Badanie wody - jak i gdzie wykonać? Jak jest cena takiego badania?

Badanie wody warto wykonać, aby upewnić się, że jest odpowiednia do spożycia. Zwłaszcza, słysząc o kolejnych przypadkach wykrycia w niej bakterii Legionelli. Zanieczyszczenia wody mogą mieć różne przyczyny. Gołym okiem nie widać, że z wodą coś jest nie tak. Jak i gdzie wykonać badanie wody? Ile to kosztuje?

Spis treści

1. Bakteria Legionella w Polsce. Czy woda w kranie jest bezpieczna?
2. Kiedy woda szkodzi zdrowiu?
3. Jak ocenić jakość wody?
4. Skąd w wodzie zanieczyszczenia?
5. Co jest sprawdzane podczas badania wody
6. Gdzie można zbadać wodę?
7. Ile kosztuje badanie wody?
8. Dobieramy właściwą metodę uzdatniania wody
9. Filtry do uzdatniania wody

Bakteria Legionella w Polsce. Czy woda w kranie jest bezpieczna?

Zakażenie wody bakterią Legionella potwierdzone już w 4 województwach. Nadal nie wiadomo, co jest źródłem zakażenia.

Legionelloza to choroba układu oddechowego. Jest chorobą zakaźną. Wywołują ją bakterie Legionella, które występują w wodzie i rozmnażają się w temperaturze 20-50°C. Legionelloza jest chorobą śmiertelną. 

Co zrobić, aby Legionella nie pojawiła się w domowej instalacji?

Picie wody skażonej bakteriami Legionella nie prowadzi do zakażenia. Bakterie nie przenoszą się z człowieka na człowieka. Ale jeśli chcesz mieć pewność, że woda z Twojego ujęcia jest wolna także od innych zanieczyszczeń, wykonaj takie badania.

Kiedy woda szkodzi zdrowiu?

Woda szkodzi zdrowiu, wtedy, gdy są w niej substancje niebezpieczne dla zdrowia albo takie, które stają się niebezpieczne w odpowiednio dużym stężeniu:

• nadmiar żelaza i manganu odpowiada za żółtobrązowe zacieki na przyborach sanitarnych i nadaje wodzie metaliczny smak. Picie zażelazionej wody sprzyja próchnicy zębów i schorzeniom układu krążenia;
• większa od dopuszczalnej zawartość glinu (Al) może powodować zanik pigmentu w skórze oraz przyspieszać rozwój choroby Alzheimera;
• fluor (potrzebny do ochrony zębów przed próchnicą) w nadmiarze jest rakotwórczy i powoduje przedwczesne starzenie się skóry;
• związki chloru mogą drażnić skórę i śluzówki, sprzyjać bólom głowy i powodować nudności, a przy długotrwałym działaniu – uszkodzenia nerek i wątroby;
• podwyższone stężenie azotanów może prowadzić do niedotlenienia krwi u niemowląt albo raka żołądka u dorosłych;
• detergenty podrażniają skórę, ograniczają aktywność wątroby i centralnego układu nerwowego oraz prowadzą do przewlekłych zatruć;
• fenole drażnią skórę i górne drogi oddechowe;
• zanieczyszczenia bakteriologiczne są przyczyną infekcji i chorób układu pokarmowego.

Zobacz galerię 5 zdjęć

Autor: Marcin Czechowicz

Wodę z własnej studni często trzeba filtrować, żeby była zdrowa, tę z wodociągu – można – żeby była smaczna.

Jak ocenić jakość wody?

Nie da się tego zrobić inaczej, niż poddając ją badaniom fizykochemicznym i/lub bakteriologicznym w laboratorium, na przykład w terenowej stacji sanitarno-epidemiologicznej czy prywatnym, świadczącym takie usługi. Jeżeli podejrzewamy, że woda nie jest najlepszej jakości i rozważamy zakup filtrów, analizę możemy zlecić także wybranej przez nas firmie, która je sprzedaje. Dostaniemy ją wtedy w cenie urządzeń do uzdatniania.

Oczekiwanie na wynik trwa zwykle kilka dni, po których otrzymujemy orzeczenie o przydatności wody do picia i na potrzeby gospodarcze albo zalecenia dotyczące jej uzdatniania. Zdarza się, że mimo pozytywnej w świetle obowiązujących przepisów opinii jakość wody jest niezadowalająca. Wprawdzie nie szkodzi zdrowiu i można ją pić bez obaw, ale jest niesmaczna albo na przykład bardzo twarda. Zawartość znacznej, lecz mieszczącej się w granicach norm ilości węglanów wapnia i magnezu (odpowiedzialnych za twardość wody) powoduje powstawanie kamienia kotłowego w pralkach, zmywarkach, kotłach, na ceramice sanitarnej i wewnętrznej powierzchni rur. Warstwa kamienia utrudnia przewodzenie ciepła, zwiększa straty przepływu i zmniejsza sprawność energetyczną.

