Co jest źródłem hałasu w wentylacji mechanicznej? Jakie są dopuszczalne normy hałasu?
Wentylacja naturalna jest cicha, ale nieprzewidywalna i przez to często nieskuteczna. Parametry wentylacji mechanicznej można precyzyjnie wyliczyć i wyregulować, lecz jej działaniu towarzyszy hałas. Jaka jest dopuszczalna norma hałasu i co jest jego głównym źródłem?
Autor: Andrzej Szandomirski
Kiedy w domu jest wentylacja grawitacyjna, nie trzeba się obawiać, że będzie hałaśliwa, ale też nie można mieć pewności, że będzie skuteczna
Wentylacja mechaniczna była do niedawna domeną obiektów komercyjnych. Ostatnio coraz częściej można ją spotkać w budynkach mieszkalnych – w domach pasywnych, zeroenergetycznych czy choćby energooszczędnych. Zmieniające się przepisy obligują inwestorów do spełniania coraz bardziej restrykcyjnych wymagań dotyczących zużycia energii, w tym również przeznaczonej na wentylację, której udział w ogólnym zapotrzebowaniu wzrasta w miarę, jak zwiększają się wymagania związane z izolacyjnością cieplną i szczelnością budynków. Żeby im sprostać i jednocześnie zapewnić komfort oddychania świeżym, bogatym w tlen powietrzem, trzeba je usuwać z pomieszczeń i dostarczać do nich w sposób mechaniczny.
Czy można wykonać wentylację mechaniczną w istniejącym domu?
Wentylacja mechaniczna coraz częściej jest projektowana w nowo powstających domach, ale zdarza się także, że właściciele już istniejących chcą je wyposażyć w system, który pozwoli na intensyfikację wymiany powietrza i kontrolę nad nią. W przypadku wentylacji grawitacyjnej jest ona niemożliwa. Decydując się na wentylację mechaniczną i wybierając określone rozwiązanie, inwestorzy oprócz takich aspektów jak cena powinni także brać pod uwagę sprawność urządzeń pozwalających na obniżenie kosztów eksploatacyjnych, okres gwarancji czy wreszcie akustykę. Kwestia hałasu towarzyszącego pracy urządzeń oraz instalacji wentylacji mechanicznej jest jednym z najważniejszych elementów i właśnie na nim powinna się koncentrować uwaga inwestorów, a przede wszystkim projektantów. Czasem kilka prostych, z pozoru mało istotnych rozwiązań pozwoli korzystać z instalacji z satysfakcją, zamiast wyłączać ją z powodu uciążliwego szumu generowanego przez wentylatory lub elementy nawiewne.
Dopuszczalny hałas w wentylacji mechanicznej
Przepisy regulujące kwestie akustyki – PN-87/B-02151/02 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach – podają dopuszczalny poziom dźwięku przenikającego do pomieszczeń emitowanego przez wyposażenie techniczne budynku oraz inne znajdujące się w nim i poza nim urządzenia. Zgodnie z nimi w ciągu dnia, czyli w godzinach 6.00- -22.00 w pomieszczeniach mieszkalnych hałas nie może przekraczać 35 dB(A), a w kuchniach i pomieszczeniach sanitarnych – 40 dB(A). Nocą – w godzinach 22.00-6.00 – nie może być wyższy niż odpowiednio 25 i 40 dB(A). Należy jednak pamiętać, że jest to maksymalna dopuszczalna wartość i dotyczy całego wyposażenia łącznie, czyli nie tylko wentylacji, ale również innych elementów, w tym na przykład instalacji i urządzeń centralnego ogrzewania. Można się kierować także nieco innymi wartościami dopuszczalnego poziomu hałasu określonymi w PN-EN 15251 Kryteria środowiska wewnętrznego obejmujące warunki cieplne, jakość powietrza wewnętrznego, oświetlenie i hałas, które wprawdzie nie są w Polsce obligatoryjne, ale można je traktować jako zalecenia lub wskazówki. Podają one wartości dopuszczalnego hałasu dla salonów 25-40 dB(A) oraz sypialni – 20-35 dB(A).
