Tęgosz mocny (łac. Phormium tenax), zwany też lnem nowozelandzkim, to zimozielona bylina należąca do rodziny żółtakowatych (Xanthorrhoeaceae). Jak sama nazwa wskazuje pochodzi z Nowej Zelandii (a także z Wyspy Norfolk). Ponadto jest masowo uprawiana w Australii, Mauritiusie oraz w Indiach jako roślina włóknodajna. W wielu krajach doceniono również jej dekoracyjne walory. Dlatego coraz częściej spotyka się ją w ogrodach.
Tęgosz mocny to roślina, którą można zaakcentować i wyróżnić poszczególne miejsca w ogrodzie. Pomimo pewnego trudu uprawy, potrafi w pełni odwdzięczyć się efektownym wyglądem.
Tęgosz mocny - charakterystyka rośliny
Tęgosz mocny to wysoka bylina dorastająca do 2 m wysokości. Rozrasta się mocno wszerz (nawet powyżej 1m szerokości). Tworzy kępę mieczowatych liści o szerokości 4-8 cm. Tradycyjny gatunek wytwarza blaszki o żywozielonej barwie. W sprzedaży dostępne są także odmiany barwne tęgosza mocnego, np. 'Variegatum' wytwarzająca liście z kremowym brzegiem, 'Margaret Jones' o liściach pomarańczowoczerwonych i 'Firebird' o czerwonych liściach z brązowozielonym brzegiem. Liście wyrastają z kłączy wachlarzowato. Tęgosz kwitnie od lipca przez około sześć tygodni. Purpurowe kwiaty z wystającymi pręcikami i słupkami zebrane są w długie wiechy. Kwiatostany znajdują się na szczytach długich i nagich pędów. Niestety len nowozelandzki w naszym kraju zakwita rzadko.
Trawy ozdobne w ogrodzie. Najładniejsze gatunki traw i ich uprawa >>>
i
Tęgosz mocny - wymagania uprawowe
Len nowozelandzki wymaga stanowisk widnych – najlepiej lekko zacienionych (z dużą ilość światła rozproszonego) lub nasłonecznionych. W cieniu słabo rozwijają się odmiany o barwnych liściach (są mniej atrakcyjne). Optymalne podłoże do uprawy tęgosza jest żyzne, próchnicze, o lekko kwaśnym odczynie. Gleba powinna być umiarkowanie wilgotna.
Tęgosz należy do roślin, które mogą w polskim klimacie przemarzać. Problemem są nie tylko ujemne temperatury, ale także otwarte stanowiska, zimne wiatry i nieprzewidywalność pogody. Dlatego najczęściej uprawia się go w pojemnikach. Zalecana minimalna pojemność wynosi 10 litrów (lepiej więcej). Przed nadejściem mrozów trzeba go przenieść do widnego, chłodnego pomieszczenia (o temperaturze od -5 do 10°C). Roślina może zimować w gruncie, zwłaszcza w cieplejszych rejonach Polski, ale pod warunkiem solidnego okrycia, choć i tak wiąże się to z ryzykiem przemarznięcia.
Trawy ozdobne. Jak zabezpieczyć trawy ozdobne przed zimą? >>>
i
Uprawa tęgosza mocnego
Tęgosza mocnego można uprawiać z nasion lub sadzonek. Nasiona wysiewa się późną zimą w wilgotnym torfie, w ogrzewanym pomieszczeniu. Pojemniki można przykryć folią perforowaną (wietrząc co pewien czas). Sadzonki zaleca się wysadzać do gruntu lub przenosić pojemniki pod koniec kwietnia lub w maju.
- Podlewanie. Rośliny wymagają regularnego podlewania. W okresie zimowym podlewanie ogranicza się do niezbędnego minimum.
- Nawożenie. Do dokarmiania optymalne są nawozy organiczne. Z mineralnych warto stosować te o zwiększonej zawartości fosforu i potasu. Zabieg wykonuje się 2-3-krotnie w sezonie do końca lata (częściej w uprawie pojemnikowej). W przypadku roślin, które będą zimowały w gruncie, nie powinno się stosować nawozów „jesiennych”.
- Odchwaszczanie. Ważnym zabiegiem u młodych roślin jest regularne odchwaszczanie.
- Spulchnianie gleby i ściółkowanie. Tęgosz pozytywnie reaguje na płytkie spulchnianie gleby a także ściółkowanie. Ostatni zabieg zmniejsza zachwaszczenie, a także wyparowywanie wody z podłoża.
- Usuwanie suchych liści. Wiosną należy usunąć suche liście.
Zastosowanie tęgosza mocnego w ogrodzie i na balkonie
Tęgosz mocny to oryginalna bylina o pokaźnych rozmiarach, dlatego warto uprawiać ją w wyeksponowanym miejscu. To świetna propozycja do dekoracji przestronnego tarasu i balkonu. Warto roślinę sadzić w dużym, ale ozdobnym pojemniku, np. z gliny, ceramiki lub ozdobnego betonu.
Roślinę można łączyć z wieloma bylinami (od jeżówek po ostróżki) oraz trawami ozdobnymi (miskanty, trzcinnik, turzyce). Odmiany o zielonych liściach nadają nasadzeniom naturalistyczny efekt. Tęgosze o liściach barwnych mogą posłużyć do nadawania kontrastu i kolorytu kompozycjom.
Len nowozelandzki atrakcyjnie wygląda na rabatach, wzdłuż nawierzchni i w wydzielonych miejscach na trawniku. Może być efektownym tłem dla niższych roślin. Pasuje do ogrodów różnego typu, z wyszczególnieniem ogrodów wiejskich, ogrodów angielskich oraz ogrodów nowoczesnych. Pod względem pokroju przypomina nieco jukę karolińską i w podobny sposób można go aranżować. Tęgosze uprawiane komercyjnie służą do wyrobu tkanin, sznurów i worków.
