Drzewa i krzewy owocowe w ogrodzie - jakie wybrać, jak sadzić i pielęgnować?

Niepryskane, zdrowe, soczyste, własne. Owoce zrywane wprost z gałęzi są najsmaczniejsze, a zrobione z nich przetwory mogą przyćmić najbardziej wyszukane potrawy. Czy potrzeba więcej powodów, by posadzić w ogrodzie drzewa i krzewy owocowe? Podpowiadamy, jakie drzewa i krzewy wybrać do ogrodu, gdzie i jak je sadzić i jak pielęgnować.

Zobacz galerię 17 zdjęć

Autor: GettyImages

Jabłoń

Spis treści

1. Dlaczego warto posadzić w ogrodzie drzewa i krzewy owocowe?
2. Jakie drzewa i krzewy owocowe wybrać do ogrodu?
3. Czy warto sadzić stare odmiany drzew owocowych?
4. Gdzie sadzić drzewa i krzewy owocowe?
5. Kiedy sadzić drzewa i krzewy owocowe?
6. Jak sadzić drzewa i krzewy owocowe?
7. Pielęgnacja drzew i krzewów owocowych
8. Bielenie pni drzew owocowych
9. Ochrona drzew i krzewów owocowych przed chorobami i szkodnikami

Dlaczego warto posadzić w ogrodzie drzewa i krzewy owocowe?

Drzewa i krzewy owocowe warto wykorzystać w ogrodzie jako jeden ze składników kompozycji, mając na uwadze to, że nie tylko dostarczają owoców, ale często również fantastycznie wyglądają (kwitnące brzoskwinie czy wiśnie nie ustępują urodą roślinom ozdobnym!). W cieniu wysokopiennej jabłoni można urządzić letnią jadalnię, szpalerem porzeczek czy jeżyn wydzielić część działki, poziomki potraktować jako rośliny okrywowe, a borówki i żurawiny, które dobrze rosną w kwaśnej glebie, posadzić razem z różanecznikami.

Atutem owoców z własnego ogrodu jest smak – zwykle są one lepsze od kupowanych, bo są zrywane w pełni dojrzałe. Te oferowane w sklepach zbiera się wcześniej, bo wtedy łatwiej je transportować i dłużej można je przechowywać. Najlepiej posadzić takie gatunki i odmiany drzew i krzewów owocowych, żeby owoce dojrzewały od lata do późnej jesieni.

Jakie drzewa i krzewy owocowe wybrać do ogrodu?

• Drzewa i krzewy owocowe odporne na choroby

Nie wszystkie odmiany drzew i krzewów owocowych uprawiane w sadach produkcyjnych nadają się do sadzenia w ogródku przy domu. Wiele z nich, by rodziło dorodne owoce, wymaga systematycznych oprysków środkami chemicznymi. Na działce przy domu jest to nie tylko trudne do wykonania, lecz także przeczy idei zdrowych owoców zrywanych i jedzonych wprost z sadu. Wybierając odmiany roślin, należy się więc upewnić, czy są odporne na choroby, i sadzić wyłącznie takie.

• Drzewa owocowe wysokie albo niskie

Wysokość drzew owocowych zależy od rodzaju podkładki, na której są zaszczepione. Rośliny niskopienne są szczepione na tak zwanych podkładkach skarlających. Są one polecane do małych ogrodów, bo zajmują niewiele miejsca, można więc posadzić więcej różnych odmian. Poza tym szybciej zaczynają owocować (w wieku trzech-czterech lat), łatwiej jest też z nich zrywać owoce i pielęgnować ich korony (przycinanie). Niestety, takie drzewa żyją krócej i są bardziej wrażliwe na niesprzyjające warunki uprawy.

Bardzo efektowne są rośliny wysokopienne, które stwarzają klimat starego siedliska, dają cień, są bardziej odporne, mogą rosnąć w gorszej glebie i są długowieczne. Jednak później zaczynają owocować (sześć-siedem lat po posadzeniu), trudniejsza jest też ich pielęgnacja. Informacja o rodzaju podkładki powinna być na etykiecie dołączonej do zakupionego drzewka.

• Drzewa owocowe samopylne lub obcopylne

Dużo drzew owocowych zalicza się do obcopylnych. Oznacza to, że do tego, by powstały owoce, kwiaty muszą być zapylone pyłkiem z rośliny należącej do innej odmiany. Kupując drzewo owocowe, należy więc sprawdzić na etykiecie, jakie odmiany są dla niego dobrymi zapylaczami, i wybrać jedną z nich.

