Odporność posadzek i nawierzchni na poślizg jest wciąż niedocenianym parametrem przy wyborze materiałów stosowanych do wykończenia podłóg w domach jednorodzinnych. W pewnym stopniu winę ponoszą w tym przypadku przepisy, które nie zobowiązują jednoznacznie inwestorów do zwracania uwagi na bezpieczeństwo posadzek. Zapisy w Warunkach technicznych wskazują na konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu odporności posadzki na poślizg, jednak zostały one sformułowane bardzo ogólnie i przy użyciu określeń, które pozostawiają dużą pole do interpretacji. Samym budującym z kolei brakuje świadomości, że śliska posadzka niesie za sobą tak wiele niebezpieczeństw. W efekcie poślizgnięcia najczęściej dochodzi do skręcenia bądź złamania kończyn, jednak jest też ryzyko znacznie poważniejszych obrażeń, takich jak urazy czaszki czy kręgosłupa. Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że mokra podłoga dodatkowo sprzyja utracie równowagi. Skala skutków zaniedbań w zakresie zapewnienia odporności posadzek na poślizg jest ogromna. Wystarczy spojrzeć na statystyki – według danych GUS poślizgnięcia są przyczyną 17-35% wypadków.
Nieśliska posadzka a antypoślizgowość
Pojęcia takie jak odporność na poślizg, nieśliskość oraz antypoślizgowość bywają używane zamiennie, jednak kryją różne treści. Antypoślizgowość i odporność na poślizg odnoszą się do cech produktów umożliwiających spełnienie norm, z kolei nieśliskość odnosi się do cech samego materiału. Materiały wypuszczane na rynek jako antypoślizgowe muszą być przebadane pod względem odporności na poślizg, a ich właściwości potwierdzone stosownym atestem. Materiał antypoślizgowy jest więc produktem specjalnym, najczęściej wyprodukowanym z dodatkowymi zabezpieczeniami. Można też jednak kupić materiały bez oznaczenia parametru odporności na poślizg, ale nieśliskie. Jedne i drugie spełniają warunek materiałów „niepowodujących poślizgu".
W warunkach domowych nie ma zbyt wielu miejsc, w których konieczne byłoby stosowanie specjalnych materiałów antypoślizgowych. Z kolei w przypadku obiektów użyteczności publicznej warunek ten ma bardzo duże znaczenie.
Inwestorzy domów jednorodzinnych również mogą sięgać po materiały z odpowiednimi atestami, na przykład przy wykańczaniu tarasów (zwłaszcza otwartych bez zadaszenia), przy wejściach do domów oraz w łazienkach, ale w większości wypadków wystarczy wybrać materiały, które w określonym miejscu i warunkach nie będą śliskie.
Materiały nieśliskie
Na tę właściwość ma wpływ budowa samego materiału i sposób wykończenia jego powierzchni. Wszystkie materiały twarde, o zbitej strukturze, do których należą płytki ceramiczne, gres i kamień, wykazują słabą odporność na poślizg, szczególnie jeśli w wyniku produkcji lub wykończenia uzyskały one gładką powierzchnię z połyskiem. Powierzchnia matowa, strukturalna w dużym stopniu poprawia parametry antypoślizgowe. Materiały o mniejszej gęstości, takie jak drewno, są z natury mniej śliskie, choć w tym przypadku wiele zależy od zastosowanego środka zabezpieczającego drewnianą posadzkę przed wilgocią, a więc lakieru, oleju czy wosku. W przypadku posadzek wylewanych, takich jak podłogi betonowe czy żywiczne, decydujące może być użycie posypki antypoślizgowej lub pomalowanie farbą zmniejszającą śliskość nawierzchni. Najmniej śliskie są materiały miękkie, takie jak wykładziny dywanowe czy korek. Niedocenianym elementem są spoiny, które podczas użytkowania posadzki hamują poślizg, a przecież jednym z trendów w projektowaniu posadzek jest uzyskanie jak najrówniejszej i bezspoinowej powierzchni, w efekcie dość niebezpiecznej.
Istotnym czynnikiem decydującym o śliskości posadzki są warunki, w jakich jest ona użytkowana. Pojawiająca się w powietrzu wilgoć lub zamoczenie materiału w sposób drastyczny zmieniają podatność na poślizg większości materiałów. Co ciekawe, materiał o wysokiej klasie antypoślizgowości na sucho może stać się śliski i niebezpieczny dla użytkowników, gdy powierzchnia jest mokra. Należy szczególnie o tym pamiętać, wybierając materiały na posadzki i nawierzchnie na zewnątrz. W warunkach domowych w większości pomieszczeń podłogi pozostają suche, jednak zawsze może się zdarzyć rozlanie płynnej substancji, która z bezpiecznej posadzki uczyni miejsce wypadku. Ponadto na idealnie gładkiej posadzce można się pośliznąć, nawet gdy jest całkowicie sucha. Waga nieśliskości posadzek wzrasta, gdy będzie ona narażona na wilgoć i zatłuszczenia. Łazienka, w dużym stopniu również kuchnia, to miejsca, gdzie parametr ten jest nie do pominięcia.
