Okucia okien tarasowych od A do Z. Jak działa okucie okienne i jakie wybrać?
Okucia to stalowe elementy umożliwiające poruszanie się skrzydeł okiennych i drzwiowych. Montowane są przeważnie na obwodzie ościeżnic, ale w przypadku okien przesuwnych lub harmonijkowych do okuć zalicza się także prowadnice i wózki służące do zsuwania lub rozsuwania skrzydeł.
Spis treści
- Okucia do okien rozwieralno-uchylnych
- Okucia do okien przesuwnych
- Okucia do okien harmonijkowych (FST)
- Okucia okien tarasowych bezpieczne i funkcjonalne
W projekcie domu ustalone są rozmieszczenie i wielkość przeszkleń. Rodzaj i funkcjonalność okien pozostają do naszej decyzji. Żeby wybrać model, który będzie szczelny i wygodny w obsłudze, musimy zdobyć kilka podstawowych informacji na temat okuć.
Zobaczmy, jak ważnymi mechanizmami są okucia, jak wpływają na komfort obsługi oraz jak dalece poprawiają szczelność i odporność okien na włamanie.
Okucia do okien rozwieralno-uchylnych
To proste okucia do okien jedno- lub dwuskrzydłowych. Pozwalają na otwarcie skrzydła na oścież lub jego uchylenie. Zwykle okucia takie radzą sobie z drzwiami o ciężarze skrzydeł nieprzekraczającym 100 kg. Rekordowo solidne poradzą sobie jednak nawet z ciężarem dochodzącym do 300 kg.
Ich typowym elementem są zasuwnice, czyli odpowiedniki rygla w zamku – to elementy łączące skrzydło z ościeżnicą po przekręceniu klamki. Okucia okien rozwieralno-uchylnych mają również rozwórki, czyli mechanizmy umożliwiające zmianę pozycji skrzydła z rozwartej na uchyloną. Oczywiście są też zawiasy, które utrzymują skrzydło i umożliwiają jego otwarcie.
Niektóre okucia rozwieralno-uchylne mają klamki zamontowane w niestandardowym miejscu, na przykład bardzo nisko, aby umożliwić obsługę także osobom niskim lub poruszającym się na wózku.
Okucia rozwieralno-uchylne do okien tarasowych powinny mieć tak zwany zatrzask, który umożliwia zatrzaśnięcie drzwi od zewnątrz po wyjściu na balkon. Ponowne otwarcie następuje, gdy lekko popchniemy skrzydło. Funkcję taką docenią szczególnie współlokatorzy osób palących, które zimą często wychodzą na balkon lub taras.
W przypadku okien rozwieralno-uchylnych dużą popularnością cieszą się okucia z zawiasami ukrytymi. Dzięki nim okno wygląda estetyczniej, a jego szczelność jest lepsza.
Okucia do okien przesuwnych
Okna podnoszono-przesuwne (HS, HST – Hebe-Schiebe, Hebe-Schiebe Tür). Poruszają się od strony pomieszczenia. Po przekręceniu klamki unoszą się nieco w górę, po czym przesuwają na bok, zachodząc za skrzydło stałe. Elementem, dzięki któremu skrzydło się przesuwa, są wózki przemieszczające się po prowadnicach (szynach), przeważnie o długości do 6,5 m. Zamówić też można szynę nawet o długości 19 m.
Za ryglowanie odpowiadają zasuwnice i trzpienie w kształcie grzybka mocowane na bokach skrzydła.
Zazwyczaj okucia mają dwa punkty ryglowania – na dole i na górze. Sterowanie skrzydłem odbywa się tradycyjnie, klamką. Prowadnica znajduje się od wewnątrz budynku, więc nie jest aż tak narażona na zabrudzenie i oddziaływanie szkodliwych czynników atmosferycznych: śniegu, mrozu, deszczu, promieni UV.
O jakości okuć HS świadczą między innymi średnice kółek w ich wózkach – lepsze są większe. Liczy się także rodzaj zastosowanych łożysk.
Okna z okuciami HS, HST uważane są za łatwiejsze w obsłudze niż PSK, SK – o ile te nie są wzbogacone o mechanizmy ułatwiające poruszanie skrzydłem. Zaletą drzwi HS jest zdecydowanie niższy próg niż w modelach uchylno-przesuwnych. Jednak są od nich droższe.