W bardzo małych ogrodach lepiej posadzić rośliny samopylne, które nie wymagają obcych zapylaczy. Należą do nich brzoskwinie, morele, większość wiśni i niektóre śliwy. Jabłonie, grusze i czereśnie są całkowicie lub częściowo obcopylne.

Przeczytaj też: Samopylne i obcopylne drzewa owocowe: które drzewa wymagają zapylacza, a które zapylają się same

Gdzie sadzić drzewa i krzewy owocowe?

Miejsce pod drzewa i krzewy owocowe powinno być dobrze oświetlone, bo od tego zależy jakość owoców; uprawiane na słońcu są lepiej wybarwione i smaczniejsze. Drzew i krzewów owocowych nie należy sadzić w zagłębieniach terenu, bo powstają w nich tak zwane zastoiska mrozowe (zimne powietrze spływa do położonego najniżej punktu terenu). Wiosną w takich miejscach przymrozki mogą uszkadzać kwiaty.

Szczególną rozwagę trzeba zachować przy wyborze stanowiska dla brzoskwiń, nektaryn, moreli i winorośli. Są to gatunki ciepłolubne, które najlepiej rosną i owocują w zacisznych miejscach, na przykład osłoniętych ścianą żywopłotu, czy przy południowej ścianie budynku.

Ziemia dla drzew i krzewów owocowych powinna być przepuszczalna, z dużą zawartością próchnicy i dostatecznie wilgotna, ale nie podmokła. Do uprawy drzew owocowych nie nadają się gleby ciężkie i zbite, z wysokim poziomem wód gruntowych (powyżej 1,5 m). Zamiast nich lepiej posadzić krzewy. Na takim podłożu szczególnie źle czują się orzech włoski, czereśnia i grusza. Drzewa rosnące w zbyt mokrej glebie są bardziej wrażliwe na mróz.

Kiedy sadzić drzewa i krzewy owocowe?

Drzewa owocowe bywają sprzedawane z odkrytymi korzeniami lub w pojemnikach, a krzewy zwykle w pojemnikach. Rośliny z odkrytymi korzeniami sadzi się w okresie spoczynku – wczesną wiosną (marzec-kwiecień) lub jesienią (listopad). Wiosną lepiej sadzić drzewa wrażliwe na mróz (brzoskwinie, morele). Rośliny uprawiane w pojemnikach można sadzić przez cały sezon, choć też lepiej to robić wiosną. Jedynie truskawki sadzi się w sierpniu.

Kupujemy drzewa owocowe - na co zwrócić uwagę przy zakupie?

Jak sadzić drzewa i krzewy owocowe?

Drzewa i krzewy owocowe umieszcza się w dołkach wypełnionych żyznym podłożem (ziemię ogrodową dobrze jest wymieszać pół na pół z kompostem). Jeżeli gleba w ogrodzie jest dobra, wystarczą dołki głębokości 50-60 cm i szerokości 60 cm, jeśli jest jałowa, lepiej zrobić szersze – średnicy 1 m. Przed posadzeniem roślin trzeba przyciąć zbyt długie i uszkodzone korzenie (dotyczy to tylko tych sprzedawanych z odkrytym systemem korzeniowym). Po ich przysypaniu żyznym podłożem ziemię należy udeptać, tak by wokół rośliny powstało niewielkie zagłębienie, i solidnie podlać.

Drzewa wysokopienne sadzi się co 6-8 m, średnie co 3-4 m, a karłowe co 2-3 m. Krzewy powinny rosnąć 1-2 m jeden od drugiego, truskawki i żurawiny co 30 cm, a poziomki co 20 cm.

Przeczytaj też: Kiedy i jak sadzić drzewka z gołym korzeniem?

Zobacz galerię 14 zdjęć

Autor: GettyImages

Jesień to dobra pora na sadzenie drzew i krzewów owocowych z gołym korzeniem

Pielęgnacja drzew i krzewów owocowych

• Przycinanie drzew i krzewów owocowych

Przycinanie służy prześwietlaniu roślin i pobudza je do lepszego owocowania. Po usunięciu części gałęzi i pędów do wnętrza korony dociera więcej światła, co wpływa na wielkość i jakość owoców – te, które dojrzewają na słońcu, są smaczniejsze i lepiej wybarwione. Większość drzew i krzewów owocowych przycina się na przełomie lutego i marca. Brzoskwinie i nektaryny lepiej ciąć później, w fazie różowego pąka lub podczas kwitnienia, a wiśnie, czereśnie, morele i wczesne śliwy latem po zbiorze owoców. Wtedy jest mniejsze ryzyko zakażenia ran chorobami drewna, na które te gatunki są bardzo wrażliwe. Latem należy wycinać wilki, czyli silne jednoroczne pędy rosnące pionowo na konarach.

