Jaki materiał wybrać na cokół: klinkier, kamień czy beton?

Cokół odgrywa dużą rolę w kształtowaniu wizerunku elewacji. Jednak przede wszystkim pełni on funkcje praktyczne. Cokół chroni ściany przed zabrudzeniem, wilgocią czy uszkodzeniami mechanicznymi. By temu sprostał, musi być wykonany odpowiednio i z solidnych materiałów. Na cokół można zastosować np. klinkier lub kamień elewacyjny.

Zobacz galerię 9 zdjęć

Autor: Piotr Mastalerz

Gładkie wykończenie powierzchni klinkieru sprawia, że nie przylega do niego brud (fot. Piotr Mastalerz)

Cokół jest jednym z detali najbardziej narażonych na zniszczenie. Wpływ na uszkodzenia tego elementu ma jego usytuowanie – cokół to dolny pas elewacji położony na granicy z gruntem. Dlatego źródłem degradującym cokół może być podłoże. Z wód gruntowych mogą do niego przenikać agresywne związki chemiczne, sole i kwasy. To również najłatwiejsza droga przedostawania się na porowate materiały grzybów, mchów i porostów. Przyczyną niszczenia cokołu są także czynniki atmosferyczne: wiatr, wilgoć i woda z opadów atmosferycznych, promieniowanie UV oraz zmiany temperatury (zamrażanie i rozmrażanie przy dużej wilgotności powietrza). Niekorzystne są też agresywne chemicznie kwaśne deszcze, gazy i pyły. Wody zawierające rozpuszczone kwasy mogą powodować powstawanie gipsu lub soli, które powiększając swoją objętość, niszczą strukturę materiału, z którego wykonano cokół. Niezależnie od zmian wewnętrznych temu zjawisku towarzyszy powstawanie na powierzchni wielu materiałów białych nalotów – wykwitów solnych.

Sprawdź też: budowa domu - koszt >>>

Wszystkie te czynniki mają wpływ na wybór materiału, którym zostanie wykończony cokół. Równie istotne jest jego odpowiednie wykonanie.

Cokół wysoki czy niski?

Wysokość cokołu w dużej mierze zależy od miejsca, w którym ma być wybudowany dom, i sposobu jego posadowienia. Zazwyczaj wystarczy cokół o wysokości 30 cm. Jednak na terenach, gdzie są intensywne opady śniegu (np. w górach), powinien on mieć nawet około 1 m wysokości. Należy też pamiętać o prawidłowym wykonaniu opaski wokół domu. Najbardziej odpowiednim materiałem na nią jest żwir, keramzyt lub kruszywo łamane. Woda opadowa szybko w nie wsiąka i nie rozpryskuje się wysoko.

Cokół cofnięty czy wysunięty?

Niezależnie od budowy ściany najlepiej, jeśli cokół jest cofnięty przynajmniej o 2-3 cm od lica elewacji. Utworzony w ten sposób rodzaj kapinosa umożliwia odrywanie się kropli wody od elewacji i dzięki temu nie powoduje zawilgocenia ściany. Dlatego podczas budowy trzeba tak dobierać grubości poszczególnych warstw ściany – zarówno zewnętrznej (nadziemia), jak i fundamentowej – aby po jej ostatecznym wykończeniu uzyskać pożądany uskok.

Sprawdź też: materiały budowlane - zwrot VAT >>>

Mniej korzystnym, dlatego rzadko stosowanym rozwiązaniem jest cokół wysunięty poza płaszczyznę ściany. Wykorzystuje się je niekiedy wówczas, gdy ze względu na budowę ścian trudno jest uzyskać cofnięcie cokołu, co często ma miejsce, jeśli po wybudowaniu fundamentów zapadnie decyzja o zmianie materiału na ściany domu (prawie zawsze wiąże się to ze zmianą ich grubości). Konieczne jest wtedy zamontowanie na utworzonym progu odpowiednio wyprofilowanej obróbki blacharskiej. Można też wykonać do tego obróbkę z płytek ceramicznych używanych do wykańczania parapetów zewnętrznych. Powinna ona być ułożona ze spadkiem (pod kątem co najmniej 10^o) i sięgać 3-5 cm poza lico cokołu. Miejsce jej styku z elewacją musi być uszczelnione silikonem. Jeśli cokół ma być wysunięty, ściana wymaga szczególnie starannego wykonania izolacji przeciwwilgociowej.

