Jak odnowić starą elewację domu? Jak odnowić tynk? Jak cegłę?
Elewacja domu z roku na rok traci na wyglądzie. Coraz bardziej się brudzi, zdarza się, że pęka. Pojawiają się wykruszenia i naloty. Podpowiadamy, jak odnowić elewację domu? Jak odświeżyć tynk? Jak odnowić cegłę elewacyjną?
Autor: Małgorzata Góra, projekt: Anna i Paweł Poloch
Ceglana fasada po umyciu może wymagać uzupełnienia zaprawy spoinującej i całościowej impregnacji środkiem hydrofobizującym
Spis treści
- Kiedy trzeba odnowić elewację?
- Mycie ścian
- Usuwanie glonów i pleśni
- Czym pomalować fasadę
- Zasady malowania fasad otynkowanych
- Szpachlowanie rys i pęknięć
- Pęknięcia konstrukcyjne
- Usuwanie wykwitów pojawiających się na cegłach
- Mycie ceglanej fasady
- Malowanie cegieł
- Odnawianie spoin między cegłami i wymiana cegieł
Kiedy trzeba odnowić elewację?
Dlaczego tynkowane lub ceglane fasady z wolna przestają świecić pierwotnym blaskiem? Winna jest przede wszystkim natura. Brud na ścianach to w większości przypadków osiadające na ich powierzchni pyłki drzew, porosty alg, pleśnie, stare pajęczyny, różne pozostałości po owadach, czasem też ptasie odchody. Nie mniej daje się ścianom we znaki kurz, pył z ulicy, błoto rozchlapywane przez deszcz.
Opady nie zawsze odświeżają ścianę. To dotyczy wyłącznie fasad pokrytych tynkami samoczyszczącymi. Tu faktycznie woda spłukuje brud, ale w pozostałych przypadkach rozprowadza go po powierzchni i sprawia, że jest on wchłaniany w głąb struktury, stając się coraz trudniejszy do usunięcia. Woda, zaciekająca ustawicznie na ścianę lub podciągana przez nią z gruntu (wynik nieszczelnej hydroizolacji) ma działanie destrukcyjne, zwłaszcza gdy w zimie zacznie zamarzać. Wynikiem tego są rysy bądź pękanie tynku, jak również wykruszanie się spoin spomiędzy cegieł lub płytek ceglanych. Na dalszych etapach dochodzi do odspajania się lub kruszenia tynku.
Cegły z kolei bieleją w rezultacie nalotów zwanych wysoleniami, pękają, rozłupują się kawałek po kawałku. Zwlekanie z pracami konserwacyjnymi może doprowadzić ściany do takiego stanu, że stary tynk będzie wymagał zastąpienia nowym, a piękne dawniej cegły uratuje jedynie otynkowanie – niezbędne do tego, by ukryć nieodwracalne ślady spustoszenia.
Mycie ścian
Najwygodniej będzie użyć w tym celu myjki wysokociśnieniowej. Z reguły wystarczy sam silny strumień wody, by spłukać kurz i inne zanieczyszczenia. Ścianę spłukujemy od góry do dołu, pionowymi, zachodzącymi na siebie pasami. W przypadku tynków cienkowarstwowych lub słabych tynków tradycyjnych należy uważać, by dysza myjki nie zbliżała się za bardzo do podłoża. Przy bardzo wysokim ciśnieniu można bowiem wypłukać tynk aż do podkładu. W przypadku murów dotyczyć to będzie osłabionych spoin między cegłami. Jeśli zabrudzenia nie chcą schodzić, trzeba myjką zaaplikować najpierw środek czyszczący i spłukać go wodą pod wysokim ciśnieniem.
A co z szczególnie uporczywymi zabrudzeniami, którym ani środki chemiczne, ani wysokie ciśnienie nie dają rady? Pozostaje wtedy piaskowanie. Usługę taką świadczą wyspecjalizowane firmy. Zabrudzenia ściera się ze ścian piaskiem natryskiwanym pod wysokim ciśnieniem. Jeśli były pokryte farbą, nie pozostanie po niej nawet ślad. Uwaga! To samo dotyczy tynków cienkowarstwowych lub zwykłych, odspajających się od podłoża bądź bardzo kruchych – zostaną usunięte przez piach.