Uchylno-przesuwne (PSK, SK – Parallel Schiebe-Kipp, Schiebe-Kipp). Skrzydła drzwi z takimi okuciami poruszają się od zewnątrz budynku, więc są bardziej narażone na zabrudzenie, ale za to nie zajmują cennego miejsca w pomieszczeniu. Unoszą się, wysuwają do przodu i przesuwają na bok. Można je także uchylać, aby przewietrzyć dom. Niestety, zimą zmarznięty śnieg może blokować prowadnicę. Okucia SK lub PSK umożliwiają budowę okien o wysokości do 270 cm i ciężarze do 200 kg.
Najlepsze z nich mają w klamce dodatkową funkcję sterowania (zintegrowany mechanizm wspomagający) ułatwiającą obsługę nawet bardzo ciężkich skrzydeł.
Z kolei najdroższe wyposażone są w wózki tandemowe (czyli podwójne ich zestawy), które lepiej radzą sobie z dźwiganiem ciężkich, dużych skrzydeł. Są też wózki z mechanizmem chroniącym przed przeciążeniem.
Okucia takie mają ponadto liczne funkcje znane z okuć rozwieralno-uchylnych, na przykład blokadę błędnego obrotu klamki.
Przesuwne bezprogowe. Przed przesunięciem skrzydło nie wymaga uniesienia ani wysunięcia do przodu. To nie ono bowiem się unosi. Podciągana jest tylko dolna uszczelka. O ile okna takie mają próg, to bardzo niski. Często jednak są go zupełnie pozbawione. Okucia do tego modelu drzwi zapewniają najłatwiejszą obsługę, przy użyciu nieznacznej siły. Za szczelność między podłogą a skrzydłem odpowiada system zazębiających się szczotek.
Okucia do okien harmonijkowych (FST)
Przeszklenia takie zbudowane są z kilku wąskich skrzydeł (do siedmiu) połączonych zawiasami – są jednym z dwóch głównych elementów okucia. Drugi to prowadnice o długości do około 6 m – dolna i górna, po której poruszają się skrzydła w trakcie otwierania lub zamykania. Okna po otwarciu składają się przy jednej ze ścian pomieszczenia i nie zajmują dużo miejsca. Mogą się otwierać na zewnątrz lub do wewnątrz pomieszczenia.
Skrzydła takich okien rzadko przekraczają szerokość 50 cm, choć mogą dochodzić do 120 cm. Ciężar jednego z nich nie może być większy niż 80- 100 kg. Szczelny docisk Okucia mają także wpływ na izolacyjność termiczną przeszkleń, zapewniają bowiem szczelność między skrzydłem, progiem i częścią nieotwieralną. Za właściwy docisk odpowiadają między innymi liczne punkty ryglowania rozmieszczone po obwodzie ramy. Najtrudniej zapewnić szczelność oknom bezprogowym.
Tu wiele zależy od fachowego i starannego montażu. Wystarczy bowiem niewielkie odchylenie od poziomu lub pionu, by pojawiły się szczeliny, którymi będzie nawiewane zimne powietrze.
Aby mówić o szczelnym oknie, jego klasa obciążenia wiatrem powinna wynosić C3, klasa wodoszczelności – 9A, a klasa przepuszczalności powietrza – 4.
- Dowiedz się więcej: Okna drewniane – co potrafią i jakie kupić? Sprawdź, dlaczego okna drewniane to dobry wybór
Okucia okien tarasowych bezpieczne i funkcjonalne
Oprócz podstawowych zadań – rozwarcia, uchyłu, przesuwu – okucia mają dodatkowe funkcje:
- mikrorozszczelnienie. W przypadku okien rozwieralno-uchylnych polega na odsunięciu skrzydła od ramy na kilka milimetrów. Po obwodzie pojawia się wtedy niewielka szczelina, którą do budynku trafia świeże powietrze. Mikrorozszczelnienie jest możliwe we wszystkich typach omawianych okuć poza drzwiami harmonijkowymi;
- przewietrzanie. Okna rozwieralno-uchylne mogą mieć też funkcję równomiernego wysunięcia skrzydła poza ościeżnicę, na odległość aż 6 mm. Umożliwia to skuteczniejszą wentylację niż mikrorozszczelnienie. W ciągu godziny zapewnia wymianę około 30% powietrza w pomieszczeniu. Specjalne zaczepy czuwają, żeby tak rozszczelnionego skrzydła nikt nie wyrwał na siłę z ościeżnicy;
- blokada uchyłu. To funkcja okien rozwieralno-uchylnych lub PSK. Dzięki niej otwarte okno nie zatrzaśnie się podczas przeciągu;
- wielostopniowy uchył. Pozwala ustawić okno w jednej z 10 pozycji uchyłu;