Materiał na cokół: klinkier podstawa na lata

Klinkier to jeden z materiałów najchętniej stosowanych do obłożenia cokołu. Używa się go zazwyczaj, gdy klinkierem wykończono również inne elementy domu: opaski wokół okien, parapety, fragmenty ścian albo słupy.

Cokół z klinkieru - właściwości. Klinkier jest materiałem mrozoodpornym – ma nasiąkliwość poniżej 3% – i bardzo odpornym na uszkodzenia.

Cokół z klinkieru - kolory i faktury. Choć występuje w wielu kolorach – od tradycyjnej ceglastej czerwieni, przez brązy, granaty i czerń, po piaskowe odcienie żółci do bieli – wykańczając cokół, najczęściej sięga się po barwy ziemi. Trzeba jednak pamiętać, że wybór koloru cokołu to decyzja, która będzie miała trwały wpływ na wygląd elewacji – klinkieru nie można przemalować. Nie płowieje pod wpływem promieni słonecznych, można go dostosować do elewacji nie tylko kolorem, ale też fakturą – może być gładki lub o bogatej postarzanej fakturze pełnej rowków, przebarwień czy też pseudoobtłuczeń.

Cokół z klinkieru - formaty i wymiary. Cokół klinkierowy może być wykonany z płytek albo z cegieł, gdy ściana fundamentowa jest trójwarstwowa. Na elewacji płytki wyglądają jak cegły, ale są od nich znacznie cieńsze – mają zaledwie 8-21 mm grubości. Typowa wielkość polskiej cegły klinkierowej to 250x120x65 mm. W ofertach firm jest oznaczana symbolem PF lub RF (polski format). Cegły z symbolem NF (niemiecki format) mają wymiary 240x115x71 mm. DF oznacza z kolei cegły węższe – 240x115x52 mm. Są także cegły opisywane symbolem WDF o wymiarach 210x100x65 mm. Na 1 m² cokołu potrzeba: 51--52 cegły PF (RF), 48 cegieł NF, 65 cegieł DF lub 61 cegieł WDF.

Kamień: cokół wprost z natury

Kamień od wieków cieszy się niesłabnącą popularnością. Jest niezwykle trwały, elegancki, a do tego bardzo dekoracyjny. Kamienny cokół sprawia, że dom wygląda dostojnie.

Kamień na cokół - właściwości. Najtrwalsze są kamienie twarde pochodzenia magmowego, takie jak granit i bazalt – nienasiąkliwe, mrozoodporne i bardzo odporne na czynniki atmosferyczne. Równie twarde są piaskowce twarde oraz łupek krystaliczny. Podobne właściwości ma twardy wapień, należy jednak stosować go w postaci płyt łupanych lub niepolerowanych (na zewnątrz połysk stopniowo zanika). Te naturalne materiały cechuje niezwykła trwałość i odporność na uszkodzenia. Zabezpieczone przed wnikaniem wody środkami hydrofobizującymi nawet przez kilkaset lat będą cieszyć oko i skutecznie chronić dolne partie elewacji. Trzeba jednak pamiętać, że impregnację powtarza się co pięć-siedem lat. Mniejszą trwałość mają wapienie i piaskowce miękkie. Ponieważ są one porowate i bardziej nasiąkliwe, łatwiej się brudzą i rzadziej się po nie sięga.