Czysta woda jest bezbarwna, klarowna i nie ma zapachu. Zmianę barwy mogą powodować rozpuszczone związki chemiczne pochodzące ze ścieków, substancje organiczne przedostające się z gleby, związki żelaza i zakwity. Mętność wywołują zawiesiny organiczne (związki humusu) i nieorganiczne (wodorotlenek żelaza i manganu, iły lub gliny). Mogą one również powodować zmianę niewyczuwalnego dotąd zapachu na roślinny (ziemi, mchu, siana, torfu, kory drzewnej, kwiatów) albo gnilny (stęchły, zbutwiały, pleśni, zgniłych jaj). Większość wód naturalnych ma neutralny odczyn pH (6,8-8,5). Wody o niskim odczynie działają korozyjnie na instalacje, te o zbyt wysokim – mają skłonność do pienienia się.

Skąd w wodzie zanieczyszczenia?

W ujęciach wód podziemnych mogą występować związki azotu, żelaza, manganu i chloru. Azotany i azotyny dostają się do nich ze ściekami z nieszczelnych szamb oraz z wodą deszczową z nawożonych pól, żelazo jest wymywane ze skał, z gleby lub przedostaje się do wody wraz ze ściekami przemysłowymi. Często towarzyszy mu mangan. Obecność w wodzie soli wapnia i magnezu, pochodzących głównie ze znajdujących się w glebie minerałów – dolomitów oraz magnezytów – nadaje wodzie twardość, która przysparza licznych problemów eksploatacyjnych, ale nie szkodzi zdrowiu.

Co innego bakterie. Te z grupy coli nie są wprawdzie szkodliwe dla zdrowia, jednak ich obecność sugeruje występowanie w wodzie również bakterii chorobotwórczych (Escherichia coli) świadczących o zanieczyszczeniu wody kałem, ściekami, glebą lub gnijącym materiałem roślinnym. Przedostanie się do wody świeżego kału ludzkiego, zwierzęcego lub pochodzącego z ferm hodowlanych skutkuje zwykle pojawieniem się w niej enterokoków, czyli paciorkowców kałowych, a gdy do zanieczyszczenia doszło dawno – bakterii Clostridium perfringens.

Co jest sprawdzane podczas badania wody

Podczas badania wody określa się kilkanaście wskaźników, a potem porównuje je z wymaganiami stawianymi wodzie w rozporządzeniu ministra zdrowia z 7 grudnia 2017 r., w sprawie jakości wody przeznaczonej do picia. Jeśli któryś z nich jest przekroczony, wodę należy uzdatniać, albo – jeżeli nie da się tego robić w warunkach domowych lub jest to zbyt kosztowne - poszukać innego ujęcia wody.

Podczas badania wody ocenia się następujące parametry:

• sprawdza się barwę – woda bez zanieczyszczeń nie ma barwy, skażona związkami chemicznymi ze ścieków, substancjami organicznymi z gleby, związkami żelaza, koloidami albo zakwitami może być lekko zielonkawa lub zażółcona;
• mętność wody – wywołują ją zawiesiny organiczne, na przykład trudno rozpuszczalne wodorotlenki żelaza i manganu, iły czy gliny. Zanieczyszczona nimi woda nie jest idealnie przejrzysta;
• zapach – bada się go organoleptycznie. Może być roślinny pochodzenia naturalnego (na przykład zapach ziemi, mchu, siana, torfu, kory drzewnej, kwiatów), gnilny pochodzenia naturalnego (stęchły i zbutwiały, zapach pleśni lub zgniłych jaj), specyficzny pochodzenia nienaturalnego, wywołany przez normalnie niewystępujące w wodzie fenol, naftę czy chlor;

Sprawdzane są także podczas badania parametry fizykochemiczne wody:

• odczyn pH wody – neutralny (taki ma większość wód naturalnych) wynosi 6,8-8,5. Gdy jest niski, woda ma właściwości korozyjne, przy wysokim ma skłonność do pienienia się,
• twardość wody,
• zawartość w wodzie: żelaza, manganu, azotanów, jonów amonowych, chlorków, wolnego i ogólnego chloru
• przewodność elektrolityczną wody

Jeśli ocenie jest poddawany także stan bakteriologiczny wody, analiza obejmuje dodatkowo badanie na obecność w wodzie:

• bakterii grupy coli – nieszkodliwych dla zdrowia, ale sugerujących występowanie w wodzie również bakterii chorobotwórczych (Escherichia coli);
• Escherichia coli – bakterii świadczącej o świeżym zanieczyszczeniu wody kałem, ściekami, glebą lub gnijącym materiałem roślinnym;
• enterokoków – czyli paciorkowców kałowych potwierdzających zanieczyszczenie wody świeżym kałem ludzkim, zwierzęcym lub pochodzącym z ferm hodowlanych;
• Clostridium perfringens wskazujących na stare, odległe w czasie zanieczyszczenie wody ściekami fekalnymi;
• Pseudomonas aeruginosa oraz bakterii Legionella.

