krycia są elementem nowoczesnego systemu dachowego. Osłaniają go przed tym, co przedostanie się przez pokrycie zasadnicze (dachówka, blachy), i jednocześnie osuszają konstrukcję oraz termoizolację dachu.
Funkcja osłony wynika stąd, że membrany tworzą warstwę wstępnego krycia pod pokryciami leżącymi na łatach. Natomiast proces osuszania polega na tym, że przechodząca przez MWK para wodna jest odbierana przez powietrze przepływające między pokryciem a membraną. Ten przepływ gwarantują listwy drewniane zwane kontrłatami, zapewniające dystans między membraną a spodnią stroną porycia.
Bardzo ważne dla prawidłowego działania tego systemu jest to, żeby był w nim zapewniony stały przepływ powietrza. Dlatego w okapie musi być wykonany dla niego wlot, a na kalenicy wylot. Takie konstrukcje nazywane są pokryciem wentylowanym i podlegają określonym zasadom budowy.
Proces przepływu pary wodnej następuje dopiero wtedy, gdy para pojawi się pod membraną. W niskiej temperaturze jej nie ma, a zatem gdy jest zimno i membrana jest wychłodzona, para przez nią nie przechodzi, a gdy nawet napłynie, to po dotarciu do MWK ulegnie skropleniu na jej powierzchni.
- Sprawdź też: Pokrycie dachowe – rodzaje i zastosowania. Co jest najlepsze na pokrycie dachu, co najlżejsze, co najtrwalsze?
Wysokoparoprzepuszczalne membrany dachowe (o współczynniku Sd – 0,01-0,1 m), określane skrótem MWK, to właściwie bardziej włókniny niż folie. Mają zdolność zatrzymywania wody, ale jednocześnie przepuszczają parę wodną, która wydostaje się od strony termoizolacji połaci. Mówiąc w znacznym uproszczeniu – izolują i umożliwiają „oddychanie” dachu. Co więcej, chronią przed „wywiewaniem” ciepła z termoizolacji.
Membrany układa się na krokwiach, równolegle do okapu, zaczynając od jego strony. Przybija się je zszywkami do krokwi. Każdy pas musi zachodzić na ten niżej ułożony, na szerokość około 10-15 cm. Po ułożeniu membrany można nabijać do krokwi kontrłaty, a później łaty – prostopadle do nich. Do niedawna licznie oferowano także niskoparoprzepuszczalne folie dachowe (o współczynniku Sd > 0,3 m) określane skrótem FWK, które – choć bardzo tanie – są mniej popularne, odkąd spadły ceny membran. Warto je stosować jako hydroizolację dachów skośnych nad poddaszem nieużytkowym, którego połacie nie będą ocieplane.
Dlaczego paroprzepuszczalność MWK jest ważna?
O przepływie pary decyduje różnica stopnia nasycenia powietrza parą – pod i nad membraną. Gdy ilość pary jest większa pod membraną niż nad nią, wówczas para przez nią przechodzi. Niestety, warunki w dachach wciąż się zmieniają i dogodnych sytuacji, w których występuje korzystny układ temperatury i ciśnienia, jest w ciągu roku mało.
Najważniejsze zmiany dotyczą przełomu dnia i nocy, ale również w pozostałych okresach temperatura w dachu często ulega zmianom. To zależy na przykład od zachmurzenia. Dlatego czym wyższa jest paroprzepuszczalność membrany, tym więcej pary wyjdzie z dachu w tych krótkich przedziałach czasowych, w których jest to możliwe.
Dachy z membranami o mniejszej paroprzepuszczalności wysychają dłużej, a jest to ważne zwłaszcza w pierwszych 3-5 latach po wybudowaniu domu, kiedy trzeba się pozbyć wilgoci technologicznej, pochodzącej z czasu budowy.
Od czego zależy paroprzepuszczalność?
Ilość pary wodnej przenikającej przez membranę zależy od temperatury i wilgotności względnej oraz od różnicy ciśnienia między rozdzielonymi nią warstwami powietrza (pamiętajmy, że w termoizolacji zamknięte jest powietrze). Oczywiście, paroprzepuszczalność zależy jeszcze od rodzaju i budowy membrany. Według przepisów UE tę ważną cechę powinno się określać za pomocą parametru nazywanego „równoważną dyfuzyjnie grubością powietrza”, a w skrócie – współczynnikiem Sd. Zgodnie z tymi przepisami określenie stopnia paroprzepuszczalności może być przeprowadzane w takich samych warunkach badania i według tych samych zasad. Gdyby badania przeprowadzano dowolnie: dla różnych wielkości temperatury, wilgotności i różnicy ciśnienia, to skutkiem rozbieżności w procedurach ten sam materiał mógłby wykazać się bardzo różnymi wielkościami paroprzepuszczalności. To powodowałoby nieporozumienia i sprzyjało manipulacjom.
