Dylatacje w posadzce z płytek ceramicznych. Dlaczego są takie ważne i jak uniknąć błędów

Zapytaliśmy eksperta, jak wykonać dylatacje w płytkach na podłodze, żeby uniknąć późniejszych spękań i innych uszkodzeń okładziny.

Podczas planowania i prowadzenia prac wykończeniowych inwestorzy nie są do końca świadomi, że mogą poruszać się jedynie w ramach wyznaczonych przez rozwiązania techniczne zastosowane na poprzednich etapach prac budowlanych. Jednym z przykładów takiej sytuacji są dylatacje podłogowe mające decydujący wpływ na finalny wygląd okładziny ceramicznej. Jest to problemem zwłaszcza obecnie, gdy panuje moda na płytki podłogowe o wielkich wymiarach. O ile przy małych płytkach istnieje duża szansa na trafienie fugą w dylatacje, to w przypadku okładzin wielkoformatowych jest to niemal niemożliwe. Ponieważ zgodnie z wytycznymi każda dylatacja musi pokryć się z fugą, wymaga to zmiany układu płytek, co często nie podoba się inwestorom, a także wymaga zakupu większej liczby elementów z powodu innego rozkroju. Czy rzeczywiście nie da się obejść tych wytycznych i ułożyć płytkę na dylatacji? W dużym stopniu zależy to od rodzaju dylatacji, o której mówimy.

Spis treści

1. Co to jest dylatacja
2. Dylatacje konstrukcyjne
3. Dylatacje przeciwskurczowe
4. Dylatacje pól grzewczych
5. Dylatacje obwodowe
6. Wielkość pól dylatacyjnych
7. Konsekwencje błędów w dylatacjach: pękanie płytek
8. Maty kompensacyjne a dylatacje
9. Podsumowanie

Co to jest dylatacja

Dylatacja to szczelina celowo utworzona między sąsiednimi budowlami. W przypadku wykończenia budynków przez sąsiednie budowle możemy rozumieć dwie niezależne części budynku, dwa pola wykonanej wylewki, dwie pętle ogrzewania podłogowego, dwa obszary zastosowania innego materiału, czyli obszary, które będą pracować niezależnie od siebie. Dylatacja to świadomie wykonany podział na strefy, który ma za zadanie zapobiec powstawaniu niepożądanych reakcji, np. naprężeń, lub ich przenoszeniu na sąsiedni obszar. Do wypełnienia dylatacji stosuje się specjalne profile dylatacyjne lub materiały trwale elastyczne.

Dylatacje konstrukcyjne

Z punktu widzenia fizyki budowli najważniejsze są dylatacje konstrukcyjne. Wykonuje się ja np. w przypadku dobudowania nowej części do istniejącego budynku, dużych konstrukcji nie mogących występować jako jeden element, części budynku wykonanych w innej technologii. Takie dylatacje wykonywane na granicy między dwoma elementami wymagają zastosowania specjalnych profili. Podczas wykonywania okładziny ceramicznej nie można ich pominąć. Każda taka dylatacja musi być przeniesiona na okładzinę z płytek - ich pęknięcie w tym miejscu byłoby tylko kwestią czasu.

Pojawiają się opinie, a także „sprawdzone sposoby” na ułożenie płytek na dylatacji konstrukcyjnej z użyciem klejów odkształcalnych klasy S1 i S2. Nie jest to skuteczne rozwiązanie, gdyż ich możliwości kompensacji naprężeń są zdecydowanie zbyt małe. Spotyka się również próby częściowego montażu płyt na silikon. One także są nieskuteczne i niezgodne ze sztuką budowlaną.