Ponadto podcza badania wody określa się ogólną liczbę mikroorganizmów w próbce o objętości 1 ml w temperaturze 36±2°C (optymalnej do rozwojubakterii mezofilnych) po 48 h i w temperaturze 22±2°C (sprzyjającej rozwojowi bakterii psychrofilnych) po 72 h. W tej grupie są bakterie chorobotwórcze, dla których temperatura ciała ludzkiego jest idealna do rozwoju.

Gdzie można zbadać wodę?

Jakość wody czerpanej ze studni można ocenić na podstawie badań fizykochemicznych i bakteriologicznych. Analizy wody wykonują laboratoria w terenowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych i działające na niektórych wyższych uczelniach, a także prywatne zajmujące się tego typu działalnością. Podobne usługi badania wody świadczy także część firm sprzedających filtry do wody, zwykle jednak „w pakiecie” z kupnem urządzeń do jej uzdatniania. Po przebadaniu wody wydawane jest orzeczenie o jej przydatności do picia i na potrzeby gospodarcze lub o konieczności jej uzdatniania. Warunkiem przeprowadzenia badania wody jest wypełnienie odpowiedniego formularza lub zlecenia określającego zakres analizy oraz dostarczenie do laboratorium próbki wody pobranej w określony sposób i do odpowiedniego pojemnika – można go kupić lub wypożyczyć w laboratorium za kilkunastozłotową kaucją. Próbkę wody do badania pobiera się samodzielnie, według wskazówek uzyskanych w laboratorium. Nie wolno jej przechowywać, należy ją dostarczyć do badania w dniu, w którym została pobrana. Standardowa analiza własności fizykochemicznych wody kosztuje 150-200 zł (w zależności od jednostki wykonującej badanie), pełne badanie zawierające też analizę mikrobiologiczną mniej więcej dwa razy tyle. Wynik powinien być gotowy w ciągu kilku dni.

Ile kosztuje badanie wody?

Koszt analizy wody zależy od zakresu badań. Za ocenę wskaźników fizykochemicznych zapłacimy najczęściej co najmniej 250 zł, za badanie mikrobiologiczne wody cena wynosi 350 zł. Pełna analiza wody to wydatek rzędu 450 zł.

Badanie bakterii Legionella w wodzie to koszt 257 zł.

Pełny cennik badania wody przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie

Dobieramy właściwą metodę uzdatniania wody

Wykonanie analizy wody to punkt wyjściowy do ustalenia najbardziej odpowiedniej metody jej filtrowania. Oczekiwania co do jakości wody po uzdatnianiu należy jakoś pogodzić z możliwym do zaakceptowania kosztem zakupu i eksploatacji urządzeń do tego niezbędnych. Zwykle trzeba przy tym skorzystać z pomocy fachowca. O dobór i wycenę zestawu warto poprosić w kilku firmach zajmujących się dystrybucją urządzeń do uzdatniania. Można w tym celu skorzystać z formularzy dostępnych na stronach internetowych niektórych firm z branży.

Filtry do uzdatniania wody

Do uzdatniania wody w instalacjach domowych często stosuje się filtry z wymiennymi wkładami. Wkłady mogą mieć różną wielkość (im większe, tym większą mają wydajność), ich obudowy są zrobione z tworzywa (jeśli jest przezroczyste, widać stopień zużycia wkładu). Można je łączyć szeregowo po dwa lub trzy.

Filtr do uzdatniania całej wody w domu powinien mieć wydajność 1-2 m³/godz. Te o mniejszej wydajności i wymiarach (tylko do wody pitnej) instaluje się na przewodzie doprowadzającym zimną wodę do baterii kuchennej.

Skuteczność filtrowania z czasem maleje, dlatego wkłady jednorazowe muszą być stosunkowo często wymieniane (co 3-12 miesięcy w zależności od zużycia wody i stopnia jej zanieczyszczenia), a wielorazowe – płukane. W przeciwnym razie nie dość, że nie poprawią jakości wody, mogą być przyczyną jej wtórnego zanieczyszczenia – jeśli nastąpi tak zwane przebicie złoża, wszystkie zanieczyszczenia zatrzymane na filtrze przedostaną się do niej. Jednym z sygnałów do wymiany wkładów filtracyjnych jest spadek ciśnienia uzdatnionej wody.

Materiał, z jakiego jest zrobiony wkład, decyduje o rodzaju usuwanych zanieczyszczeń, a gęstość wypełnienia odpowiada za efekt filtrowania (ilość zatrzymywanych zanieczyszczeń). Najbardziej popularny zestaw składa się z:

• filtra wstępnego (mechanicznego) z tworzywa sztucznego, sznurka, filcu, siatki poliestrowej lub stalowej – usuwającego z wody piasek, żwir, zawiesiny, rdzę i kamień kotłowy;
• filtra z wkładem węglowym z węgla granulowanego, pylistego, spiekanego lub brykietowanego – do usuwania związków organicznych, zawiesin, chloru i jego pochodnych oraz poprawy barwy, smaku i zapachu wody;
• filtra z wkładem ceramicznym lub ze specjalnej żywicy niszczącego bakterie.