i
i
i
i
Antypoślizgowość posadzek w przepisach
Wymagania sformułowane w Warunkach technicznych dotyczące antypoślizgowości są sformułowane ogólnikowo: „Nawierzchnia dojść do budynków, schodów i pochylni zewnętrznych i wewnętrznych, ciągów komunikacyjnych w budynku oraz podłóg w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, a także posadzki w garażu powinna być wykonana z materiałów niepowodujących niebezpieczeństwa poślizgu”.
Bardziej doprecyzowane są przepisy dotyczące odporności posadzek na poślizg w zasadach projektowania wnętrz dla osób niepełnosprawnych, które zawarto w poradniku Ministerstwa Rozwoju Standardy projektowania budynków dla osób niepełnosprawnych. Brzmią one: „Nawierzchnia powinna zapewnić możliwość swobodnego poruszania się, tzn. powinna być równa i mieć powierzchnię antypoślizgową, która spełnia swoje cechy również w trudnych warunkach atmosferycznych – w badaniu wg PN-EN 13036-4 lub PN-EN 14231 wartość poślizgu (PTV lub SRV) nawierzchni mokrej nie może być niższa niż 36 jednostek. Należy jednocześnie zapewnić stałość parametru w czasie. Wartość poślizgu w całym okresie użytkowania nawierzchni mokrej nie może być niższa niż 36 jednostek, co należy okresowo kontrolować (nie rzadziej niż raz na 3 lata) w ramach przeglądów technicznych obiektów”.
Ponieważ wytyczne te mają charakter projektowania uniwersalnego, mogą stać się dobrym punktem odniesienia.
i
Oznaczenia odporności posadzek na poślizg
Odporność posadzek na poślizg jest badana różnymi metodami. Dwie główne to test pochylni i test wahadła angielskiego.
Test pochylni (rampowy) polega na tym, że osoba kontrolująca, stojąca na rampie w specjalnym obuwiu, idzie do przodu i do tyłu po próbce materiału podłogowego, który został równomiernie pokryty olejem. Operator stopniowo zwiększa kąt nachylenia aż do osiągnięcia granicy bezpiecznego chodzenia. Otrzymany kąt akceptacji służy do wyrażenia stopnia antypoślizgowości (wartość „R”). Test ten wykonuje się jedynie w warunkach laboratoryjnych.
Test wahadłowy wykonuje się przenośnym urządzeniem wahadłowym. Aparat imituje stopę pieszego uderzającą o badaną powierzchnię podłogi. Wartość tarcia między piętą a podłogą określa się ilościowo i przypisuje jej wartość testu wahadła (PTV). Test ten można wykonywać zarówno w warunkach laboratoryjnych, jak i na ułożonej w obiekcie posadzce. Wynikiem badania jest średnia wartość odporności na poślizg PVT badanego wyrobu obliczona z sześciu wskazań przyrządu wahadłowego. Test ma zakres odczytu od 0 do 150, gdzie wartości do 24 oznaczają duże ryzyko poślizgu, zaś wartości od 36 niskie. Tę metodę badania stosuje się w Polsce od 2018 r.
Jeszcze do niedawna właściwości antypoślizgowe posadzek i wykładzin podłogowych były określane zgodnie z niemieckimi normami przemysłowymi DIN 51130 i DIN 51097 oraz polską normą PN-EN13036-4. Standard DIN 51130 był przeznaczony do ogólnych obszarów roboczych, zaś norma DIN 51097 miała zastosowanie do powierzchni narażonych na wysoką wilgotność, po których chodzi się na boso, takich jak baseny, prysznice czy przebieralnie. W normie DIN 51130 wyróżniano cztery klasy antypoślizgowości pochodzące z niemieckich przepisów BHP – od R-9 do R13, zaś w normie DIN 51097 trzy klasy bezpieczeństwa – A, B, C. 25 lipca 2021 r. Europejski Komitet Normalizacyjny zatwierdził normę EN 16165:2021 „Określenie odporności na poślizg nawierzchni dla pieszych – metody oceny”, której celem było ujednolicenie powszechnie stosowanych w Europie metod badawczych. Została ona przyjęta również w Polsce jako PN-EN 16165:2021. W związku z pojawieniem się nowej normy zostały wycofane poprzednie niemieckie normy, ale obowiązują klasy oceny A, B, C – w przypadku testu na pochylni bosą stopą, oraz klasyfikacja R – do testu w obuwiu. Przekładając wyniki badań na parametry antypoślizgowości oznaczane cyfrą R, wartość PVT 20-40 odpowiada parametrowi R9, a wartość PVT powyżej 70 – parametrowi R13.
i
i
Antypoślizgowość oznaczana w specyfikacji jako parametr R większości materiałów posadzkowych (płytek ceramicznych, kamienia) ma zakres od R9 do R13. Jeśli cyfra jest niższa, oznacza kąt poślizgu 0-6° oraz to, że materiał jest śliski.
