Służebność gruntowa: jak opodatkować służebność odpłatną i nieodpłatną?

Służebność gruntowa może zostać ustanowiona zarówno nieodpłatnie, jak i odpłatnie. Oba rodzaje służebności podlegają opodatkowaniu.  Zobacz, która służebność jest korzystniejsza dla osoby uprawnionej z punktu widzenia prawa podatkowego.

Służebność nieodpłatna

Ustanowienie służebności nieodpłatnej podlega podatkowi od spadków i darowizn. Płaci go korzystający ze służebności. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy. Jeśli umowa ustanowienia służebność została zawarta pod warunkiem zawieszającym, obowiązek podatkowy powstanie po spełnieniu tego warunku.

Podstawą opodatkowania jest:

• roczna wartość świadczenia, czyli 4% wartości nieruchomości obciążonej, pomnożona przez liczbę lat, na jaką ustanowiono służebność;
• jeżeli ustanawia się ją bezterminowo, wówczas podstawą opodatkowania jest roczna wartość świadczenia pomnożona przez 10.

Wysokość podatku zależy od relacji pomiędzy ustanawiającym służebność a uprawnionym z jej tytułu. Oblicza się go według skali określonej w art. 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Zobacz także: Czy można zabronić korzystania ze służebności?

Służebność odpłatna

Służebność odpłatna podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy ustanawiającej służebność. Podatnikiem jest tu również uprawniony ze służebności.

Podstawą opodatkowania jest wartość świadczeń na jego rzecz za okres, na jaki prawa te zostały ustanowione. W przypadku ustanowienia służebności na czas nieokreślony podstawą opodatkowania jest – według oświadczenia podatnika – wartość świadczeń za 10 lat albo wartość świadczeń należnych w miarę wykonywania umowy. Stawka podatku wynosi 1% podstawy opodatkowania.

Wysokość wynagrodzenia za służebność powinna odpowiadać stawkom rynkowym. Podlega ono bowiem kontroli organu podatkowego, który może wezwać podatnika do jego skorygowania. W przypadku niezastosowania się przez podatnika do wezwania fiskus może powołać biegłego. Wartość służebności zostanie w takim wypadku określona z uwzględnieniem jego opinii. Jeśli będzie się ona różniła o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika, koszty sporządzenia opinii poniesie podatnik.

Służebność a podatek VAT

Jeżeli podmiot ustanawiający odpłatną służebność jest podatnikiem VAT, wynagrodzenie za służebność jest obłożone tym podatkiem (a nie od czynności cywilnoprawnych). Ustanowienie nieodpłatnej służebności nie podlega podatkowi od towarów i usług.

Służebność a podatek od nieruchomości

Ani służebność odpłatna, ani nieodpłatna nie podlegają podatkowi od nieruchomości. Płacą go bowiem właściciele i posiadacze samoistni nieruchomości i obiektów budowlanych oraz użytkownicy wieczyści gruntów. Wykonujący prawa ze służebności nie są posiadaczami samoistnymi, tylko zależnymi.