Kamień na cokół - kolory i faktury. Kamienie mogą być gładkie o oszlifowanej lub polerowanej powierzchni. Dużym zainteresowaniem cieszą się te z fakturą kamienia łupanego ułożone w nieregularny wzór dzikiego muru. Ich kolorystyka jest bardzo bogata, np. granit jest dostępny w co najmniej stu odmianach barwnych.

Kamień na cokół - formaty i wymiary. Kamienne cokoły ze względu na wysoki koszt najczęściej wykonuje się z płyt. Grubość elementów kamiennych zależy od ich wielkości – im są większe, tym powinny być grubsze. Grubość płytek kamiennych waha się od 2 do 5 cm, np. te z piaskowca mają najczęściej 2-5 cm, a z wapienia – 3-4 cm. Zazwyczaj mają one wymiary 30x30, 40x40, 30x60 oraz 60x60 cm. Znacznie rzadziej stosuje się elementy kamienne grubości od 8 do 15 cm. Mają one postać niewielkich elementów z kamienia łupanego. Nowym sposobem na kamienny cokół są panele z kamienia naturalnego. Najczęściej mają one łupaną powierzchnię. Produkowane są z niewielkich elementów połączonych żywicą poliestrową. Mają wymiary 15x60 lub 30x30 i grubość 1-2 cm bądź 56x15,2 cm i grubość 4-5 cm.

Cokół z płytek betonowych

Naśladują kamień naturalny lub cegły. Kamienie elewacyjne z betonu to najczęściej elementy wyglądające jak szarobeżowe paski piaskowca sklejone żywicą. Są także płytki udające elementy wapienne łupane o nieregularnych brzegach lub kształcie. Nowością są fakturowane płyty przypominające płaty abstrakcyjnych skał o różnych odcieniach. Są wykonywane z lekkiego betonu z dodatkiem naturalnych kruszyw. Ich powierzchnia może być pokryta masą wykończeniową, glazurą, posypana drobnym kruszywem kamiennym. Płytki z betonu są mrozoodporne i nisko nasiąkliwe, ponadto są twarde i mają wysoką wytrzymałość mechaniczną. Są grubsze niż klinkierowe czy ceramiczne. Mają grubość 1,4-2,5 cm. Te wyglądające jak cegły mają różne wymiary, na przykład 20,5 x 6,2, 30 x 12 cm, naśladujące kamień cięty i klejony – 11,7 x 55, 14 x 55, 20 x 40 cm. W niektórych kolekcjach są także gotowe narożniki. Interesujący efekt można uzyskać z płytek o różnych rozmiarach, na przykład 30 x 60, 10 x 60 i 10 x 10 cm.

Jak się układa cokół z płytek betonowych?

Producenci płyt z betonu bardzo często oferują także materiały do wykonania okładziny: grunt, klej, spoinę, impregnat. Kleje najczęściej są masami gotowymi do użycia, które wystarczy tylko wymieszać przed nałożeniem na ścianę. Płytki betonowe można także układać na zaprawy klejowe do płytek ceramicznych, upewniwszy się, że ich producent to dopuszcza. Płytki elewacyjne o dokładnie oszlifowanych brzegach można układać na styk. W większości wypadków między płytkami wykonuje się szeroką spoinę zgodnie ze stylistyką przyjętą w okładzinach z kamienia naturalnego. Spoinę może stanowić gotowa masa do spoinowania betonu, szara zaprawa klejowa lub zaprawa do spoinowania. Okładzina z płytek betonowych zawsze wymaga impregnacji.

Cokół z płytek betonowych - koszty

Od 45 zł/m² płytki naśladujące cegły, od 70 zł/m² – płytki naśladujące kamień.

Zobacz galerię 6 zdjęć

Autor: Stegu

Beton w roli piaskowca. Płytki betonowe z powodzeniem odtwarzają kolor i fakturę kamienia. Cokół ze sztucznego kamienia można zabezpieczyć środkiem hydrofobizującym (fot. STEGU)

Beton – naśladowca kamienia na cokół

Również drogi kamień można zastąpić tańszymi płytkami betonowymi.

