Więźba skrojona na miarę
Dach chroni dom przed działaniem warunków atmosferycznych oraz wpływa na jego wygląd i charakter. Od tego, jaki będzie, zależy konstrukcja więźby.
Autor: Artur Bułatowicz
Drewno na więźbę zabezpieczone przed owadami, pleśnią, grzybami i ogniem – świadczy o tym jego zielony kolor
Typowa więźba dachowa zbudowana jest z wiązarów – drewnianych elementów konstrukcyjnych połączonych w trójkąt. Dzięki temu jest sztywna. Rozróżnia się trzy zasadnicze grupy wiązarów ciesielskich, czyli przygotowywanych na budowie.
Rozporowe. Umożliwiają wykonanie więźby nad budynkami jednotraktowymi, tzn. niemającymi wewnętrznych ścian nośnych. Najpopularniejsze są wiązary krokwiowe i jętkowe.
Bezrozporowe. Stosowane są w budynkach o znacznej szerokości, w których konstrukcja stropu oparta jest na ścianach wewnętrznych (lub słupach i podciągach). Najczęściej wykonywaneą wiązary płatwiowo-kleszczowe. Oba typy wiązarów mogą występować w odmianie ze ścianką kolankową.
Mieszane. Zwykle są to wiązary mansardowe umożliwiające wybudowanie mieszkań na poddaszu. Mają budowę dwukondygnacyjną (część górna konstrukcji pracuje jako wiązar rozporowy (np. jętkowy), a część dolna jako wiązar bezrozporowy (np. płatwiowo-kleszczowy).
Kratownice. To właściwie odrębna grupa wiązarów, zwykle stosowana w budynkach jednotraktowych o znacznej szerokości. Podstawowe typy to wiązary trójkątne, dwutrapezowe oraz o pasach równoległych.
Wybór konstrukcji więźby
Zależy on (w uproszczeniu) od tego, jaki dach spodoba się inwestorowi. Ale to tylko pół prawdy. Na stopień skomplikowania konstrukcji, a tym samym jej koszt (materiałów i robocizny), ma bowiem wpływ wiele czynników. Oto kilka najważniejszych:
- rozpiętość i układ ścian nośnych, na których opierać się będzie więźba. Duża rozpiętość w istotny sposób ogranicza wybór konstrukcji dachu i stropu. Przyjmuje się, że rozpiętość ścian do 6-7 m uznawana jest za niewielką, a powyżej 10-12 m – za dużą;
- sposób zagospodarowania poddasza. Inna wysokość użytkowa i inna niezabudowana przestrzeń potrzebna jest w pomieszczeniach mieszkalnych (najlepiej powyżej 2,5 m), a inna na strychu (co najmniej 1,9 m) lub nieużytkowym stropodachu (wystarczy nawet 0,6 m);
- kąt nachylenia dachu – może wynikać z regionalnych tradycji, konieczności dostosowania się do otaczającej zabudowy (zgodnie z wymaganiami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego) oraz rodzaju pokrycia dachowego;
- przewidywane obciążenia, czyli ciężar własny konstrukcji dachowej i pokrycia oraz obciążenia więźby spowodowane wiatrem i śniegiem. Czynniki te zależą
Materiały na więźbę i wiązary gotowe
Więźbę prefabrykowaną najczęściej robi się z drewna drzewa iglastego – świerku lub sosny – o klasie wytrzymałości C27 i wilgotności nie większej niż 22%. Najlepsza jest tarcica czterostronnie strugana z zaokrąglonymi krawędziami. Gładka powierzchnia deski utrudnia dostęp do jej wnętrza owadom, a także sprawia, że konstrukcja jest mniej podatna na zapalenie się. Przycięte elementy są poddawane impregnacji, która zabezpiecza przed pleśnią, grzybami i ogniem. Drewno na więźbę zazwyczaj impregnuje się przez zanurzenie w preparacie solnym. Impregnować można też natryskowo lub ciśnieniowo (więcej na temat impregnacji na str. 30).
Innym materiałem wykorzystywanym do produkcji gotowej więźby są bardzo lekkie i wytrzymałe belki o przekroju dwuteowym, np. belki I-Beam firmy Kronopol. Środnik jest wykonany z płyty OSB 3 grubości 10 mm, a pas górny i dolny z klejonego drewna iglastego o wilgotności 12%. Wszystkie elementy łączy się wodoodpornym
klejem. Belki mają wysokość 20-40,6 cm. Na krokwie wykorzystuje się te długości 10,5 i 12 m, na stropy – 4,2; 5,4 i 7,2 m. Zależnie od przeznaczenia drewniane elementy belek mają różne przekroje – na krokwie stosuje się te z pasami 58/38 mm, na stropy - 89/38 mm.
Materiały na więźbę
Konstrukcje dachów robi się z drewna sosnowego, ewentualnie świerkowego lub jodłowego. Wymaga się, aby tarcica w postaci desek lub bali
przede wszystkim była wysuszona (zalecana wilgotność poniżej 18%), a także impregnowana środkami grzybo- i owadobójczymi oraz ognio-chronnymi. Jednocześnie wskazane jest, żeby była czterostronnie strugana, bo to znacznie zwiększa jej odporność na ogień i grzyby.
Jednak spotyka się również więźby dachowe z drewna klejonego, profili stalowych, a nawet żelbetu. Co prawda materiały te są stosowane głównie w budownictwie przemysłowym, ale można je spotkać także w domachjednorodzinnych
Usztywnienie więźby
W każdej konstrukcji dachu usztywnienia podłużne wymagane są na dwóch etapach budowy – w trakcie montażu i już po zbudowaniu domu. Celem pierwszego jest zabezpieczenie wiązarów przed przewróceniem. Dlatego zaraz po ustawieniu kolejne krokwie łączy się ukośnie przybitymi deskami (tzw. wiatrownicami). Mocuje się je od strony poddasza, aby nie przeszkadzały w układaniu pokrycia.
Dodatkowym usztywnieniem dachu mogą być łaty lub płatwie kalenicowe. Wiatrownice mogą stanowić usztywnienia docelowe, szczególnie wtedy, gdy dach jest stromy, a na poddaszu nie przewiduje się pomieszczeń mieszkalnych. Jednak w przypadku stosowania sztywnego poszycia ze sklejki, płyty wiórowejczy pełnego deskowania można je usunąć w końcowej fazie montażu. Same łaty nie są wystarczającym usztywnieniem podłużnego dachu.
