Oczko wodne – budowa bez tajemnic. Z czego najlepiej zrobić oczko wodne w ogrodzie?

Niejednej osobie marzy się oczko wodne. Budowa takiego obiektu wcale nie jest trudna, a zalet jest wiele. Zbiornik wodny otoczony roślinami przyciąga uwagę i zdobi otoczenie. Wprowadza nastrój relaksu i uspokaja. W upalne dni poprawia mikroklimat ogrodu i daje wrażenie chłodu. Z czego najlepiej zrobić oczko wodne w ogrodzie?

Spis treści

1. Oczko wodne – budowa od podstaw. Zacznij od lokalizacji
2. Wielkość oczka wodnego
3. Kształt oczka wodnego
4. Czym uszczelnić oczko wodne?
5. Filtry w oczku wodnym
6. Pompy do oczka wodnego w ogrodzie
7. Skimmery: czym są i do czego służą?

Oczko wodne – budowa od podstaw. Zacznij od lokalizacji

Woda jest ważnym elementem kompozycji ogrodu, dlatego miejsce, w którym powstanie oczko wodne, musi być starannie dobrane. Powinno być częściowo zacienione, tak by słońce docierało do niego przez cztery-sześć godzin dziennie. Nadmiar słońca jest niekorzystny zwłaszcza dla niewielkich oczek, ponieważ woda łatwo się w nich nagrzewa. Sprzyja to wzrostowi glonów oraz prowadzi do niedoboru tlenu.

Lepiej nie planować zbiornika wodnego pod koronami drzew, bo opadające i gnijące przy jego dnie liście będą sprawiały kłopot. Należy natomiast wziąć pod uwagę to, że wyposażenie zbiornika – pompy i oświetlenie – wymaga doprowadzenia instalacji elektrycznej, lepiej więc, jeśli jest on zlokalizowany niezbyt daleko od domu.

• Czytaj także: Domek narzędziowy – drewniany, a może metalowy? Sprawdź, jaki domek ogrodowy warto mieć

Wielkość oczka wodnego

Im większy jest zbiornik, tym łatwiej zachodzą w nim procesy samooczyszczania się wody i powstaje równowaga biologiczna. Taki zbiornik wymaga znacznie mniej troski niż małe oczko wodne o powierzchni lustra wody równej kilku metrom kwadratowym.

Nie może być zbyt płytki, ponieważ woda będzie się w nim szybko nagrzewała – średnio powinien mieć głębokość nie mniejszą niż 40 cm. Jeżeli jednak będą żyły w nim ryby, przynajmniej w części wymagana jest głębokość co najmniej 1 m (dla karpi koi lepiej 1,5 m).

Kształt oczka wodnego

W dnie oczka warto ukształtować półki szerokości co najmniej 30 cm. Będzie na nich można postawić kosze z roślinami wodnymi. Półki powinny się znajdować na różnej głębokości – umożliwi to uprawę roślin o różnych wymaganiach. Warto zaprojektować strefy: bagienną (do 10 cm głębokości), płytkiej wody (do 40 cm) oraz wody głębokiej (40 cm-1 m). Brzegi zbiornika najlepiej zrobić łagodne, bo umożliwi to drobnym zwierzętom swobodne poruszanie się między wodą a lądem.

Jeżeli na działce podłoże jest gliniaste, a poziom wody gruntowej wysoki, możemy się zdecydować na założenie stawu naturalnego. Wystarczy uformować nieckę i odpowiednio ją pogłębić, a wkrótce spłynie do niej woda i będzie się utrzymywała na stałym poziomie (co prawda długotrwała susza spowoduje obniżenie lustra, ale po pierwszym deszczu woda zostanie uzupełniona).

Jeśli jednak grunt jest przepuszczalny, woda szybko wsiąka w podłoże i odpływa (a tak jest najczęściej), nieckę stawu trzeba uszczelnić.

• Dowiedz się więcej: Fontanna ogrodowa: solarna, z obiegiem zamkniętym, mała, nowoczesna. Jak zrobić fontannę ogrodową solarną za 30 zł?

Czym uszczelnić oczko wodne?

Do uszczelniania oczek wodnych należy używać materiałów specjalistycznych, bo choć inne będą kusić na przykład niższą ceną, mogą zawierać szkodliwe dla roślin i zwierząt rozpuszczalne w wodzie związki chemiczne.