• Nawożenie drzew i krzewów owocowych

Zasilania wymagają szczególnie młode rośliny, których korzenie nie sięgają w głąb ziemi. Starsze – jeżeli dobrze rosną, a ich liście są ładne i intensywnie zielone – nie muszą być co roku nawożone. Najlepszym nawozem jest kompost. Należy go rozłożyć wokół drzewa w ilości 5-7 kg/m² i lekko wymieszać z podłożem.

Można też stosować specjalne nawozy do drzew owocowych. Zawierają dużo potasu oraz fosforu, które odpowiadają za właściwe owocowanie. Ich niedobór sprawia, że owoce są mniejsze, gorzej wybarwione i mniej jędrne. Nawozy mineralne trzeba rozsypać wokół drzewa (mniej więcej tak jak pada rzut korony, bo w tym miejscu w ziemi znajdują się młode, najbardziej aktywne korzenie) i wymieszać z glebą albo nasypać w otwory zrobione szpikulcem.

• Podlewanie drzew i krzewów owocowych

W czasie suszy należy nawadniać drzewa świeżo posadzone i młode, które nie mają jeszcze rozrośniętego systemu korzeniowego; starsze tego nie potrzebują. Rośliny lepiej podlewać rzadziej, ale dużą ilością wody. Żeby zapobiec szybkiemu przesychaniu gleby, jej powierzchnię warto przykryć ściółką,na przykład z przekompostowanej kory.

Bielenie pni drzew owocowych

Biały kolor odbija promienie słoneczne, zapobiegając kumulowaniu ciepła. Na przedwiośniu, gdy słońce mocno już operuje, pień łatwo się nagrzewa w ciągu dnia, co pobudza do życia leżące pod korą tkanki. W nocy, gdy temperatura gwałtownie spada poniżej 0°C, tkanki te zamierają. W wyniku tego procesu kora odstaje od drzewa i pęka. Z czasem powstają rany zgorzelinowe. Pobielenie pnia mlekiem wapiennym (2 kg wapna zmieszane z 10 l wody) zapobiegnie temu zjawisku.

Ochrona drzew i krzewów owocowych przed chorobami i szkodnikami

Owoce z własnego sadu powinny być zdrowe, więc najlepiej uprawiane bez chemii. Dlatego tak ważne jest sadzenie odmian odpornych na choroby – one po prostu nie będą wymagały oprysków. Trzeba również pamiętać, że rośliny posadzone w sprzyjających warunkach – w odpowiedniej glebie, dobrze oświetlone, nawiezione, przycięte – są silne, bardziej odporne na infekcje i rzadziej zasiedlane przez szkodniki. Zamiast pryskać, lepiej zapobiegać – wycinać i niszczyć (na przykład zakopując) porażone części roślin, jesienią wygrabiać opadłe liście, bo zimują na nich patogeny, przywabić do ogrodu ptaki (wieszając budki lęgowe, stawiając poidełka z wodą, dokarmiając je zimą).

Syntetyczne środki ochrony lepiej traktować jako ostateczność, a używać naturalnych. W ekologicznych ogrodach powszechnie stosowany jest wyciąg z pokrzywy. Można go łatwo zrobić: 1 kg roślin zalać 10 l wody i pozostawić na dobę. Oprysk gotowym roztworem niszczy mszyce i inne szkodniki.

Warto też sięgnąć po gotowe naturalne preparaty:

• Antifung – powstał na bazie biohumusu,niszczy liczne choroby grzybowe;
• Promanal – zawiera olej parafinowy, należy go stosować w lutym, niszczy stadia zimujące szkodników;
• Spruzit – zawiera wyciąg ze złocienia,zwalcza larwy szkodników, jest nie-szkodliwy dla pszczół, szybko się rozkłada pod wpływem światła i tlenu.

Przeczytaj też: Przerzedzanie zawiązków owoców jabłoni, śliw, moreli, grusz, brzoskwiń

Skarby ogrodu - czy poznasz wszystkie owoce z domowego ogrodu i sadu?

Pytanie 1 z 9

Owoc na zdjęciu to...

porzeczka czarna

borówka

aronia

Następne pytanie

Murowane starcie

Taras naziemny - masywny czy lekki. MUROWANE STARCIE

Elżbieta Borkowska-Gorączko