Dylatacje przeciwskurczowe

Drugi rodzajem dylatacji, o którym najczęściej mówi się w kontekście płytek ceramicznych, jest dylatacja przeciwskurczowa. Jest to nacięcie jastrychu wykonane na około 50% jego grubości, mające na celu wywołanie pęknięcia jastrychu na etapie wiązania. Dylatacja taka ma podzielić duże płaszczyzny na mniejsze, żeby wyeliminować zbyt duże naprężenia podczas wiązania wylewki. Prawidłowa dylatacja przeciwskurczowa powinna być zazębiona w dolnej części, co eliminuje efekt klawiszowania.

Przeczytaj też:

Jastrych: kiedy wylewka samopoziomująca a kiedy zwykła? >>>

W praktyce często dzieje się inaczej. W wielu przypadkach dylatacja jest nacinana w nieprzemyślanym miejscu, często bez uwzględniania późniejszego układu płytek na posadzce, a także niestarannie. W przypadku wątpliwości należy taką dylatację zszyć za pomocą dybli, blaszek oraz specjalnej żywicy i naciąć nową w miejscu przewidywanej, najbliższej fugi tak, aby zapewnić okładzinie możliwość pracy.

Dylatacje pól grzewczych

Trzeci rodzaj dylatacji to dylatacje pól grzewczych. Rozdzielają one powierzchnie, które są ogrzewane osobnymi obwodami ogrzewania podłogowego, często o różnej temperaturze roboczej. Takie rozwiązania bywają stosowane wzdłuż przeszklonych ścian, aby stworzyć barierę cieplną i zapewniać komfort we wnętrzach. Zgodnie ze sztuką budowlaną pola te powinny być oddzielone dylatacją, a płytki nie powinny być przyklejane na dwóch sąsiadujących polach. W praktyce często płytki układa się bez analizy pól grzewczych (szczególnie w przypadku wylewek anhydrytowych), co wiąże się z ryzykiem pęknięcia okładziny.

Przeczytaj też:

Wylewka cementowa czy anhydrytowa. Która lepsza na ogrzewanie podłogowe? >>>

Dylatacje obwodowe

Kluczową rolę dla zapewnienia prawidłowej pracy podłoża są dylatacje obwodowe. Jest to oddzielenie podkładów podłogowych od ścian, słupów i innych elementów konstrukcyjnych budynków. Dylatacje obwodowe wypełniane są materiałami elastycznymi, m.in. specjalistycznymi taśmami przeznaczonymi do tego celu. W miejscu dylatacji obwodowych należy zakończyć okładzinę ceramiczną w bezpiecznej odległości od ściany (1-2 cm), gdyż podkład w tym miejscu dość mocno pracuje. W przypadku zbyt małej odległości, układ może przesunąć płytkę do ściany, co spowoduje jej pęknięcie z powodu wywieranego na nią nacisku. Dylatacja obwodowa powinna być również wolna od zabrudzeń typu gruz, zaschnięty klej do płytek. Brak odpowiedniej szczeliny obwodowej lub jej zabrudzenie kruszywem jest dość często spotykanym błędem.

Konsekwencje błędów w dylatacjach: pękanie płytek

Ułożenie płytek na „pracującej” dylatacji niemal zawsze skutkuje pękaniem okładziny. Jest to najczęściej włosowate pęknięcie na wierzchu płytki przechodzące z jednej płytki na drugą. Niewłaściwa dylatacja podłoży jest również jedną z głównych przyczyn pękania płytek wyciętych w kształty i tych ułożonych w przejściach między pomieszczeniami. Zjawisko to dotyczy wszystkich rozmiarów płytek i nie ma związku z ich grubością. Płytki z wycięciami stosuje się przy słupach, przy ścianach konstrukcyjnych, czyli w miejscach, które wymagają prawidłowego zdylatowania. Siły wywierane przez słup lub mur powodują pracę płytki i jej rozerwanie zaczynające się w kącie wewnętrznym. Ponowny montaż tak samo dociętej płytki w tym samym miejscu nie rozwiąże problemu - okładzina prawdopodobnie pęknie ponownie. Rozwiązaniem tego problemu może być wprowadzenie dodatkowej dylatacji przeciwskurczowej oraz przecięcie płytki zgodnie z jej przebiegiem.

