Spis treści
Przepięcie w instalacji to zwykle wysokie koszty: potrzeba kupna nowych uszkodzonych sprzętów (naprawa najczęściej nie wchodzi w grę), w najgorszym wypadku nawet wymiana kabli, gniazdek, przełączników, co może kosztować od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Choć nie da się wyeliminować całkiem ryzyka powstania przepięć zawsze można zminimalizować ewentualne straty. Przede wszystkim warto zastosować odpowiednie zabezpieczenia elektryczne oraz zawrzeć w polisie ubezpieczeniowej wypłatę odszkodowania na wypadek przepięcia. Pamiętać jednak należy o przeprowadzaniu w wyznaczonych terminach kontroli stanu technicznego instalacji elektrycznej, bo bez dokumentu poświadczającego jej przeprowadzenie nie będzie możliwa wypłata ubezpieczenia.
Przyczyny przepięć
Przepięcia mogą pochodzić zarówno z zewnątrz, jak i z wnętrza instalacji. Do najczęstszych przyczyn należą:
- wyładowanie atmosferyczne (piorun) - bezpośrednie lub pośrednie uderzenie pioruna w linie energetyczne, instalacje antenowe i telekomunikacyjne oraz budynek znacząco podnosi napięcie w sieci
- awaria sieci energetycznej – nagły wzrost napięcia po stronie dostawcy prądu (np. skok napięcia na skutek błędu dystrybucyjnego)
- zwarcie lub przeciążenie w instalacji – zwarcie w instalacji elektrycznej, wadliwie podłączone urządzenie czy równoczesne włączenie wielu odbiorników (zwłaszcza w starej instalacji) wywołuje wewnętrzne przepięcie
- przełączenia obwodów – nagłe zmiany obciążenia (np. włączanie i wyłączanie dużych maszyn – silników, transformatorów, zasilaczy) mogą powodować chwilowe skoki napięcia.
Skutki przepięcia w domu
Gwałtowne podwyższenie napięcia może zniszczyć lub uszkodzić sprzęt elektroniczny, AGD, komputery i inne urządzenia podłączone do sieci. Przepięcie może spalić podzespoły telewizora, pralki, komputera, routera czy ładowarki telefonu Im bardziej zaawansowana elektronika (mikroprocesory, płyty główne), tym większe ryzyko trwałego uszkodzenia.
W wyniku przepięcia dojść może do przepalenia lub zwarcie instalacji – nadmiarowy prąd może przebić izolację przewodów, wywołać zwarcie lub przerwać przewody. Przy słabym uziemieniu prąd może popłynąć przez obudowę urządzenia (np. pralki), powodując porażenie lub stopienie elementów. W skrajnych przypadkach iskry i zwarcia wywołane przepięciem mogą wywołać pożar.
Nie zawsze przepięcia mogą wywoływać katastrofalne skutki, gdyż konsekwencją przepięcia może być tylko brak prądu – nagły skok napięcia często powoduje wyłączenie się bezpieczników w rozdzielnicy, co przerywa zasilanie całego obwodu. Takie zdarzenia mogą zachodzić cyklicznie, np. podczas włączeń lub wyłączeń urządzeń o dużych mocach, co utrudnia lub uniemożliwia korzystanie z instalacji elektrycznej.
Zabezpieczenia przed przepięciami
Czynników wywołujących przepięcia nie można całkowicie wyeliminować, ale są skuteczne metody ochrony przed ich następstwami.
Podstawowym zabezpieczeniem są specjalne ograniczniki przepięć (SPD), zwane także ochronnikami lub warystorami montowane w rozdzielnicy elektrycznej domu. Urządzenia te wykrywają wzrost napięcia ponad normę i przekierowują nadmiar energii do uziemienia, chroniąc sieć i sprzęt domowy W praktyce stosuje się wieloetapową ochronę - ograniczniki klas B+C (T1T2) na wejściu budynku i klasy C+D (T3T4) w dalszych obwodach) oraz wskaźniki uszkodzenia, które informują o zużyciu ochronnika.
Dodatkowo zaleca się:
- używanie listew antyprzepięciowych do zasilania najbardziej wrażliwych urządzeń (telewizor, komputer, konsola), które wyłączają zasilanie w momencie wykrycia niebezpiecznego skoku napięcia,
- odłączanie urządzeń podczas burzy – najlepiej wyciągać wtyczki sprzętu z gniazdek kiedy nadchodzi burza,
- kontrolę uziemienia instalacji – sprawdzać, czy gniazdka mają poprawne uziemienie (zwłaszcza w starszych domach), bo uziemienie rozprasza nadmiar prądu.
Należy także regularnie dokonywać przeglądu instalacji – zgodnie z prawem co najmniej raz na 5 lat lub częściej w razie wątpliwości oraz wymieniać zużyte elementy instalacji, co minimalizuje wewnętrzne przyczyny przepięć.
Dobrym uzupełnieniem ochrony technicznej jest polisa ubezpieczeniowa, szczególnie w domach jednorodzinnych, gdzie inwestycja w dodatkowe zabezpieczenia jest łatwiejsza do przeprowadzenia.
Naprawa po przepięciu i koszty
W razie przepięcia pierwszym krokiem jest ocena szkód. Elektryk z uprawnieniami SEP musi sprawdzić instalację i wystawić protokół. Typowa naprawa obejmuje wymianę uszkodzonych urządzeń lub ich podzespołów oraz naprawę instalacji. W praktyce może to oznaczać wymianę uszkodzonych odcinków przewodów, bezpieczników czy podzespołów w rozdzielnicy.
