Jak zadbać o dobrą wentylację w dużym domu?
Instalacja wentylacyjna w dużym domu musi być wyjątkowo wydajna. Aby oddychać w domu zdrowym powietrzem, uniknąć kłopotów z pracą urządzeń grzewczych, zaparowanymi szybami, wilgocią czy grzybem, trzeba zadbać o dobrą wentylację. Dowiedz się, jak to zrobić.
Autor: Agnieszka i Marek Sterniccy
Pomieszczenia nieprzeznaczone na stały pobyt ludzi i pomieszczenia pomocnicze bez okien muszą mieć osobne kanały wentylacyjne.
Rozwiązaniem stosowanym w Polsce powszechnie, praktycznie od zawsze, jest wentylacja naturalna. Działa na skutek ruchu powietrza wywołanego różnicą temperatury wewnątrz i na zewnątrz domu.
Powietrze cieplejsze, a więc o mniejszej gęstości niż zimniejsze na zewnątrz, unosi się. Powstaje naturalna siła wyporu, dzięki której powietrze z pomieszczeń może wypływać przez pionowe kanały wentylacyjne. Jednocześnie w pomieszczeniach powstaje podciśnienie, dzięki któremu napływa do nich świeże powietrze. Odbywa się to przez wszelkie nieszczelności, a od kiedy zaczęto stosować szczelną stolarkę, eliminując tym samym większość z nich – przez specjalnie wykonane szczeliny lub otwory nawiewne w oknach bądź ścianach. Następnie powietrze przepływa przez pomieszczenia w kierunku wlotów (kratek wentylacyjnych) do pionowych kanałów wywiewnych. Powinny się one znajdować w kuchniach, łazienkach, WC i garderobach, czyli pomieszczeniach, w których powstaje najwięcej zanieczyszczeń powietrza.
Zakłada się, że wentylacja grawitacyjna powinna działać przy temperaturze zewnętrznej +12°C i niższej (dla takich warunków się ją projektuje). Gdy jest cieplej, różnica temperatury wewnątrz i na zewnątrz domu jest niewielka, więc nie można już liczyć na naturalny ciąg w kanałach wentylacyjnych. Wymiana powietrza w pomieszczeniach może się wtedy odbywać jedynie przez otwarte okna. Ma na nią wpływ także wiatr, który może zarówno wspomagać, jak i utrudniać jej działanie. I mimo że wentylacja grawitacyjna nie jest skomplikowana, trudno uznać ją za niezawodną.
Wentylacja pod kontrolą
Uzależnienie działania wentylacji grawitacyjnej od warunków atmosferycznych, na które nie mamy wpływu, sprawia, że nie zawsze można na nią liczyć. Dlatego często stosuje się rozwiązania usprawniające jej działanie. Przepływ powietrza w określonej ilości, niezależnie od warunków atmosferycznych, mogą zapewnić wentylatory. Gdy je zainstalujemy, nie będzie to już system wentylacji grawitacyjnej, tylko system wentylacji mechanicznej.
Coraz więcej osób decyduje się na jeszcze bardziej rozbudowany system wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej. Powietrze jest wtedy nie tylko wyciągane, ale i nawiewane przez wentylator. Taki system zwykle wyposaża się w rekuperator, dzięki któremu są możliwe naprawdę duże (nawet 30-procentowe) oszczędności kosztów ogrzewania domu.
Skąd płynie świeże powietrze?
W instalacji wentylacji grawitacyjnej i wentylacji mechanicznej wywiewnej świeże powietrze powinno mieć zapewniony dostęp do pokoi i kuchni z oknami zewnętrznymi przez ich nieszczelności.
Aby to było możliwe, okna powinny mieć współczynnik infiltracji a mniejszy niż 0,3 m3/(mhdaPa2/3), jeśli zaś są wyposażone w skrzydło uchylno-rozwieralne, górny wywietrznik uchylny lub górne skrzydło uchylne, wystarczy, by był on nie większy niż 1 m3/(mhdaPa2/3). Jeżeli nie wiemy, jaki jest współczynnik infiltracji naszych okien, lepiej przyjąć, że nie spełnia tych warunków, bo współczesne okna są bardzo szczelne i z reguły nie zapewniają dopływu dostatecznej ilości powietrza.
A więc by wentylacja działała, trzeba zrobić otwory i zainstalować w nich nawiewniki okienne: w górnej części okna, w otworze okiennym lub w przegrodzie zewnętrznej nad oknem. W pomieszczeniu z wentylacją grawitacyjną strumień powietrza przepływającego przez całkowicie otwarty nawiewnik powinien wynosić od 20 do 50 m3/h (przy różnicy ciśnienia 10 Pa po jego obu stronach), w wyposażonym w wentylację mechaniczną – od 15 do 30 m3/h.
Pamiętajmy, że nawiewników nie montuje się w łazience, aby jej nadmiernie nie wychładzać.