Przeczytaj też:

Dlaczego płytki na tarasie odpadają? >>>

Kolejnym powodem pękania płytek z wyciętymi kształtami jest ich duża wrażliwość na siły wiązania kleju. Siły działające na powstały w wyciętej płytce kąt wewnętrzny nie mogą być nierównomierne. Należy starać się, aby warstwa kleju pod płytką była równa na całej powierzchni. Warto stosować do tego kleje cienkowarstwowe charakteryzujące się niskim skurczem podczas wiązania.

Maty kompensacyjne a dylatacje

W ostatnim czasie pojawia się dużo opinii o możliwości zastosowania mat rozdzielających/kompensacyjnych w celu eliminacji problemu z dylatacjami. Maty mają pomóc w ominięciu dylatacji, zminimalizować ryzyko pęknięć w narożnikach, a nawet skrócić czasy technologiczne, np. wygrzewanie, sezonowanie. W praktyce zastosowanie tylko pewnych typów mat w pewnym zakresie uniezależnia pracę płytki od pracy podkładu. Oczywiście kluczem jest prawidłowe ich zastosowanie, co niestety często jest problemem, ponieważ wykonawcy nie przywiązują wagi do idealnego przygotowania podłoża , a ono jest kluczowe.

Maty są dostępne na rynku od blisko 20 lat i ich pierwotną funkcją nigdy nie było eliminowanie dylatacji podłoża. Powiązanie zastosowania mat z dylatacjami to efekt ostatnich kilku lat i rozwoju popularności płytek wielkoformatowych.

Mata rozdzielająca jest wykonana z zespolonej włókniny lub ma formę wytłoczonego tworzywa sztucznego. W zależności od rodzaju jest niezwiązana z podłożem lub montowana do niego za pomocą kleju o wysokiej odkształcalności. Oczywiście podłoże musi być równe i przygotowane zgodnie z wytycznymi producenta maty. W wyniku tego powstaje powierzchnia, do której przykleja się okładzinę ceramiczną za pośrednictwem kleju o wysokiej odkształcalności. W przypadku jastrychów z delikatnymi rysami mata zdaje egzamin i zmniejsza wpływ pracy jastrychu na okładzinę. Nie jest to jednak rozwiązanie pozwalające potraktować okładzinę jak tarczę, bez konieczności jej dylatowania. Mata z oczywistych względów nie zda egzaminu w przypadku dylatacji konstrukcyjnych pracujących w płaszczyźnie pionowej.

Podsumowanie

Projektując okładziny z płytek, zwłaszcza wielkoformatowych, konieczne jest uwzględnienie realnej sytuacji na budowie. Sprawdzenie wylewek i miejsc ich cięcia jest kluczowe dla planowania układu płyt ceramicznych, w szczególności bardzo dużych. Układ fug powinien uwzględniać istniejące dylatacje, ze szczególnym naciskiem na możliwość zminimalizowania liczby płytek z wycięciami.

Odpowiednie zaplanowanie prac pozwoli uniknąć wielu problemów związanych z przenoszeniem dylatacji, pozwoli ograniczyć koszty i czas wykonania okładziny ceramicznej. Trzeba zwracać na to uwagę już na etapie planowania prac, a najpóźniej w trakcie ustalania szczegółów z wykonawcą. Pozwoli to uniknąć wielu trudnych decyzji i niespodziewanych kosztów.

Radzi ekspert

Krzysztof Kulig – Product Manager w Grupie Tubądzin

Inżynier, od 20 lat związany z branżą budowlaną. Specjalista w zakresie wielkoformatowych okładzin ceramicznych, elewacji wentylowanych, szkła i aluminium. W Grupie Tubądzin odpowiada za produkty elewacyjne i wielkoformatowe, współpracę z branżą wykonawczą, organizację szkoleń oraz szeroko pojętą pomoc techniczną.