Właściwości. Podstawowym surowcem wykorzystywanym do produkcji płytek kamieniopodobnych jest cement oraz mieszanki kruszyw mineralnych, takich jak granit, marmur czy mika. Dodaje się do nich plastyfikatory, spoiwa i barwniki, których zadaniem jest podniesienie parametrów technicznych oraz uzyskanie efektów wizualnych. Płytki kamieniopodobne to materiał mrozoodporny, ale niezaimpregnowane chłoną wodę.

Kolory i faktury. Popularne są cokoły wykonane z płytek naśladujących kamień rzeczny, przypominające otoczaki w odcieniu szarym, piaskowym, beżowym i żółtym cieniowanym.

Są one dostępne w formie modułów w kolorze piaskowym lub szarym. Można też dobrać elementy naśladujące kamień narzutowy – mają one nieregularną strukturę powierzchni oraz naturalne dla kamieni kolory od szaro-waniliowego, przez żółty, do odcieni brązu. Stosuje się także płytki naśladujące oszlifowany łupek oraz piaskowiec.

Formaty i wymiary. Produkuje się go w wymiarach od 7x15 do 23x31 cm.

Tynk mozaikowy: cokół na każdą kieszeń

Niedrogim, a bardzo efektownym sposobem zabezpieczenia cokołu jest jego otynkowanie. Najlepiej nadaje się do tego tynk mozaikowy.

Właściwości. Jest wykonany na bazie żywicy akrylowej z dodatkiem naturalnego marmuru i wysokiej jakości barwionego kruszywa kwarcowego o wymiarach 0,8-3 mm. Tynk mozaikowy jest odporny na mróz i uszkodzenia mechaniczne, nie przepuszcza wody, lecz parę wodną, dzięki czemu ściana oddycha. Można go wielokrotnie myć i szorować. Tynk mozaikowy nakłada się na wcześniej zagruntowane podłoże pokryte na nie warstwą tynku podkładowego. Grubość nakładanej warstwy powinna być równa grubości zawartego w nim kruszywa. Przy nakładaniu tynku i wygładzaniu powierzchni należy prowadzić pacę zawsze w tym samym kierunku. Przez dwa-trzy dni świeżo wykończony cokół trzeba chronić przed słońcem i deszczem.

Kolory i faktury. Dzięki dużej gamie kolorów tynk mozaikowy łatwo dopasować do elewacji – to mieszanka kolorystyczna przypominająca drobnoziarnistą strukturę typu pieprz i sól. Może wyglądać jak melanż kolorów ziemi lub przeciwnie – granatów czy zieleni.

Płytki żywiczne na cokół – lekkie i odporne

Imitują płytki klinkierowe, rzadziej kamienne. Jest to wyrób produkowany z żywicy akrylowej wypełnionej piaskiem kwarcowym (do 92%), barwnikami i dodatkami uszlachetniającymi, na przykład zabezpieczającymi przed przebarwieniami pod wpływem promieniowania UV. Faktura powierzchni może być gładka, imitująca cegły lub kamień naturalny, na przykład łupek czy piaskowiec, rustykalna.

Płytki są elastyczne i giętkie, można je układać na powierzchniach łuk owych i w narożnikach. Są mrozoodporne, odporne na uderzenia i zabrudzenia, paroprzepuszczalne. Można je układać na podłożach mineralnych, systemach ocieplenia ze styropianem lub wełną mineralną. Można je czyścić myjką ciśnieniową. Nie wymagają impregnacji. Płytki mają grubość 3-5 mm, długość 24 cm i szerokość 5,2, 6,5 i 7,1 cm. Płytki narożnikowe mają długość 36 cm. Zaletą płytek żywicznych jest to, że są lekkie. Okładzina waży do 7 kg/m².