Koszty napraw są bardzo zróżnicowane. Kompleksowa wymiana instalacji elektrycznej w typowym domu jednorodzinnym kosztuje zwykle od kilku do kilkunastu tysięcy złotych (zależnie od powierzchni i jakości materiałów). Do tego dochodzą wydatki na sprzęt AGD/RTV – naprawa telewizora lub laptopa pralki czy lodówki może być nieopłacalna. Ubezpieczyciele ostrzegają, że „koszty naprawy zniszczonych sprzętów czy wymiany instalacji elektrycznej mogą być niebagatelne” W skrajnych sytuacjach, zwłaszcza gdy wybuchł pożar, łączne straty liczy się w dziesiątkach lub setkach tysięcy złotych
Można zminimalizować ryzyko poprzez odpowiednie zabezpieczenia, odłączanie sprzętu podczas burzy i ograniczanie przeciążeń. Dobrym rozwiązaniem jest połączenie środków ochronnych z zabezpieczeniem finansowym w postaci ubezpieczenia.
Przepięcie – jak reagować
Po zdarzeniu warto wyciągnąć uszkodzony sprzęt z gniazdek. Jak najszybciej trzeba skontaktować się z elektrykiem z uprawnieniami (SEP), który skontroluje instalację w domu. Ocenie powinno podlegać, które obwody są sprawne, a które uszkodzone. Często można ograniczyć się do wymiany części instalacji (np. jednej fazy czy gniazdek). Można zgłosić uszkodzone urządzenia do serwisów. Konsultacja z fachowcem pozwoli ocenić czy uszkodzone urządzenia da się naprawić (np. wymiana płyty głównej, zasilacza). Niestety często naprawa jest nieopłacalna.
Jeśli masz polisę obejmującą przepięcia, złóż wniosek o odszkodowanie. Dołącz dokumentację: listę spalonych urządzeń z cenami, protokół elektryka, zdjęcia uszkodzeń itp. Ubezpieczyciel zazwyczaj wyśle swojego rzeczoznawcę, aby potwierdził przyczynę i skalę szkody. Sprawdź, czy polisa oferuje pomoc domowego fachowca (assistance). Wiele firm w pakiecie oferuje pomoc elektryka w razie uszkodzenia instalacji, co może przyspieszyć naprawę bez dodatkowych kosztów.
Ubezpieczenie od skutków przepięć
W wielu polisach mieszkaniowych możliwe jest uwzględnienie ryzyka przepięć. Zwykle funkcjonuje to w dwóch wariantach:
- All Risk („od wszystkich ryzyk”) – polisa standardowo obejmuje m.in. przepięcia (także te wywołane skokami napięcia,
- Ryzyka Nazwane – w podstawowej wersji ubezpieczenia obowiązują tylko wymienione zdarzenia, a przepięcie traktowane jest jako dodatkowe rozszerzenie wymagające dopłaty.
W praktyce właściciel domu powinien upewnić się, czy w umowie uwzględniono zarówno przepięcie od skoków sieciowych, jak i to towarzyszące wyładowaniom atmosferycznym. Warto dokładnie przeczytać definicje w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (OWU). Ubezpieczyciele mogą wydzielić osobno ochronę na szkody od uderzenia pioruna (zwykle dotyczy budynku i jego konstrukcji) i na przepięcia sieciowe (dotyczy urządzeń elektrycznych). Przy podpisywaniu umowy trzeba też sprawdzić sumy ubezpieczenia – zwłaszcza ruchomości (sprzęt elektroniczny) – aby nie okazało się, że ochrona jest ograniczona do niskich kwot, co może skutkować zaniżonym odszkodowaniem.
Jeśli dojdzie do szkody, ubezpieczyciel zwykle wymaga przedstawienia listy uszkodzonych urządzeń oraz dowodu ich wartości (paragony, faktury). W praktyce warto zebrać dokumentację uszkodzeń – zdjęcia zniszczeń, ekspertyzy techniczne – by uzasadnić roszczenie. Składanie wniosku o odszkodowanie najlepiej poprzedzić zgłoszeniem zdarzenia (wypadku) zgodnie z procedurą wskazaną w polisie.
Większość towarzystw wypłaca odszkodowanie za sprzęt zniszczony przepięciem (jeśli ryzyko było objęte ochroną). Ubezpieczyciel pokryje wówczas koszty naprawy lub wymiany sprzętu elektrycznego i elektronicznego do wysokości zadeklarowanej sumy ubezpieczenia. Wiele towarzystw ubezpieczeniowych PZU, Warta, Link 4 czy UNIQA zaznacza, że w ramach ochrony od przepięcia pokryje koszt naprawy lub wymiany uszkodzonego sprzętu domowego (RTV, AGD) oraz usunięcia pozostałości szkody. Polisę można rozszerzyć o inne sprzęty np. komputery, telefony.
Należy pamiętać o warunkach opisanych w OWU. Ubezpieczyciele zastrzegają wiele wyłączeń – np. szkody powstałe z powodu celowego działania lub rażącego niedbalstwa. Typowym wyłączeniem jest brak zabezpieczeń – jeśli do szkody doszło na skutek korzystania z urządzeń bez wymaganej listwy antyprzepięciowej czy przy zaniedbanym stanie instalacji (brak przeglądów, niesprawne uziemienie), ubezpieczyciel może odmówić wypłaty. Niejednokrotnie w umowie przewidziane są też limity odpowiedzialności (np. 50 tys. zł na sprzęt) lub osobne sumy dla mienia ruchomego, więc należy sprawdzić, czy sumy ubezpieczenia pokrywają wartość całego wyposażenia.
Zobacz także: Stylowe i funkcjonalne wydzielenie stref w domu. Zdjęcia
