Przemarzanie ścian. Jak ocieplić dom, aby to zjawisko nie miało miejsca?
Brak odpowiedniej termoizolacji oraz mostki termiczne to jeden z powodów, dla których zimą następuje przemarzanie ścian. Główną przyczyną zjawiska przemarzania jest jednak to, że ściany przez dłuższy czas znajdują się między ciepłym wnętrzem a mroźnym powietrzem zewnętrznym. Jak ocieplić dom, żeby przegrody nie przemarzały?
Autor: Paweł Detko
Narożnik pokoju z widoczną pleśnią w miejscu przemarzania. Spowodowało je niedostateczne ocieplenie stropodachu na krawędzi przy gzymsie
W naszym klimacie budynki wymagają przegród zewnętrznych szczególnie odpornych na warunki zimowe. Istotą zagrożenia jest przy tym nie sama temperatura, ale związana z nią różnica w objętości pary wodnej, jaka może (bez wykraplania) zmieścić się w powietrzu – tym w pomieszczeniu i tym znajdującym się w pustkach lub porach materiałów w przegrodzie: cegle, tynku, wełnie mineralnej itd. Wykraplanie się pary wodnej na wychłodzonych powierzchniach ścian, stropodachów, posadzek lub okien powoduje trwałe zniszczenia tynków, elementów wykończeniowych, a nawet konstrukcyjnych oraz pojawienie się mikroorganizmów – glonów, pleśni i grzybów niszczących budynek i zagrażających naszemu zdrowiu.
Zawilgocenie ścian
Im zimniejsze jest powietrze, tym mniej wilgoci (pary wodnej) się w nim mieści przy danym ciśnieniu. Nadmiar pary wodnej się wykrapla i spływa po ścianach. Zjawisko to zachodzi także w materiale, którego pory wypełnia powietrze. W miarę oziębiania się przegrody budowlanej (ściany, stropodachu, tarasu) powietrze może pomieścić coraz mniej pary wodnej, więc zaczyna się ona wykraplać. Przez te przegrody przepływa powietrze z ciepłego wnętrza domu na zewnątrz. W nim także jest para wodna. Gdy powietrze dochodzi do miejsca chłodniejszego na tyle, że przekracza to wilgotność dopuszczalną dla danej temperatury, czyli powietrze zawarte w materiale osiąga tak zwany punkt rosy, para się wykrapla. Wydostaje się na powierzchnię przegrody albo pozostaje w porach muru, pod warstwą farby. Może też tworzyć kałuże w szczelinach lub pustkach ściany.
Skutki zawilgocenia
Nasilenie tego zjawiska zależy od nasiąkliwości i porowatości danego materiału, a skutki – od odporności jego struktury na zawilgocenie. Jeśli materiał jest nasiąkliwy (tak jak beton komórkowy, surowa cegła, zaprawa, tynk lub wełna mineralna), to utrzymuje w sobie wykroploną wodę. Jest wtedy poddawany procesom niszczenia aż do momentu ocieplenia, kiedy wykroplona woda odparuje, a wnętrze przegrody zostanie osuszone. Zniszczenie jest potęgowane przez wahania temperatury oraz mikroorganizmy, których rozwojowi sprzyja obecność wody i stosunkowo ciepły mikroklimat w domu.
Jak zapobiegać zawilgoceniu
Ogólną zasadą przeciwdziałania wykraplaniu się pary wodnej w ścianie bądź stropodachu jest takie dobieranie w nich układu warstw, aby materiały o najniższej paroprzepuszczalności znajdowały się od środka pomieszczenia, a te o dużej przepuszczalności powietrza i zawartej w nim pary wodnej – jak najbliżej zewnętrznej powierzchni przegrody lub przy szczelinie wentylacyjnej pod okładziną zewnętrzną. Najskuteczniejszym zabezpieczeniem ścian, koniecznym w pomieszczeniach bardzo ciepłych i wilgotnych (kuchnie, pralnie, łazienki), jest osłanianie przegród zewnętrznych paroizolacją mocowaną od środka – pod tynkiem czy płytami we wnętrzu. Gdy ściana jest wykończona od zewnątrz okładziną z trudno przepuszczalnego materiału (kamienia, terakoty, klinkieru, szkła lub blachy), niezbędne jest zachowanie pod nią szczeliny, która umożliwi wentylowanie i okładziny, i warstw ściany.
Przemarzanie ścian
To szczególny przypadek opisanych wyżej zjawisk, gdy wykraplanie występuje bezpośrednio na wewnętrznych powierzchniach wychłodzonych fragmentów ścian i sufitów, nadprożach oraz ościeżach okiennych lub tuż pod ich powierzchnią, czyli w grubości tynku. Dzieje się tak w miejscach niewłaściwie ocieplonych albo nieszczelnych, przez które ciepło ucieka na zewnątrz tak szybko, że temperatura ich powierzchni od strony pomieszczenia jest niższa od temperatury punktu rosy powietrza wewnętrznego. Wtedy na tynku i pod nim wykrapla się woda, która niszczy jego powierzchnię – farba łuszczy się i rozwarstwia, a także rozpadają się nasiąknięte wilgocią warstwy tynku pod farbą. Miejscami, które przemarzają najczęściej, są krawędzie dachów i lukarn, stropodachów, tarasów, narożniki ścian, attyki, wsporniki balkonów, daszków oraz styki okien i drzwi z murem, otoczenie wpustów tarasowych, rynien, rur spustowych, kanalizacyjnych, a także styki kominów z połaciami, przejścia instalacji przez ściany, skrzynki instalacyjne i okablowanie w ścianach zewnętrznych.
Mostki termiczne
Punkty i linie na elewacjach, przez które z wnętrza ucieka ciepło, to mostki cieplne – słabe miejsca w budynkach wymagające zastosowania właściwego rozwiązania oraz starannego wykonawstwa, czyli wszystkie te miejsca, gdzie na zewnątrz budynku są skomplikowane przełamania powierzchni, krawędzie, elementy wystające lub niejednorodności przegród ukryte pod tynkiem. W budynkach współcześnie projektowanych teoretycznie takie wady w ogóle nie mają prawa się pojawić, bo prawo budowlane jednoznacznie i kilkakrotnie zabrania w treści warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie niedostatecznego ich ocieplenia. Występowanie tych nieprawidłowości jest zatem raczej wadą typową dla domów starych. Izolacje tych budynków uległy degradacji po kilkudziesięciu latach od wybudowania. Doprowadzenie do takiego stanu w domu budowanym współcześnie świadczy o niekompetencji projektanta lub wykonawców.
