Klucz dynamometryczny: jaki wybrać i jak działa. Precyzyjne dokręcanie śrub
Ze wszystkich rodzajów kluczy, klucz dynamometryczny jest najbardziej zaawansowany technicznie. Zapewnia precyzyjniejsze dokręcenie śrub w porównaniu z kluczami płaskimi lub kluczami oczkowymi. Kosztuje jednak więcej niż one i jest bardziej skomplikowany w obsłudze.
To nie są klucze do wszystkiego. Przydają się natomiast wówczas, gdy masz do czynienia z urządzeniami zaawansowanymi technicznie, wykonanymi z aluminium, metali nieżelaznych lub z takich stopów, które są wrażliwe na zbyt silny nacisk punktowy i znasz dopuszczalna siłę, z jaką można dokręcać do nich śruby. Do tego grona trzeba też dodać elementy z kompozytów węglowych, laminatów, tworzyw sztucznych. Klucz dynamometryczny będzie więc potrzebny na przykład przy różnych samochodowych bądź motocyklowych naprawach, remoncie jachtu o laminowanym kadłubie lub montażu delikatnych materiałów wykończeniowych w budynku. Pamiętaj, że klucz dynamometryczny nie powinien być używany do odkręcania śrub, jedynie do przykręcania.
Jak działa klucz dynamometryczny
Aby normalnym kluczem płaskim bądź oczkowym dokręcić śrubę powinno się wykonać wokół niej pełny obrót narzędziem. Nie zawsze jest to jednak możliwe ani wygodne. Co wtedy? Z pomocą przychodzi klucz grzechotkowy z wymiennymi nasadkami. Nasadkę mocuje się w nim do specjalnego trzpienia (czopu) wychodzącego z głowicy lub wkłada w jej gniazdo (zależnie od typu głowicy). Dzięki mechanizmowi zapadkowemu można wykonać kluczem krótki ruch i podczas cofania śruba pozostanie na miejscu. Gdybyś posługiwał się normalnym kluczem, musiałbyś zdjąć go ze śruby, ustawić w początkowej pozycji, ponownie nałożyć na śrubę i jeszcze raz wykonać ruch. Klucza grzechotkowego nie trzeba zdejmować ze śruby, dzięki czemu praca przebiega znacznie szybciej i wygodniej. W odróżnieniu od typowych kluczy grzechotkowych z wymiennymi nasadkami, klucze dynamometryczne mają dodatkowo możliwość zadania konkretnej siły, z jaką może być dokręcana śruba. Nadają się więc do najbardziej precyzyjnych prac.
Dokręcanie z ustaloną siłą: jak działa klucz dynamometryczny, jak go ustawić?
Mechanizm klucza dynamometrycznego ma zapadki, które zaczynają przeskakiwać, gdy zadziałasz z wyższą siłą niż ustawiłeś. Oznacza to, że gdy szarpniesz zbyt mocno, usłyszysz charakterystyczne terkotanie, a śruba nie ruszy się z miejsca. W prostych modelach kluczy dynamometrycznych regulacja siły następuje poprzez obrót rękojeścią. Na niej i na głowicy są podziałki. Kręcąc rękojeścią „dojeżdża” się nią do miejsca z oznaczoną wartością momentu obrotowego. Ustaliwszy w ten sposób przybliżoną wartość precyzuje się ją korzystając z podziałki zaznaczonej dookoła rękojeści. Delikatnie obracając rękojeścią ustawia się wartość od 0 do 10 lub 12. Przykładowo, jeśli wartości momentu są zaznaczone co 10, a chcesz wybrać moment pośredni, załóżmy 15 Nm, wówczas obracasz rękojeścią aż dojedziesz do wartości 10 i ustawiasz pozycję na rękojeści na 0, następnie przekręcasz ją na pozycję „5”. Po ustawieniu odpowiedniego momentu, trzeba zablokować klucz dynamometryczny pokrętłem znajdującym się na końcu rączki. Po zakończeniu pracy rękojeść odkręca się do najniższej pozycji na podziałce. Zakres momentu jest różny dla różnych kluczy dynamometrycznych. Małe pozwalają przykładowo na regulację od 5 do 25 Nm, a większe w zakresie od 30 do 300 Nm.
Jaki klucz dynamometryczny?