Jeżeli zastosuje się wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną, trzeba zrobić otwory (czerpnie) umożliwiające zasysanie powietrza przez wentylatory nawiewne, które tłoczą świeże powietrze. Zwykle instaluje się jeden centralny wentylator – powietrze jest z niego rozprowadzane siecią przewodów wentylacyjnych do pomieszczeń, które tego wymagają.
Rodzaje nawiewników
Nawiewniki mogą być regulowane ręcznie, ale lepszym rozwiązaniem są te z regulacją automatyczną. Stopień otwarcia może się w nich zmieniać pod wpływem zmian różnicy ciśnienia wewnątrz i na zewnątrz domu, zmian wilgotności lub temperatury powietrza.
- Nawiewniki reagujące na zmiany ciśnienia przymykają się automatycznie, gdy zwiększa się siła wiatru, a do pomieszczeń napływa stale taki sam strumień powietrza.
- Nawiewniki termostatyczne, czyli reagujące na zmiany temperatury, przymykają się samoczynnie w miarę jej obniżania, co przynosi oszczędności na ogrzewaniu. Są to zwykle nawiewniki talerzowe przeznaczone do montażu w ścianach.
- Nawiewniki higrosterowane reagują na zmiany wilgotności powietrza w pomieszczeniu. W miarę jej wzrostu zwiększa się stopień otwarcia nawiewnika, dzięki czemu wymiana powietrza staje się intensywniejsza. Kiedy wilgotność powietrza jest optymalna, nawiewnik pozostaje przymknięty, a do pomieszczenia napływa minimalna ilość powietrza.
Przepływ powietrza między pomieszczeniami
Dopływ powietrza do kuchni, łazienek, WC oraz pomocniczych pomieszczeń bezokiennych musi być zapewniony przez otwory w dolnych częściach drzwi lub przez szczeliny pomiędzy dolną krawędzią drzwi a podłogą lub progiem o przekroju netto co najmniej 200 cm2. W tych pomieszczeniach powinny się też znajdować otwory wywiewne (prowadzące do kanałów grawitacyjnych lub wyposażone w wentylatory) do usuwania powietrza poza budynek.
Jeśli w domu jest wentylacja mechaniczna, powietrze można wywiewać z pomieszczeń wentylowanych do garażu, aby w ten sposób nieco ogrzać go zimą. Oczywiście garaż musi być szczelnie oddzielony od pomieszczeń mieszkalnych i mieć otwór wentylacyjny, przez który zużyte powietrze będzie mogło w końcu wydostać się na zewnątrz.
Kanały wentylacyjne
Kanały wentylacyjne muszą mieć odpowiednią przepustowość, którą powinien obliczyć projektant. W praktyce rzadko który to robi. Stosuje się zatem kanały o standardowych wymiarach. Zgodnie z warunkami technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, powierzchnia przekroju przewodu do wentylacji grawitacyjnej nie powinna być mniejsza niż 0,016 m2, a najmniejszy wymiar przekroju nie mniejszy niż 10 cm.
Wysokość komina wentylacyjnego (od wlotu do wylotu) nie może być mniejsza niż 2 m. Bez obliczeń nie można mieć pewności, że wentylacja zapewni wymianę powietrza zgodną z wymaganiami. Jeśli kanał nie jest wymurowany z cegły pełnej, to na całej długości powinien być ocieplony. Najlepiej, gdy sąsiaduje z przewodem dymowym lub spalinowym, bo dzięki temu będzie w nim wyższa temperatura i silniejszy ciąg.
Do systemów wentylacji mechanicznej z centralnym wentylatorem stosuje się kanały blaszane albo z tworzywa sztucznego. Dobry moment na ich montaż to czas po zakończeniu (lub pod koniec) prac murarskich, ale przed przystąpieniem do robót wykończeniowych.
Jak poprawić działanie wentylacji?
Czasami wentylacja grawitacyjna jest niewystarczająca. Wtedy w łazience, gdzie powstaje dużo wilgoci, a nie jest ona szybko usuwana, na ścianach pojawiają się grzyb i pleśń. Najprostszym sposobem na usprawnienie wentylacji jest zamontowanie wentylatorów ściennych. Ich wydajność to 100-250 m3/h. Im jest większa, tym szybciej zostaną usunięte zanieczyszczenia, ale większy będzie pobór prądu i poziom hałasu.
Prostym sposobem sterowania pracą wentylatora jest połączenie go z włącznikiem światła. Aby możliwe było usunięcie nadmiaru wilgoci, wentylator powinien pracować jeszcze przez kilka minut po wyłączeniu światła, dlatego wyposaża się go zwykle w wyłącznik zwłoczny (timer). W sprzedaży są też wentylatory z fotokomórką (reagującą na zapalenie światła), z czujnikiem ruchu, a także z czujnikiem wilgotności powietrza, które uruchamiają się samoczynnie, gdy trzeba przewietrzyć łazienkę, i wyłączają, kiedy parametry powietrza wrócą do normy.