R9 – kąt poślizgu 6-10°, materiały o najniższym stopniu antypoślizgowości – polecane do korytarzy, holów, schodów, wejść.
R10 – kąt poślizgu 10-19°, materiały stosowane w magazynach, kuchniach, garażach czy pomieszczeniach sanitarnych.
R11 – kąt poślizgu 19-27°, materiał nadaje się do kuchni, pralni, warsztatów czy zakładów rozlewni napojów.
R12 – kąt poślizgu 27-35°, materiał znajdzie zastosowanie w kuchniach, chłodniach czy zakładach mleczarskich, w pomieszczeniach przemysłowych o wysokiej wilgotności.
R13 – kąt poślizgu większy niż 35°, materiały o najwyższych właściwościach antypoślizgowych przeznaczone są do zastosowań przemysłowych w pomieszczeniach o najwyższym stopniu wilgotności.
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
- Spray antypoślizgowy do płytek. Można go stosować na wszystkie rodzaje płytek ceramicznych – zarówno tych układanych na zewnątrz, jak i wewnątrz. Preparat zawiera płatki tytanowe, które mają działanie antypoślizgowe. Tworzy na posadzce niewidoczną barierę ochronną, która zmniejsza ryzyko poślizgu również na mokrej podłodze, nie zmieniając wyglądu okładziny (jedynie na bardzo ciemnych płytkach może być widoczna lekka mgiełka). Zapewnia długotrwały efekt, nawet na kilka lat. Jest bardzo łatwy w aplikacji – wystarczy spryskać czystą i suchą podłogę, po odczekaniu czasu wskazanego przez producenta spłukać wodą i gotowe! Podłogę zabezpieczoną antypoślizgowo sprayem czyści się w taki sam sposób, jak przed jego nałożeniem.
- Antypoślizg do kamienia. To preparat wodny, który można stosować wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń. Na powierzchnię kamienia nanosi się go wałkiem, szczotką, pędzlem lub pistoletem malarskim. Jednak na niektórych odmianach granitu może spowodować efekt satyny.
- Lakiery antypoślizgowe. Można je stosować na posadzki, które nie są narażone na duże obciążenia mechaniczne: epoksydowe, poliuretanowe, a także powierzchnie z mikrocementu lub szlifowanego betonu (po odpowiednim zagruntowaniu podłoża). To wyroby poliuretanowe przeznaczone do zabezpieczania posadzek w pomieszczeniach mieszkalnych, komercyjnych oraz rekreacyjnych. Są przetestowane zgodnie z normą DIN 51130/BGR 181 i uzyskały klasę antypoślizgową R10.
- Płyn antypoślizgowy do podłóg. Na rynku jest dostępnych wiele preparatów do mycia podłóg, mających właściwości antypoślizgowe. Stosuje się je na płytki ceramiczne, kamień, PCW, drewno lakierowane, korek, klinkier, konglomeraty kamienne, wykładziny elastyczne. Płyny te mają różne składniki nadające te właściwości: emulsje woskowe, aktywatory powierzchni, polimery, które na skutek chemicznej reakcji wytwarzają trwałe mikrostruktury powodujące wzrost współczynnika tarcia kinetycznego. Warto zwrócić uwagę, czy wybrany specyfik ma certyfikat potwierdzający te właściwości.
- Laminat antypoślizgowy. To winylowa, bezbarwna powłoka z certyfikatem potwierdzającym antypoślizgowość na poziomie R-9. Laminat ma porowatą powierzchnię i jest odporny na rozdarcia. Najczęściej jest stosowany jako zabezpieczenie grafiki na podłodze w halach sportowych, sklepach wielkopowierzchniowych, kinach, restauracjach, szkołach, szpitalach, bankach.
- Farba antypoślizgowa. Jest wyprodukowana z żywic alkidowych z fabrycznie wymieszanym dodatkiem antypoślizgowym, od razu po otwarciu opakowania jest gotowa do nakładania. Pozwala uzyskać trwałe antypoślizgowe wykończenie posadzki na sucho, ale zapobiega też poślizgom wszędzie tam, gdzie jest wilgoć, woda i inne substancje, które sprawiają, że posadzka jest śliska. Bardzo dobrze sprawdza się w garażach, warsztatach, na schodach, rampach i podjazdach dla osób niepełnosprawnych. Można nią malować drewno, metal, beton, włókno szklane oraz inne odpowiednio przygotowane podłoża.