- blokada rozwarcia. Jest odpowiednikiem blokady uchyłu. To rodzaj hamulca ciernego między ościeżnicą a skrzydłem, który uniemożliwia jego rozwarcie o kąt większy niż 90°;
- synchroniczne otwieranie. Jedna klamka obsługuje wtedy oba skrzydła. Funkcja ta dostępna jest dla okien rozwieralno-uchylnych z ruchomym słupkiem i przesuwnych;
- odwrotne działanie klamki. Pomyślmy o tym, gdy mamy w domu małe dzieci. Dzięki niej klamka w pozycji bocznej powoduje uchylenie okna, a dopiero po przekręceniu pionowo do góry umożliwia jego rozwarcie. To sprytny mechanizm chroniący przed przypadkowym otworzeniem okna przez najmłodszych domowników;
- aktywne rozwórki. Dociskają skrzydło podczas zamykania i odpychają podczas rozwierania, ułatwiając w ten sposób jego obsługę. Są elementem okuć do okien PSK;
- mechanizm ręcznej regulacji docisku skrzydła. Wyposaża się w niego niektóre okna z profili PCW, ponieważ są podatne na działanie temperatury i mają niższą stabilność wymiarową niż ramy z drewna lub aluminium. Latem rozszerzają się pod wpływem wysokiej temperatury. Wtedy wystarczy zmniejszyć docisk skrzydła do ościeżnicy, przekręcając palcami rolkę zaczepu w odpowiednim kierunku. Zimą przekręca się ją ponownie do pierwotnej pozycji;
- blokada błędnego położenia klamki. Funkcja okien rozwieralno-uchylnych lub PSK. Mechanizm taki nie dopuści do przypadkowego niedomknięcia okna. Nawet gdybyśmy nie przekręcili klamki do końca, okucie przesunie samoczynnie rygiel na swoje miejsce;
- ogranicznik prędkości. Wzbogaca okucia niektórych okien przesuwnych, zwłaszcza tych o dużych wymiarach. Sprawia, że podczas zamykania skrzydło nie uderza z impetem w ościeżnicę, tylko samoczynnie hamuje w końcowej fazie ruchu. Mechanizm ten instalowany jest w zewnętrznej skrzynce mocowanej do ramy okna;
- napęd elektryczny. Możliwy do zastosowania tylko w oknach typu HS. Mechanizm wbudowany jest w ościeżnicę lub zamocowany na zewnątrz. Sterowanie odbywa się za pośrednictwem włącznika, sensora, pilota lub smartfona.
Okna tarasowe, o których możemy mówić, że są trudne do pokonania przez złodziei, będą wyposażone w okucia antywłamaniowe i zgodnie z normą EN 1627:2011 przyporządkowane do klasy: RC2, RC3, RC4, RC5 lub RC6. Im wyższa klasa, tym lepsze zabezpieczenie. Mechanizm takich okuć wzbogacony jest o wiele elementów utrudniających sforsowanie skrzydła. Należą do nich między innymi:
- stalowe grzybki – czyli przeciwbieżne zamknięcie środkowe. To rolki o kształcie grzybka, które utrudniają otworzenie zamkniętego okna od zewnątrz. Okucie może być wyposażone w 2, 3 lub 4 grzybki, które lokalizowane są przeważnie w sąsiedztwie narożników skrzydła (w oknach przesuwnych – na pionowych elementach ramy). Najlepiej, gdy po jednym grzybku znajdzie się w każdym z narożników. Grzybki współpracują z klamką i po zamknięciu wsuwają się w stalowe zaczepy w ościeżnicach. Gdy włamywacz usiłuje podważyć jeden z grzybków, przeciwległy mocniej klinuje się w stalowym zaczepie;
- rygle hakowe – działają podobnie jak grzybki. Po przekręceniu klamki do pozycji zamknięcia wchodzą w zaczepy stalowe umieszczone w ościeżnicy. Tak jak grzybki muszą wytrzymać obciążenie dynamiczne w punkcie umocowania skrzydła o wartości co najmniej 230 J, a obciążenie statyczne – minimum 3000 J;
- zaczepy antywyważeniowe – to rodzaj blokad działających na obwodzie skrzydła, podobnie jak grzybki i rygle hakowe. W oknach przesuwnych zaczepy znajdują się na poziomych elementach ramy. Muszą spełniać podobne kryteria odnośnie do wytrzymałości na obciążenia statyczne i dynamiczne.
- Przejdź do galerii: Ważne elementy okuć okien tarasowych i ich funkcje
Autor: SOKÓŁKA OKNA I DRZWI
Klamka. Jej ustawienie w poziomie umożliwia rozwarcie, a ustawienie jej pionowo do góry – uchylenie skrzydła
