Samopylne i obcopylne drzewa owocowe: które drzewa wymagają zapylacza, a które zapylają się same
Bardzo często przy zakupie drzew i krzewów owocowych spotykamy się z określeniem, że niektóre odmiany są samopylne lub obcopylne. Nie zawsze dokładnie rozumiemy te pojęcia, a decydują one o najważniejszym walorze roślin owocowych – owocowaniu. Co oznacza samopylność i obcopylność? Które drzewa owocowe są obcopylne, a które samopylne?
Samopylność i obcopylność roślin – co to znaczy?
Aby powstały owoce, musi dojść do zapylenia – czyli przeniesienia pyłku kwiatowego na organy znajdujące się wewnątrz kwiatu: zalążek (u roślin nagonasiennych) lub na znamię słupka (u roślin okrytonasiennych). Zapylenie, inaczej mówiąc zapłodnienie, rozpoczyna proces, w wyniku którego powstaje owoc. Rośliny, u których pyłek kwiatowy pochodzi z tego samego kwiatu, lub innego kwiatu, ale tej samej rośliny, nazywamy roślinami samopylnymi. Natomiast gatunki, które do zapylenia potrzebują pyłku z kwiatu innej rośliny (tego samego gatunku, ale innej odmiany) nazywamy roślinami obcopylnymi.
Zjawisko obcopylności i samopylności spotykamy wśród wielu grup roślin, ale najczęściej spotkać można je w uprawie drzew i krzewów owocowych - wiele z nich tworzy owoce tylko wtedy, gdy posadzimy w ich sąsiedztwie tzw. zapylacze – inne odmiany tego samego gatunku.
Jak wybierać drzewa owocowe do uprawy amatorskiej: obcopylne czy samopylne?
Przy wyborze drzewek i krzewów owocowych warto pamiętać, że:
- całkowicie lub częściowo obcopylne są w większości jabłonie, grusze i czereśnie,
- do samopylnych należą popularne drzewa pestkowe - brzoskwinie, morele, nektaryny, duża część wiśni, a odmiany śliw mogą być obco lub samopylne,
- samopylne są też krzewy porzeczek, agrestu i malin,
- w uprawie borówki amerykańskiej lepsze owocowanie uzyskamy sadząc obok siebie różne odmiany.
W dobrych sklepach, centrach ogrodniczych lub szkółkach roślin na drzewkach znajdziemy etykiety z informacjami o tym, czy są one samopylne czy obcopylne (i które odmiany są dla nich odpowiednimi zapylaczami). W ogrodach przydomowych najkorzystniej jest posadzić drzewa owocowe samopylne, które nie wymagają zapylaczy. Obecnie można znaleźć w sprzedaży coraz więcej odmian, które są samopylne, dlatego przed zakupem roślin warto zapytać sprzedawców lub hodowców o tę cechę. Znając rodzaj zapylania poszczególnych gatunków drzew i krzewów owocowych, łatwiej będzie planować nasadzenia sadowniczej części działki, ogrodu czy małego sadu przydomowego. Przyda się także wiedza na temat odmian, które potrzebują zapylaczy i samych zapylaczy. Zwykle informacje takie można uzyskać w literaturze (np. katalogach odmian roślin sadowniczych), w Internecie, w punktach sprzedaży roślin czy w szkółkach roślin.
Obcopylne i samopylne drzewa owocowe - popularne gatunki
CZEREŚNIE. Najczęściej kłopoty zdarzają się w przypadku uprawy rożnych odmian czereśni, które nie owocują właśnie dlatego, że brakuje zapylacza w pobliżu. Do potrzebujących towarzystwa innych odmian, czyli zapylaczy, należą m.in:
- Burlat – zapylacze: Van lub Hedelfińska,
- Kordia – zapylacze: Van lub Hedelfińska,
- Regina – zapylacze: Hedelfińska i Sam,
- Van – zapylacze: Kordia, Hedelfińska, Buttnera Czerwona,
- Vanda – zapylacze: Lapins.
Dobrą odmianą samopylną czereśni jest Lapins.GRUSZE. Wśród grusz największą popularnością cieszą się zwykle:
- Faworytka (Klapsa) – owocuje w towarzystwie innych odmian, np. Konferencji, Komisówki, Bokrety Wiliamsa,
- Komisówka – potrzebuje do zapylenia towarzystwa odmian Bonkreta Williamsa, Faworytka, Konferencja,
- Lukasówka – owocuje w towarzystwie odmian: Bonkreta Williamsa, Konferencja, Komisówka,
- Konferencja – potrzebuje zapylania co najmniej jedną z odmian: Bonkreta Williamsa, Komisówka, Faworytka, General Leclerc,
- Bonkreta Wiliamsa – zapylana przez odmiany Faworytka, General Leclerc, Konferencja, Komisówka,
- General Leclerc – zapylany przez odmiany Konferencja, Komisówka, Bonkreta Williamsa.
JABŁONIE. Podobnie jest w przypadku wielu popularnych i lubianych odmian jabłoni. Dla przykładu można wspomnieć o odmianach:
- Witos – zapylany przez odmiany Delikates, Szampion, James Grieve,
- Lobo – zapylany przez Gloster, Idared, Szampion,
- Szampion – zapylany przez odmiany James Grieve, Delicates, Lobo,
- Jonagored – zapylany przez Discovery, Elise, Gala, Szampion, James Grieve, Elstar,
- Delikates – zapylany przez James Grieve, Golden Delicious, Jonathan, Spartan, Idared,
- Golden Delicious – zapylany przez Gloster, Oliwka Żółta (Papierówka), Melrose, Elstar.
ŚLIWY i WIŚNIE. Wśród śliw i wiśni znajdziemy odmiany zarówno obcopylne, jak i samopylne. Warto postawić na te samopylne, aby ułatwić sobie uprawę. Samopylne odmiany śliw to na przykład: Cacanska Lepotica, Węgierka Wczesna i Węgierka Zwykła, Opal, Herman, Renkloda Ulena, Stanley.Z kolei samopylne, popularne odmiany wiśni godne polecenia to: Debreceni, Kelleris 16, Northstar i Łutówka.
