Pompa cyrkulacyjna - jaką wybrać i jak ją podłączyć?

Pompa c.w.u - jaką wybrać? Czasami warto mieć układ cyrkulacji ciepłej wody użytkowej w domu. Jego najważniejszym elementem jest pompa cyrkulacyjna.

Układ cyrkulacji ciepłej wody użytkowej w domach jednorodzinnych wykorzystuje się coraz rzadziej, bo przyczynia się do zwiększenia ich energochłonności. Jednak gdy punkty poboru ciepłej wody znajdują się daleko od jej podgrzewacza, brak cyrkulacji bywa dokuczliwy – po otwarciu zaworu czerpalnego początkowo wypływa z niego woda, która przez dłuższy czas znajdowała się w rurach, więc mogła się już wychłodzić. Ciepła pojawia się dopiero po opróżnieniu całego przewodu. Jeśli jego długość wynosi 20 m, a średnica nominalna 20 mm, to mieszczą się w nim blisko 3 l wody. Jej spuszczenie trwa mniej więcej pół minuty – co jest szczególnie irytujące, gdy wchodzi się pod prysznic – a ze spływającej w tym czasie wody nie ma żadnego pożytku.

W poprawnie wykonanej instalacji ciepłej wody użytkowej z cyrkulacją taka niedogodność nie występuje. Jest w niej dodatkowy przewód umożliwiający powrót wody do podgrzewacza z okolic najbardziej oddalonego od niego punktu poboru (gdy punkty poboru są podłączone szeregowo do jednego przewodu; w układzie równoległym jest potrzebnych kilka przewodów cyrkulacyjnych) oraz pompa wymuszająca krążenie wody przy zamkniętych zaworach czerpalnych w utworzonej w ten sposób pętli. Dzięki temu woda wypełniająca przewody jest na bieżąco dogrzewana w podgrzewaczu i dostępna natychmiast po otwarciu wypływu w każdym punkcie instalacji. Poza tym wymuszony ruch ciepłej wody zapobiega powstawaniu w rurach tzw. zastoin, w których są bardzo dobre warunki do rozwoju bakterii – ich obecność powoduje pogorszenie smaku i zapachu wody, mogą być nawet przyczyną chorób.

Pompa cyrkulacyjna c.w.u - jaką wybrać?

Do działania układu cyrkulacji c.w.u. jest potrzebna specjalna pompa – odporna na korozję i osady wytrącające się z wody pitnej, a więc spełniająca wymagania ostrzejsze niż stawiane pompom obiegowym do instalacji c.o. Korpusy pomp cyrkulacyjnych są z brązu, mosiądzu albo ze stali nierdzewnej. Ważne, żeby na skutek kontaktu z elementami pompy nie pogorszyła się jakość wody, a przede wszystkim żeby nie stała się niebezpieczna dla zdrowia, dlatego pompa cyrkulacyjna powinna być pod tym kątem przebadana. Potwierdzeniem tego, że nadaje się do stosowania w instalacji wody pitnej, jest atest higieniczny.

Pompa cyrkulacyjna nie musi mieć dużej mocy – jej zadaniem nie jest zapewnienie wysokiego ciśnienia wody w punkcie poboru, tylko pokonanie oporu jej przepływu przez rury (zwykle wystarczy do tego wysokość podnoszenia 1 m). Niemal wszystkie współczesne urządzenia tego typu to pompy bezdławnicowe z wirnikiem kulowym montowanym na wspólnym wale z rotorem silnika, dzięki czemu ich konstrukcja jest prosta i niezawodna.

Coraz rzadziej spotyka się pompy cyrkulacyjne z tradycyjnym silnikiem asynchronicznym. Wysoką sprawność zawdzięczają zastosowaniu bezszczotkowego silnika synchronicznego. Jego wirnik ma wbudowany magnes stały, dzięki czemu nie ma potrzeby dostarczania energii elektrycznej do jego magnesowania. Wirujące pole magnetyczne stojana jest komutowane przez układ elektroniczny z mikroprocesorem sterujący przetwornicą częstotliwości zasilającą uzwojenia silnika. Układ optymalizuje prędkość obrotową wirnika w zależności od warunków hydraulicznych – automatycznie dostosowuje ją do charakterystyki instalacji. Dzięki temu pobór mocy może być znacznie mniejszy niż przy zastosowaniu zwykłej pompy bez regulacji obrotów (w skrajnych przypadkach nawet o 90%) i wynosić zaledwie kilka watów.

Pompa cyrkulacyjna - jak podłączyć

Pompę cyrkulacyjną najlepiej umieścić na przewodzie powrotnym ciepłej wody (cyrkulacyjnym) bezpośrednio przed jej podgrzewaczem. Może być zamontowana w pionie albo w poziomie, ale nie jest obojętne położenie jej silnika – trzeba sprawdzić w instrukcji, jaka jego pozycja jest dozwolona z uwagi na smarowanie łożysk. Warto też zwrócić uwagę na to, żeby był do niej łatwy dostęp. Zaciski przewodów elektrycznych powinny się znaleźć w takim położeniu, żeby w przypadku skraplania się pary wodnej z powietrza woda nie spływała do nich po przewodach.

Pompa cyrkulacyjna - energochłonność

Pobór mocy nawet najprostszej jednostopniowej pompy cyrkulacyjnej do domu jednorodzinnego wynosi około 30 W. Pracując bez przerwy, zużywałaby rocznie mniej więcej 260 kWh. W praktyce cyrkulacja nie jest potrzebna przez całą dobę, więc można ją włączać tylko w okresach częstego korzystania z ciepłej wody, np. w godzinach 6.00-9.00 i 17.00-24.00. Wówczas pobór energii jest o 62% mniejszy niż w przypadku działania non stop.

Żeby nie trzeba było pamiętać o włączaniu i wyłączaniu pompy i robić tego ręcznie, wystarczy zastosować prosty wyłącznik czasowy za kilkanaście złotych wkładany do gniazdka zasilającego pompę. W sterownik z funkcją czasowego włączania pompy cyrkulacyjnej bywają fabrycznie wyposażone kotły grzewcze – wtedy trzeba tylko połączyć pompę z kotłem. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest sterowanie temperaturowe – pompę włącza termostat reagujący na spadek temperatury w przewodzie cyrkulacyjnym, więc pracuje ona tylko wtedy, gdy rzeczywiście jest to potrzebne. Stosując sterowanie czasowe w połączeniu z temperaturowym, można uzyskać znikome zużycie energii elektrycznej. O wykonanie takiego układu można poprosić hydraulika, są też pompy cyrkulacyjne wyposażone w taki układ fabrycznie. Najbardziej efektywne energetycznie pompy cyrkulacyjne z automatycznym sterowaniem pobierają zaledwie kilkanaście kilowatogodzin energii elektrycznej rocznie.

Piotr Laskowski