Płytki przykleja się je w rozstawie naśladującym wiązanie cegieł, czyli najczęściej na mijank ę, ze spoiną o szerokości 10-12 mm. Na zagruntowaną powierzchnię nanosi się szpachlą zębatą cienką warstwę kleju i przykleja poszczególne płytki,lekko dociskając je do podłoża. Jeszcze niezwiązany klej znajdujący się między płytkami należy wygładzić mokrym pędzelkiem na szerokość spoiny. Styk płytek z zaprawą klejącą musi być dokładnie wypełniony, żeby uniemożliwić podciekanie pod nie wody. Koszt: 74-90 zł/m² – płytki i klej.

Płytki gresowe na cokół

Nadają się na zewnątrz, ponieważ są bardzo mało nasiąkliwe (0,3-0,5%). Płytki mogą być wykończone tak, że imitują cegły albo kamień. „Kamienne” mogą wyglądać jak pojedynczy płat granitu czy marmuru lub wiele mniejszych kawałków sklejonych ze sobą. Te drugie mają profilowaną powierzchnię, jakby poszczególne kamienie wystawały na różną odległość, albo przypominają ciosany kamień polny. Z ceramiki można wykonać płytki naśladujące każdy kamień, także te niepolecane ze względu na nasiąkliwość lub porowatość – marmur, trawertyn. Płytki elewacyjne mogą też nawiązywać luźniej do stylistyki kamieni, być wariacją na temat skał.

Płytki gresowe są cieńsze od klinkierowych, mają 0,6-0,9 cm grubości. Są to zwykle regularne kwadraty i prostokąty różnej wielkości, na przykład 20 x 20, 30 x 30, 40 x 20, 45 x 15, 49 x x 30 cm. Kolekcje zawierające płytki duże i małe, kwadraty i prostokąty, pozwalają wykończyć cokół inaczej niż w cegiełkę, na przykład ułożyć wzór w takim stylu, w jakim stosuje się prawdziwy kamień. Duża grupa płyt ma kształt nieregularny. Są wycięte jakby po granicy poszczególnych kamieni. Te mające kształt prostokątów mają inny wymiar niż tradycyjne cegły, na przykład 24,5 x 6,6, 30 x 7,4, 30 x 14,8 cm.

Jak się układa płytki gresowe na cokole?

Do gresu zwykle stosuje się zaprawy klasy C2S1, czyli o podwyższonych parametrach w zakresie przyczepności i elastyczne. Można też wykorzystać kleje do gresu klasy C1, ale ich przeznaczenie musi być wyraźnie zaznaczone. Spoiny powinny mieć co najmniej 5 mm grubości.

Koszt: od 40 zł/m² – płytki jak cegła, od 45 zł/m² – płytki jak kamień.

Płytki licowe na cokół

Elementy, które nie spełniają wymogów dla klinkieru, są nazywane elewacyjnymi lub licowymi. One także znajdują się w katalogach producentów klinkieru. Są wyrabiane z innych odmian gliny. Zaliczamy tu także wszystkie elementy ręcznie formowane. Płytki licowe różnią się od klinkieru większą nasiąkliwością. Zwykle wynosi ona do 10%, ale można znaleźć także takie o nasiąkliwości do 13%. Różnią się one także rozmiarami. Najczęściej są grubsze i krótsze, na przykład mają grubość 1,4-2,3 cm,a długość 21,4 cm. Różnią się też wysokością. Mogą być niższe (5,2 cm) lub wyższe (7,1 cm). Płytka kątowa ma boki 21,4 x 9,9 cm. Takich mniejszych płytek potrzeba na 1 m2 okładziny nawet 60. Płytki licowe, zwłaszcza ręcznie formowane, wyróżnia także oryginalne wykończenie, zwykle z posypką mineralną, z efektem przebarwienia, postarzenia, przepalenia.

Jak się je układa? Tak jak płytki klinkierowe, stosując te same kleje.

Koszt: 185-255 zł/m² – płytki ręcznie formowane, 9-11,50 zł/szt. – narożniki ręcznie formowane.