Jakie dachówki na dach? Oto wszystko, co musisz wiedzieć o dachówkach
To najbardziej znany, popularny i uniwersalny materiał do krycia dachów skośnych. Tym, którzy zamierzają w tym roku ubrać połacie w dachówki, przedstawiamy modne fasony, kolory i modele, nie zapominając o odpowiednio dobranych dodatkach.
Spis treści
- Dachówki ceramiczne a dachówki cementowe
- Dachówki z zamkami lub bez zamków
- Dachówki płaskie
- Dachówki mnich-mniszka
- Dachówki profilowane
- Dachówki XL
- Co gwarantuje gwarancja na dachówki?
Można o nich powiedzieć, że są najbardziej europejskim rodzajem pokrycia. Dane im było ozdobić większość znamienitych budowli, na czele z monumentalnymi katedrami gotyckimi i romańskimi. Liczne dowody niezwykłej trwałości zgrabnie formowanych ceramicznych płytek znajdziemy od Alhambry po Petersburg, a i dziś czołowi architekci chętnie uwzględniają je w projektach, które są później obsypywane prestiżowymi nagrodami. Obecnie co trzeci budowany u nas dom z dachem skośnym zwieńczony jest właśnie dachówką. To materiał łatwo dostępny, oferowany w przynajmniej kilkunastu wzorach, uzupełniony o wiele kompatybilnych akcesoriów zapewniających trwałe i estetyczne wykończenie dachu. Kupić możemy dachówki ceramiczne lub nieco tańsze, ale bardzo do nich podobne – betonowe, znane już od 1844 roku, także mające europejski rodowód. Oba typy nadają się na dachy o kącie nachylenia połaci między 10° a 90°.
Dachówki ceramiczne a dachówki cementowe
Dachówki ceramiczne powstają z odpowiednio wyselekcjonowanej, sezonowanej i pieczołowicie wyrabianej gliny. Po uformowaniu są suszone, a następnie wypalane w temperaturze minimum 1000°C. Polska norma dotycząca dachówek ceramicznych to PN-EN 1304:2013-10 „Dachówki i kształtki ceramiczne – definicje i specyfikacja wyrobów”.
Dachówki cementowe, nazywane również betonowymi, powstają z cementu portlandzkiego, wody, drobnego piasku kwarcowego, a także pigmentów barwiących masę, bez których wyglądałyby szaro i nieciekawie. Po uformowaniu nie wypala się ich, tylko utwardza w temperaturze 60°C. Polska norma dotycząca dachówek cementowych to PN-EN 490 A1:2017-02 „Dachówki i kształtki dachowe cementowe do pokryć dachowych i okładzin ściennych – charakterystyka wyrobów”.
Dachówki z zamkami lub bez zamków
Zamki to stosunkowo nowy wynalazek. Pierwsze z dachówek, sklejane zaprawą, wcale ich nie potrzebowały. Zamki mają formę bocznych lub także górnych i dolnych zaczepów – żeberek, które ułatwiają montaż i poprawiają szczelność pokrycia. Ich zaletą jest też możliwość rozsuwania lub zsuwania w pewnym zakresie rzędów dachówek (ceramicznych w pionie i w poziomie, cementowych – w poziomie). Jest to istotne przy wymianie pokrycia. Mniejsze jest wówczas ryzyko, że stare łaty trzeba będzie zrywać, a za to duża szansa, że dachówki dopasuje się do ich istniejącego rozstawu.
- Przejdź do galerii: Anatomia dachówki
Autor: xc
Dachówka ceramiczna
Jaki jest najmniejszy dopuszczalny (NPP), a jaki najmniejszy zalecany (NZP) stopień nachylenia połaci dachowych dla danego typu dachówki. Najlepiej jest dopasować dachówkę do takiego nachylenia, jakie zakłada projekt naszego domu. Wszelkie odstępstwa będą bowiem wymagać dokonania zmian w budowie więźby dachowej. Sprawdzamy więc:
- jaki jest ciężar 1 m2 ułożonego z nich pokrycia i jak ma się do nośności zaprojektowanej więźby. Zbyt ciężkie pokrycie może spowodować jej uszkodzenie;
- jaka jest cena oraz zużycie dachówek na 1 m2 dachu (tak zwana efektywna powierzchnia krycia). Na tej podstawie można wstępnie wyliczyć realny koszt pokrycia. Trzeba jednak pamiętać o tym, by zamówić dachówki z minimum 10% zapasem. Część dachówek trzeba będzie przyciąć na wymiar i ta dodatkowa ilość pozwoli uzupełnić powstałe w ten sposób straty;
- jaka jest cena poszczególnych dachówek funkcyjnych. Zazwyczaj są dość drogie i znacząco podnoszą cenę pokrycia;
- jaki kolor pokrycia będzie najbardziej odpowiedni. W ustaleniu tego mogą być pomocne aplikacje do wizualizacji, dostępne na stronach internetowych producentów dachówek.