- Sprawdź również: Kiedy remont dachu wymaga zgłoszenia, a kiedy pozwolenia na budowę?
Co oznacza współczynnik Sd?
Najbardziej miarodajnym sposobem oceny paroprzepuszczalności jest posługiwanie się jednostką określaną nazwą równoważna dyfuzyjnie grubość powietrza, w skrócie: współczynnikiem Sd. Porównuje on dyfuzyjność (paroprzepuszczalność) badanego materiału budowlanego o określonej grubości do grubości warstwy powietrza o tym samym oporze dyfuzyjnym. Stąd wymiarem tego współczynnika jest metr.
Wymiar współczynnika Sd = 0,015 oznacza, że MWK ma takie same własności dyfuzyjne (identyczną paroprzepuszczalność) jak stojące powietrze o grubości 0,015 m, czyli grubości 1,5 cm. Gdy membrana ma Sd = 0,15 m, to odpowiadająca grubość powietrza wyniesie 15 cm. Ta druga ma gorszą paroprzepuszczalność, bo mniejsza grubość powietrza oznacza lepszą paroprzepuszczalność. Różnica jest duża, 10-krotna.
Czy membrany działają w niskiej temperaturze?
Tak, ale gdy temperatura jest niska, tej pary jest bardzo mało wokół membran. Jednocześnie, kiedy powietrze przepływające nad membraną (przez szczelinę wentylacyjną pod pokryciem) ma dużo niższą temperaturę niż to zawarte w termoizolacji pod membraną, to występująca różnica temperatury powoduje powstawanie skroplin na spodzie membrany. Są to zjawiska przejściowe, krótkotrwałe.
- Zobacz też: Nowoczesny dach bez okapów
W trakcie wybierania membrany warto wczytać się w jej dokumentację techniczną. Dowiemy się z niej wielu rzeczy, o których zapewne nie usłyszymy od sprzedawcy. Parametry, na które warto zwracać uwagę, to:
- paroprzepuszczalność – oznaczana jest na dwa sposoby. Pierwszy pokazuje, ile gramów wody zdoła w ciągu jednej doby przedostać się przez 1 m² membrany. Jest to parametr nieprecyzyjny, bo zależny od warunków badania. Im powietrze jest cieplejsze i im ma większą wilgotność, tym więcej pary przejdzie przez badany materiał. Drugi sposób, zalecany w przepisach UE, to określenie grubości warstwy powietrza, o takim samym oporze dla pary wodnej, co membrana lub folia. Oznacza się go symbolem Sd. Im jego wartość mniejsza, tym wyższa paroprzepuszczalność;
- gramatura – czyli ciężar 1 m². Najtrwalsze są te o gramaturze 100-490 g/m²;
- odporność na przesiąkanie – według przepisów dopuszczających do sprzedaży membrany muszą mieć klasę W1;
- wytrzymałość na rozdzieranie – dobre folie mają ją na poziomie 150 N/5 cm – przy rozdzieraniu wzdłużnym i 100 N/5 cm – przy poprzecznym; najlepsze zaś odpowiednio – 200-560 i 180-500 N/5 cm;
- elastyczność w niskiej temperaturze – pokazuje, dla jakiej temperatury folia zachowuje elastyczność, a poniżej której może być bardziej narażona na uszkodzenia związane na przykład z rozciąganiem.
Czy membrany można układać na styk z termoizolacją?
Wysokoparoprzepuszczalne membrany wstępnego krycia wręcz należy układać na styk z termoizolacją, i to z kilku powodów. To zalecenie wynika z faktu, że membrany mają na tyle wysoką dyfuzyjność, żeby nie tamować przepływu pary wodnej na całej swojej powierzchni. Wykonanie pustki powietrznej pod membraną wprowadza dodatkową barierę dla pary i opóźnia jej przepływ, między innymi dlatego, że powietrze w tej pustce krąży pod wpływem zmian temperatury. Cieplejsze zawsze się unosi, co powoduje takie ruchy. Oprócz tego pustka zmienia zasady uszczelniania pokrycia objęte teorią szczelności pokryć dachowych. Zmniejsza szczelność powłoki tworzonej przez MWK.
Czy można stosować membrany na płytach OSB?
Można, chociaż ma to zupełnie inny sens niż w jej standardowych zastosowaniach. Takie użycie ma na celu uszczelnienie połączeń płyt i nie wykorzystuje paroprzepuszczalności membrany, ponieważ płyty OSB nie przepuszczają takich ilości pary wodnej jak membrana. Różnice w tej dyfuzyjności są ogromne. W związku z tym ułożenie płyt OSB uszczelnionych MWK na styk z termoizolacją jest bardzo groźnym błędem. Taki dach będzie gromadził wilgoć i w efekcie zgnije. A zatem między ociepleniem a płytami musi być przewidziana przestrzeń wentylacyjna o wysokości około 3 cm.