Dlatego wybierając klucz dynamometryczny powinieneś być już zorientowany, na jakiej sile wkręcania ci zależy, chyba że stać cię na zakup kilku kluczy do różnych prac. Funkcję siłomierza pełni mechanizm sprężynowy. Niestety sprężyna z czasem staje się bardziej rozciągnięta i spada precyzja klucza. Im lepszy klucz dynamometryczny, tym lepsza, a zatem także trwalsza sprężyna.
Klucz dynamometryczny kosztuje od 120 do 1450 zł.
Klucz dynamometryczny: wybierz najlepszy
Większość kluczy dynamometrycznych ma tolerancję błędu przy ustawianiu siły +- 4%. Nie radzimy kupować narzędzia z większą tolerancją błędu, a zapewniamy, że na rynku są i takie, które mają tolerancję rzędu 10-15%. Niektóre klucze dynamometryczne mają nawet wystawiony certyfikat kalibracji, określający ich konkretne wartości pomiarowe. Takim sprzętom można zaufać. Poszukując klucza rozglądaj się za takim, który ma dość duży zakres ustawienia siły. Dobrej jakości klucze dynamometryczne wykonywane są ze stali chromowo-molibdenowej, chromowo-wanadowej lub węglowej. Zwróć też uwagę na ich głowicę. Im jej zapadka ma więcej zębów, tym mniejszy zakres ruchu potrzebny jest do poruszenia śruby. W sprzedaży są klucze dynamometryczne o mechanizmach 24, 48, a nawet 72-zębowych. 24 zębów umożliwia ruch w promieniu nie mniejszym niż 15o. Mechanizm 48 zębowych umożliwia już ruchy o promieniu 7,5o.
Zobacz także:
Warte uwagi są dynamometryczne klucze wychylne. Mają tuż przy rękojeści wskaźnik ze wskazówką. Gdy podczas dokręcania śruby pojawi się opór, wskazówka pokaże na skali, jaka siła jest aktualnie użyta. Nie musimy jej wcześniej „programować”. Najbardziej zaawansowane są klucze dynamometryczne sterowane elektronicznie. Siłę programuje się korzystając z przycisków, a jej wartość pojawia się na ciekłokrystalicznym wyświetlaczu. O przekroczeniu ustalonego momentu zawiadamia sygnał świetlny i dźwiękowy. Co więcej, możesz zaprogramować kilka najczęściej wykorzystywanych przez ciebie ustawień i błyskawicznie je zmieniać.
Wkrętak dynamometryczny
To ciekawe urządzenie, będące rozwiniętą wersją śrubokręta z wymiennymi końcówkami. Można do niego doczepiać nie tylko nasadki do śrub, ale też bity do wkrętów. W rękojeści wkrętaka dynamometrycznego jest mechanizm regulacji siły, mechaniczny lub sterowany elektronicznie. Niestety wkrętaki, choć małe i poręczne, nie dorównują możliwościami zwykłym kluczom dynamometrycznym. Oferują bowiem niewielki zakres ustawienia momentu – od 0,4 do 2 Nm lub od 2 do 10 Nm (zakres jest różny w przypadku rożnych modeli). Dokładność takich narzędzi wynosi zazwyczaj ±6%, choć są i takie, które zapewniają dokładność ±4%.
Sprawdź też:
- Niwelator laserowy - do czego służy i jak działa >>>
- Strug elektryczny do drewna - jaki wybrać? >>>
- Jak wybrać dobrą wiertarkowkrętarkę z udarem >>>
Ważna rzecz - nasadka do klucza dynamometrycznego
Wkrętaki z nasadkami wymiennymi sprzedawane są przeważnie w mniejszych lub większych zestawach. Nasadki można też dokupywać oddzielnie, w zależności od potrzeb. W sprzedaży są modele nasadek do śrub sześciokątnych lub do dwunastokątnych. Te ostatnie są o tyle lepsze, że można nimi przykręcać i odkręcać również śruby sześciokątne. Nowoczesne nasadki mają wewnątrz zaokrąglone ścianki. Taka konstrukcja zapewnia, że podczas odkręcania siła działa na boczne ścianki śrub lub nakrętek, a nie na ich kanty. Mniejsze jest wtedy ryzyko, że kanty zniszczą się od silnego dokręcania. Zależnie od tego jak zbudowana jest głowica klucza dynamometrycznego kupuje się nasadki z czopem lub gniazdem wejściowym. Przed zakupem sprawdź, czy klucz jest dostosowany do nasadek 1/4”, 3/8”, 1/2” lub 3/4”.