Dachówki płaskie
Tak mówimy o tych dachówkach, które nie mają ani fal, ani muld. W tej grupie znajdziemy zarówno modele z zamkami, jak i bez nich.
Karpiówki – wyróżnia je podłużny kształt. Ceramiczne nie mają zamków, cementowe mogą je mieć. Ich dolna powierzchnia ma wyprofilowany nosek, który umożliwia zahaczenie dachówki o łatę. Dodatkowo, niektóre dachówki w rzędzie mocuje się klamrami, drutem lub wkrętami. W tym celu większość karpiówek ma fabrycznie wykonane dwa otwory. Powierzchnia dachówek płaskich może być gładka lub żłobiona. Różne bywa też ich zakończenie – przeważnie jest półokrągłe, dzięki czemu pokrycie z nich wykonane przypomina nieco rybie łuski, ale znajdziemy też proste, a nawet heksagonalne. Karpiówki ceramiczne mają przeważnie wymiary 18 x 38 cm lub 15,5 x 38 cm, 14 x 28 cm lub 20,5 x 40 cm i ważą około 1,8-2 kg/szt. Karpiówki polecane są na dachy o połaciach nachylonych pod kątem nie mniejszym niż 30o, a przy kryciu w koronkę – minimum 35°.
Płaskie zakładkowe – duże, o prostokątnym, często prawie kwadratowym kształcie. Ostatnio bardzo ostatnio modne, ponieważ dobrze wyglądają na dachach domów o nowoczesnej formie architektonicznej. Widujemy je nawet na płaszczyznach pionowych. Dostępne są modele ceramiczne oraz cementowe.
Płaskie romboidalne – to dachówki ceramiczne o wyjątkowym kształcie, nawiązującym do płytek z łupka. Każda ich krawędź wyposażona jest w zamek. Są dość drobnej budowy, mają wymiary 44 x 47 cm i ważą 3,7 kg. Polecane są na połacie o kącie nachylenia od 16o do 45o.
Dachówki mnich-mniszka
Mają antyczny rodowód, wyewoluowały bowiem z dachówek rzymskich. Te, oprócz płaskich płytek, miały korytkowate gąsiory przesklepiające fugi między poszczególnymi z nich, co zapewniało pokryciu właściwą szczelność. Mnich-mniszka to również dachówki sprzedawane parami, obie mają jednak kształt kolebkowy. Na dole umieszcza się mniszki, czyli korytka otwarte ku górze, wyposażone od spodu w noski do zahaczania o łaty dachowe i mające po dwa wcięcia umożliwiające stabilne oparcie mnichów. Spoiny między nimi osłaniają mnichy, mocowane zaobleniem skierowanym ku górze, zasklepione na węższym krańcu.
Dachówki takie dodatkowo mocuje się do łat drutem lub za pomocą specjalnych klamer. Ich układanie jest bardzo trudne. Niektórzy producenci oferują swoje wariacje na temat klasycznych mnichów-mniszek, o wiele tańsze i prostsze w montażu. Przykładem są tu dachówki tego rodzaju z zamkami bocznymi. Produkuje się również dachówki zakładkowe imitujące mnicha-mniszkę. Te tradycyjne polecane są na połacie o kącie nachylenia w przedziale 35-56°.
Pokrycie z dachówek mnich-mniszka uchodzi za najszczelniejsze. Jest również samowentylujące, dzięki czemu nie trzeba zostawiać pod nim szczeliny wentylacyjnej, co jest konieczne w przypadku wszystkich pozostałych pokryć profilowanych. Niestety, sporo waży – para dachówek to około 5 kg.