W wielu przypadkach poziom hałasu – mimo że dopuszczony przez przepisy i dający się porównać do szeptu, spokojnej domowej krzątaniny bądź śpiewu ptaków (około 44 dB(A)) – dla niektórych użytkowników w pewnych okolicznościach może się okazać zbyt duży. Jeśli na przykład mamy dom w bardzo spokojnej okolicy, a hałas na poziomie zbliżonym do dopuszczalnego ma nam towarzyszyć w pomieszczeniach, w których chcemy się wyciszyć lub skupić na jakiejś pracy, będziemy go wyraźnie słyszeć. Podczas ciągłej wielogodzinnej pracy może się stać wręcz uciążliwy.
Co jest źródłem hałasu w wentylacji mechanicznej?
W instalacji wentylacji mechanicznej źródłem hałasu są przede wszystkim wentylatory, ale szum może również pochodzić ze zbyt mocno przymkniętych przepustnic, nawiewników, a nawet kanałów wentylacyjnych, w których prędkość powietrza jest zbyt duża i są generowane tak zwane szumy własne. Instalacja wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej, najczęściej obsługiwana przez centralę wentylacyjną umieszczoną na poddaszu, w piwnicy lub innym pomieszczeniu pomocniczym, powinna być wyciszona. Do t łumienia hałasów pochodzących z instalacji stosuje się kanałowe tłumiki akustyczne. Montuje się je na ciągu głównym instalacji, najczęściej bezpośrednio przy centrali wentylacyjnej lub w jej pobliżu. W tłumikach przeznaczonych do montażu w kanałach okrągłych materiałem dźwiękochłonnym jest sprasowana wełna mineralna o grubości około 50 mm. Dodatkowo w celu zwiększenia odporności mechanicznej pokrywa się ją powłoką z włókna szklanego lub płótna.
Każdy tłumik ma określone właściwości tłumiące. Im większa jest łączna długość tłumików, tym są one lepsze. Długość lub liczba tłumików będą zatem zależały od hałasu generowanego przez wentylatory. Elementy tłumiące powinny być instalowane nie tylko od strony instalacji w budynku, ale także na odcinkach czerpnym i wyrzutowym, by nie było słychać szumu wentylatorów z czerpni oraz wyrzutni powietrza.
W instalacjach wentylacji mechanicznej z wentylatorami dachowymi stosuje się tak zwane podstawy tłumiące, czyli rodzaj tłumików będących jednocześnie cokołami do mocowania wentylatorów. Zamontowanie wentylatora na podstawie tłumiącej nie wyklucza zastosowania dodatkowego tłumika (tłumików) na przewodach wentylacyjnych, jeżeli jest taka potrzeba. Innym sposobem tłumienia hałasu jest izolacja akustyczna układana wewnątrz kanałów prostokątnych. To rozwiązanie jest droższe od tradycyjnych tłumików akustycznych i rzadziej stosowane także dlatego, że w mniejszych instalacjach wentylacyjnych rzadko montuje się prostokątne kanały ze względu na ich wyższą cenę. Jest więc zalecane w instalacjach, w których prędkość powietrza w kanałach wentylacyjnych jest na tyle duża, że powoduje szum, albo wtedy, gdy nie ma innej możliwości tłumienia hałasu.
Tłumiki akustyczne do wentylacji mechanicznej
Standardowe tłumiki akustyczne można w niektórych przypadkach zastąpić izolowanymi przewodami elastycznymi typu flex, które z wyglądu nieco przypominają elastyczne tłumiki akustyczne. Takie rozwiązanie jest tanie, popularne i skuteczne, zwłaszcza w instalacjach z długimi odcinkami przewodów. W celu tłumienia hałasu fragmenty elastycznych przewodów montuje się także bezpośrednio przed nawiewnikami/ wywiewnikami. Jest to rozwiązanie wskazane szczególnie w sytuacjach, w których niepożądanym źródłem hałasu są zbyt mocno przymknięte przepustnice.
Zamiast tłumić hałas powodowany przez przepustnice, można zainstalować je nie bezpośrednio przy nawiewniku, ale wcześniej – na instalacji. Wówczas wywołany przez nie szum można wytłumić w kanale wentylacyjnym za pomocą izolowanych przewodów typu flex lub elastycznych tłumików akustycznych.
Stosowanie przewodów elastycznych, choć jest bardzo wygodne i skuteczne, ma jednak ograniczenia. Elementy łączące sztywną instalację wentylacyjną z zamontowanymi w niej urządzeniami lub elementami nawiewnymi/ wywiewnymi nie mogą być dłuższe niż 4 m (§ 267.6. rozporządzenia ministra infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, DzU z 2002 r. nr 75, poz. 690 wraz z późniejszymi zmianami).