Folia z polietylenu (PE) nie jest zbyt trwała, więc może być zastosowana do uszczelniania małych oczek wodnych, czyli takich, w których jej wymiana po kilku sezonach nie będzie dużym problemem. Polietylen jest wrażliwy na niekorzystne warunki atmosferyczne – mróz i bezpośrednie promienie słoneczne (może pękać na brzegach).

Folia z polichlorku winylu (PCW) ma dużą elastyczność, dość dobrą wytrzymałość na rozdarcia, a także odporność na niskie temperatury. Jednak może być przekłuwana przez ostre kamienie, fragmenty korzeni roślin lub odpady, dlatego powinno się wyłożyć pod nią warstwę włókniny. W oczkach o pojemności do 10 tys. litrów raczej stosuje się folię o grubości 0,5 mm, powyżej tej pojemności zaleca się wybrać grubszy materiał (od 1 mm).

PCW, podobnie jak polietylen, należy chronić przed bezpośrednim nasłonecznieniem. Na brzegach oczka należy je maskować, by ograniczyć ryzyko pękania.

Barwa folii to mniej ważna sprawa, ale lepiej wybierać stonowane kolory (czarne, zielone). Niektóre mają nadruk kamieni lub są z jednej strony pokryte drobnym żwirem, który doskonale imituje naturalne podłoże.

Wykładzina z kauczuku syntetycznego (EPDM) jest rozciągliwa, odporna na zniszczenia mechaniczne, wytrzymała na mróz i promieniowanie UV. Jej wytrzymałość szacuje się, średnio, na co najmniej 30 lat. Jest cięższa niż pozostałe materiały i dostępna w arkuszach o różnych wielkościach, co sprawia, że ogranicza się konieczność przycinania, a później doklejania materiału.

Mata bentonitowa jest elastyczna i odporna na różne niekorzystne warunki atmosferyczne. Składa się z dwóch warstw geowłókniny polipropylenowej z wprasowanym między nimi granulatem bentonitowym (skała, która pęcznieje pod wpływem wilgoci i staje się nieprzepuszczalna). Po rozłożeniu w niecce stawu dociska się ją mniej więcej 40-centymetrową warstwą ziemi lub piasku. Do wykonania takiej niecki warto zatrudnić specjalistyczną firmę – pozwoli to uniknąć błędów.

Maty takie są niezwykle wytrzymałe na uszkodzenia przez korzenie, kamienie, a nawet szkło. Staje się szczelna dopiero po nawodnieniu, które trzeba wykonać po wyłożeniu nią dna oczka.

Gotowe niecki. Do wyboru są nie tylko niewielkie formy o pojemności od 120 do 500 l, ale też duże – nawet 9000 l. Mają rozmaite kształty i wymodelowane półki, na których ustawia się rośliny. Wykonane są z polietylenu (PE) lub poliestrów wzmocnionych włóknem szklanym.

Beton zbrojony. Do zrobienia niecki należy użyć betonu klasy co najmniej C20/25 o wodoszczelności nie mniejszej niż W4 (inaczej powierzchnię trzeba pokryć warstwą izolacji wodoodpornej, ale wtedy do wody mogą przenikać szkodliwe substancje). Ściany niecki powinny być grubsze niż 15 cm i zbrojone prętami średnicy 3-6 mm lub siatką podtynkową.

Glina. W cegielniach można kupić suszoną mieloną glinę lub niewypalone cegły, które po napęcznieniu tworzą nieprzepuszczalną warstwę. Na dnie ukształtowanej niecki rozkłada się tyle gliny lub cegiełek, aby po zwilżeniu i dokładnym ubiciu­ powstała jednolita warstwa grubości co najmniej 15 cm.

• Sprawdź także: Smart ogród, czyli automatyka domowa w ogrodzie. Robot koszący, sterownik nawadniania i co jeszcze?

Filtry w oczku wodnym

Woda powinna przechodzić przez niego co najmniej raz na dziesięć godzin, a im mniejszy i płytszy zbiornik – tym częściej. Przyjmuje się, że w oczku wodnym o pojemności do 10 m³ cała woda musi być przepompowana raz na dwie godziny. Do wyboru mamy filtry zewnętrzne umieszczane poza zbiornikiem lub w strefie wody płytkiej oraz takie, które montuje się na dnie oczka wodnego (polecane są do zbiorników o pojemności do 8 m³). Mogą być ciśnieniowe lub przepływowe.