Jaka membrana jest najlepsza pod blachę?
Kryteria doboru membran wstępnego krycia podlegają innym zasadom. Jeżeli MWK uszczelnia pokrycia leżące na łatach, to nie ma znaczenia, czy to jest dachówka, blachodachówka czy łupek. W każdym przypadku spełni ona swoje funkcje, pod warunkiem że zapewnimy odpowiedni przepływ powietrza, czyli stworzymy drożną przestrzeń wentylacyjną pod pokryciem. Kryteria doboru odnoszą się raczej do zasady doboru warstw wstępnego krycia, określonych w teorii szczelności pokryć dachów pochyłych. O doborze klas szczelności decydują między innymi takie czynniki, jak:
- kąt nachylenia dachu,
- sposób wykorzystania poddasza,
- region (klimat).
Klasy szczelności wskazują, jak układać membrany. Zawsze doradzam, aby stosować MWK o jak najwyższej gramaturze, czyli grubości, ponieważ wtedy zapewniona jest jej dłuższa odporność na działanie promieniowania ultrafioletowego (UV) zawartego w świetle słonecznym. Promieniowanie to jest największym wrogiem wszelkich membran i tworzyw sztucznych. Membrany są na to promieniowanie bardzie wrażliwe, ponieważ ich grubość jest nieduża i wykazują pewną przezierność (są to w końcu włókniny). Wracając do kryteriów doboru, należy dodać, że są membrany, które dodatkowo mogą pełnić funkcję warstwy rozdzielająco-poślizgowej pod płaskimi blachami łączonymi na rąbki.
Pod takie pokrycia można stosować wyłącznie przystosowane do tego celu produkty.
- Dowiedz się więcej: Jakie dachówki na dach? Oto wszystko, co musisz wiedzieć o dachówkach
Autor: Redakcja
Jak warunki atmosferyczne wpływają na paroprzepuszczalność membrany o gramaturze 115 g/m²?
|
Badanie membrany DACHOWA 115 g w systemie LYSSY |
||
|
Temperatura pomiaru |
23ºC |
38ºC |
|
Wilgotność względna powietrza podczas pomiaru |
85 % |
90% |
|
Wynik pomiaru paroprzepuszczalności |
2000 g/m²/24 h |
2000 g/m²/24 h |
Co wpływa na trwałość membran dachowych?
Membrany dachowe są głównie degradowane przez promieniowanie ultrafioletowe zawarte w świetle słonecznym. Inne czynniki niszczące tworzywa sztuczne (biodegradacja, utlenianie) mają dużo mniejszy (wręcz minimalny) wpływ na ich trwałość, szczególnie na membrany wykonane z polipropylenu (PP).
Istnieje jednak zjawisko synergii (współpracy, złożenia) czynników uszkadzających. W przypadku membran polipropylenowych, uszkodzonych przez UV, ich rozkład przyspiesza podwyższona temperatura. Warto o tym wspomnieć, ponieważ bardzo często wykonawcy popełniają kilka błędów jednocześnie. Pozostawiają membrany na dachu jako pokrycie tymczasowe, przez co te są wystawione na promieniowanie, albo nie wykonują oni szczeliny wentylacyjnej nad membraną (pod pokryciem zasadniczym). To powoduje przyspieszenie procesów niszczących.
Sama temperatura nie uszkadza membran, musiałaby być ogromnie wysoka, żeby zniszczyć tworzywo sztuczne.
Jak szybko membranę należy przykryć pokryciem dachowym?
Należy to zrobić jak najszybciej. Najlepiej układać obie warstwy jednocześnie. Wtedy utracimy bardzo niewiele substancji uodparniających membranę na działanie promieniowania ultrafioletowego (UV). Im dłużej membrana jest na dachu bez pokrycia, czyli im dłużej jest naświetlana, tym szybciej ulegnie uszkodzeniu przez to promieniowanie.
Drugim powodem powstawania uszkodzeń membran jest naświetlanie ich od środka dachu, od strony poddasza. Taka sytuacja ma miejsce, gdy poddasze jest doświetlane (okna dachowe, wyłazy), bo zaprojektowano je jako mieszkalne, ale jeszcze nie zostało wykończone. Bez osłony z wełny i płyt g-k membrana jest odsłonięta od spodu i wystawiona na działanie promieni, które docierają pod połacie dachu.
- Przejdź do galerii: Szary dach domu – zdjęcia. Zobacz inspiracje
Autor: Andrzej Szandomirski
Zaletą dachów mansardowych, oprócz ciekawego wyglądu, jest większa kubatura poddasza. Brak ostrych skosów daje też większą swobodę w jego aranżacji