Dachówki profilowane
Wyróżnia je to, że mają wyprofilowany kształt i nie są oferowane w parach. Z reguły osiągają sporą powierzchnię. Wśród nich jedynie klasyczne holenderki nie mają zamków.
Dzięki łatwości układania i ładnemu wyglądowi zdobyły sporą popularność i są dziś najchętniej wybieranym rodzajem dachówek. Ceramiczne ważą około 3-4 kg/szt., a cementowe 3-5,3 kg/szt. Ceramiczne dachówki zakładkowe mają długość od 40,3 do 46 cm, a szerokość od 25,5 do 30 cm. Wymiary dachówek cementowych są ujednolicone, średnie są to: długość 42 cm, szerokość 33 cm (rzadziej 32,9 lub 33,2 cm). Nie ma wśród nich ani gigantów, ani karzełków.
Profilowane dachówki cementowe mają standardowo rozmiar 33 x 42 cm lub rzadziej – 32,9 x 33,2 cm.
Holenderki – to klasyczne dachówki z jedną falą i jedna muldą, bez zamków. Ich przekrój poprzeczny przypomina literę „s”. Od spodu mają wyprofilowane zaczepy, które podczas układania zahacza się o łaty. Ich długość wynosi od 36,7 cm, a szerokość od 26,7 cm. Najwęższe esówki mają szerokość 14,7 cm. Tradycyjne modele ważą około 3 kg/szt. Polecane są na dachy o kącie nachylenia połaci w zakresie 39-50°.
Pojedyncze esówki – to współczesna wersja holenderek, wzbogacona o zamki. Dostępne w wersjach ceramicznych lub cementowych.
Podwójne esówki – to ceramiczne lub cementowe dachówki, które mają odwzorowaną nie jedną, a dwie fale (podwójne „s”).
Marsylki – płaskie, z dwoma muldami, dwuzakładkowe. Uważane za bardzo szczelne. Najlepiej nadają się na połacie o kącie nachylenia 22-45°. Produkuje się je z ceramiki.
Sercówki – nazywane herzziegel to również dachówki ceramiczne. Mają kształt zbliżony do marsylek, ale ich środkową część wzbogaca wytłoczony wzór.
Pod względem pozyskiwania energii mogą śmiało konkurować z tradycyjnymi panelami fotowoltaicznymi montowanymi na gotowych dachach. Systemy, w których panele fotowoltaiczne są wbudowane w pokrycie dachowe, nazywa się często BIPV (skrót od angielskiej nazwy Building Integrated Photovoltaics). Ich podstawową cechą wspólną jest to, że są zintegrowane z pokryciem dachowym, czyli zamontowane na połaci zamiast fragmentu pokrycia. Elementy fotowoltaiczne mają różne wymiary, więc można je wkomponować niemal w dowolne pokrycie.
Ogniwa na panelu. Pełną integrację z pokryciem dachowym dają elementy, które można wbudować w jeden rząd dachówek. Na przykład panel Braas PV Premium o wysokości 35,5 cm i długości 177,8 cm jest oferowany do kilku modeli dachówek betonowych o wymiarach 33 x 42 cm i płaskiej dachówki ceramicznej 27,7 x 47 cm. Dopasowanie do konkretnego pokrycia zapewniają odpowiednio dobrane obróbki, w które jest wyposażony każdy z modułów.
Jeden panel zastępuje 7,5 dachówki ceramicznej lub 6 dachówek betonowych, więc odciąża też więźbę dachową. Waży bowiem 10 kg, a dachówki ułożone na takiej powierzchni – od 26 do 33 kg.
Na takim panelu są 22 ogniwa. Od liczby instalowanych elementów zależy, jaką część zapotrzebowania na energię uda się z nich pokryć.
Ale z dachówkami można też zintegrować większe elementy fotowoltaiczne. Mieści się w nich więcej ogniw (na przykład na PV Indax jest ich 60), więc mają większą moc nominalną. Charakteryzuje je też wyższa sprawność. Ogniwa panelu są zamontowane w anodowanej ramie o wymiarach 170 x 100 cm, którą mocuje się do tych samych łat co dachówki.