Filtry ciśnieniowe nadają się do zbiorników o pojemności do 15 m³. Współpracują z pompą, która zasila w wodę jednocześnie kaskadę, strumyk lub fontannę (w stawie wystarczy zainstalować jedną pompę – woda jest przez nią tłoczona do filtra, a z niego może być kierowana do innych urządzeń).

Filtry przepływowe polecane są do dużych zbiorników. Wymagają osobnej pompy (do zasilania innych urządzeń trzeba zainstalować drugą). Mają kilkustopniowy system oczyszczania. Woda przepływająca przez system filtrów jest czyszczona mechanicznie i biologicznie (przez złoża bakterii).

System musi działać nieprzerwanie. W przeciwnym razie zamierają mikroorganizmy, które żyją dzięki składnikom odżywczym osadzającym się na filtrze. System filtrujący uruchamiamy, używając startera bakteryjnego (a potem robimy to każdej kolejnej wiosny, gdy temperatura wody osiągnie 10-12°C, oraz po każdym wyłączeniu filtra na dłużej niż trzy dni). Większość nowoczesnych filtrów ma zainstalowane lampy UV, które niszczą glony i mikroorganizmy chorobotwórcze. Jeżeli takiej lampy nie ma – można dokupić oddzielne urządzenie.

Kupując filtr, należy sprawdzić na opakowaniu, do zbiornika o jakiej pojemności jest przeznaczony.

• Zobacz też: Zewnętrzna instalacja elektryczna bez tajemnic. Jak poprowadzić kable w ogrodzie i zasilić lampy ogrodowe?

Pompy do oczka wodnego w ogrodzie

Zapewniają sprawne funkcjonowanie urządzeń zapewniających przepływ i oczyszczanie wody w stawie. Pompę zwykle umieszcza się na dnie zbiornika, skąd kieruje wodę do filtra (może zasysać wodę z zanieczyszczeniami średnicy do 10 mm).

W niewielkich oczkach możemy też wykorzystać wygodne w obsłudze kompaktowe urządzenie, w którym pompa i filtr znajdują się we wspólnej obudowie.

Pompa musi być dostosowana do urządzeń, do których tłoczy wodę i do wielkości stawu. Zakłada się, że w niewielkim zbiorniku (do 10 m³) powinna w ciągu godziny przepompować połowę wody, w większym nie musi być aż tak wydajna (wartość ta podawana jest na opakowaniu w m³/godzinę). Jeśli ma zasilać fontannę lub kaskadę, ważna jest informacja o wysokości podnoszenia wody (H_max.). Faktyczna wysokość podnoszenia wody będzie prawdopodobnie 1/4-1/2 mniejsza niż podana w charakterystyce urządzenia, bo woda napotyka na swej drodze opór. Jeżeli pompa ma zasilać równocześnie filtr zewnętrzny i fontannę, musi mieć większą wydajność i podnosić wodę na większą wysokość.

• Sprawdź również: Czy odstraszacze ultradźwiękowe są skuteczne?

Skimmery: czym są i do czego służą?

Służą do zbierania zanieczyszczeń z powierzchni wody. Są szczególnie przydatne, gdy zbiornik jest otoczony wysoką roślinnością, bo opadające liście nie tylko pływają po powierzchni, ale też opadają na dno, gdzie gniją.

Skimmer działa jak odkurzacz. Jest zasilany własną pompą wodną (wmontowaną w obudowę lub sprzedawaną w zestawie), ale może też być przeznaczony do podłączenia do pompy pracującej w stawie. W ostatnim przypadku należy to przewidzieć, kupując pompę o odpowiednio większej wydajności. Skimmery pływają swobodnie lub mocuje się je w miejscu najbardziej narażonym na zanieczyszczenie.

Dostępne są też modele z obciążeniem do ustawienia na dnie zbiornika, z teleskopową regulacją wysokości i samoczynnym dostosowywaniem się pływaka zbierającego zanieczyszczenia do poziomu lustra wody.

• Przejdź do galerii: Eleganckie lampy ogrodowe – inspiracje. Zobacz, jak pięknie oświetlić ogród

Zobacz galerię 16 zdjęć

Autor: Tomasz Zakrzewski, projekt: Piotr Wyrostek/WW PROJEKT

Słupki o niewielkiej wysokości są przeznaczone głównie do oświetlania ścieżek i wjazdów na posesję