Większe elementy są droższe od mniejszych, ale nie dwukrotnie – zależnie od wariantu jest to dodatkowe 20-50%.
Wymagania techniczne. Panele działają sprawnie tylko wtedy, gdy są zamontowane pod odpowiednim kątem. Jeśli nie są zintegrowane z pokryciem dachowym, można zmieniać ich położenie i nachylenie tak, żeby maksymalnie wykorzystać energię słoneczną. Decydując się na te umieszczone na stałe w pokryciu dachowym, warto sprawdzić kąt nachylenia dachu (najkorzystniejszy to 40o) i usytuowanie połaci względem stron świata (południe z niewielkimi odchyleniami). Najważniejsze, żeby na połać z panelami fotowoltaicznymi promienie padały przynajmniej przez sześć godzin dziennie.
Montaż kolektorów zintegrowanych z pokryciem powinien się odbywać na etapie wykańczania dachu. Jednak można też rozważyć późniejsze usunięcie dachówek z fragmentu połaci.
Ewa Trusewicz
Dachówki XL
Od dłuższego czasu na rynku dostępne są ceramiczne dachówki o powiększonym formacie. To modele zakładkowe, bardzo często o powierzchni płaskiej. Ich długość mieści się w przedziale 47-48,6 cm, a szerokość wynosi od 28,5 do 33,6 cm. Rekordzistkami są dachówki ceramiczne o długości 51,5 cm i szerokości 32,3 cm. O ile zwykłych zakładkowych dachówek ceramicznych lub cementowych potrzeba na 1 m2 około 13 sztuk, tych wystarczy 10, 9 lub nawet 8. Dla porównania, małych dachówek bezzamkowych, a mówimy o karpiówkach i esówkach, na 1 m2 potrzeba od 36 do 68 sztuk.
Co gwarantuje gwarancja na dachówki?
Na dachówki udzielana jest gwarancja na okres od 10 do 50 lat. Czego jednak taka gwarancja dotyczy? Przede wszystkim obejmuje uszkodzenia spowodowane działaniem niskiej temperatury. Wymianie podlegają też dachówki, które nie spełniają wymagań stawianych przez normę (obowiązującą w dniu zakupu). Wymianie nie podlegają zaś dachówki uszkodzone mechanicznie. W umowach gwarancyjnych zazwyczaj nie ma mowy o tym, jak firma ustosunkuje się do zaobserwowanych różnic odcieni dachówek z jednej partii. Należy pamiętać, że wszelkie świadczenia z tytułu gwarancji przepadną nam, gdy:
- konstrukcja dachu będzie zaprojektowana i wykonana nieprawidłowo;
- dachówki zostaną zamontowane niepoprawnie i niezgodnie z zaleceniami producenta;
- producent nie zostanie poinformowany o wadach dachówek od razu po tym, jak je zauważymy;
- nie umożliwimy przedstawicielowi producenta dokonania oględzin dachu i uszkodzonych dachówek;
- nie przedstawimy producentowi wstępnego kosztorysu prac związanych z usunięciem szkód.
Trzeba też zdawać sobie sprawę z tego, że producent wymieni jedynie uszkodzone egzemplarze dachówek, a nie wszystkie. Poważny problem pojawia się wówczas, gdy w trakcie trwania okresu gwarancyjnego firma zmieni wzór lub kolorystykę danego modelu dachówki. Stare, uszkodzone dachówki zostaną wtedy wymienione na te aktualnie produkowane.
Gwarancja na wymienione elementy trwa jedynie do wygaśnięcia pierwszej umowy gwarancyjnej. Koszt transportu materiału i naprawy pokrycia ponosi producent. Często jednak zastrzega sobie pewien okres obowiązywania takiej usługi, przeważnie jest to około 5 lat. Po tym czasie, aż do wygaśnięcia umowy gwarancyjnej, koszty transportu i montażu pokrywa inwestor.
- Przejdź do galerii: Dachówki funkcyjne. Jakie nietypowe dachówki warto znać i do czego służą?
Autor: CREATON POLSKA
Gąsiory – wykańcza się nimi kalenice i narożniki dachu, zwane też grzbietami