Usuwanie glonów i pleśni
Gdy na fasadzie domu zauważymy zielonkawe naloty lub skupiska rudawych, brunatnych lub czarnych plamek o różnej średnicy, możesz być niemal pewny, że doszło do skażenia biologicznego. Zieleń jest dowodem na pojawienie się alg, a charakterystyczne plamiaste wykwity to sprawka grzybów pleśniowych, czyli pleśni. Jedne i drugie organizmy lubią wilgoć i brak przewiewu. Najczęściej atakują ściany domów położonych w zacienionych miejscach, tak więc — żeby nie mieć z nimi problemów – należałoby, o ile to możliwe, przerzedzić roślinność w koło budynku, żeby wiatr i słońce suszyły fasady. Jeśli zapleśnienie spowodowane jest zawilgoceniem ścian, trzeba najpierw zlikwidować jego przyczynę. Tą może być na przykład nieszczelność hydroizolacji poziomej między murami a ścianami fundamentowymi, skutkująca podciąganiem kapilarnym wody gruntowej.
Odtwarzanie takiej hydroizolacji jest kosztowne i skomplikowane, ale konieczne. Polega na podcinaniu lub podbijaniu murów albo odtwarzaniu wodoszczelnej przepony metodą iniekcji, czyli nastrzykiwania ścian uszczelniającym preparatem krzemionkowym.
Do usuwania biologicznych wykwitów służą specjalne preparaty biobójcze. Wiele z nich pakowane jest w pojemniki ze spryskiwaczem. Zrasza się takim płynem ścianę, czeka kilka godzin i zmywa go wodą. Trudniejsze do usunięcia wykwity trzeba przed spłukiwaniem potraktować szczotką.
Aby algi i pleśnie nie wróciły, ściany trzeba zaimpregnować środkiem ochronnym. Pamiętaj jednak, że trwałość takiego zabezpieczenia jest ograniczona, przeważnie do dwóch lat, więc czeka nas częste impregnowanie.
Czym pomalować fasadę
W sprzedaży jest kilka rodzajów farb przeznaczonych do ozdoby i ochrony elewacji. Różnią się właściwościami, dostępnością kolorów i oczywiście cenami. Do renowacji ścian zewnętrznych warto polecić farby silikonowe, bo mają one zdolność samooczyszczania pod wpływem deszczu. Sprawdzą się więc głównie na tych ścianach, które są w pełni odsłonięte, a nie zacienione przez daszek tarasu lub szeroki okap dachowy.
Tańsze i bardzo popularne są elewacyjne farby akrylowe. Ich głównym składnikiem jest organiczna żywica akrylowa. Farby takie mają niedużą nasiąkliwość, więc ich podatność na brudzenie jest dość mała. Ich paroprzepuszczalność nie jest zbyt wielka. Tworzą elastyczne powłoki, głównie o powierzchni matowej. Nadają się na podłoża mineralne i organiczne, z wyjątkiem wapiennych oraz silikatowych. Mogą mieć bardzo intensywne, trwałe kolory.
Ścianę można pomalować także farbą silikatową, ale trzeba wiedzieć, że nie nadaje się ona na tynki organiczne (żywiczne – akrylowe, silikonowe). Tu sprawdzi się farba siloksanowa – czyli silikatowa z dodatkiem żywicy silikonowej. Farby takie mają wysoką odporność na wodę i dużą paroprzepuszczalność.
Wiele z farb fasadowych ma w składzie substancje, które przez określony czas – przeważnie do dwóch lat – zapewniają ochronę przed glonami i pleśniami. Niestety woda deszczowa stopniowo wypłukuje te dobroczynne związki i farba traci moc. Jeśli fasada brudzi się często i niszczy w wyniku zanieczyszczonego powietrza, wtedy do renowacji warto użyć farby zawierające żywicę typu Pliolite. Mają ponadstandardową odporność chemiczną. Dzięki temu elewacje mniej się brudzą i dłużej zachowują trwałość. Są także odporniejsze na gazy, które po zetknięciu z wodą tworzą kwasy oraz na sole.
Jeśli obok zabrudzeń powierzchnię ściany szpecą drobne rysy i pęknięcia, wtedy można użyć farby mostkującej rysy. To gęsta farba polikrzemianowa, akrylowa lub akrylowo-silikonowa, wzbogacona włóknami z tworzywa sztucznego. Nie jest cudownym remedium na rozpadające się mury, ale może ukryć pod swoją warstwą rysy i pęknięcia nieprzekraczające 0,3-0,5 mm. Z powodzeniem można nią też malować mniej stabilne lub niejednorodne podłoża.
Zasady malowania fasad otynkowanych
Przed malowaniem należy się upewnić, czy podłoże jest suche i nie ma na nim plam utrudniających przyczepność. Pękające i odpadające tynki wymagają naprawy lub usunięcia. Podobnie łuszcząca się farba. Gdy podłoże jest chłonne lub pylące, trzeba je zagruntować.
Podłożem pod farbę może być również tynk wapienny. Ma z nim do czynienia wiele osób remontujących stare domy. Taki tynk jest znacznie mniej wytrzymały na uszkodzenia od cementowo-wapiennego i cementowego. Powinno się go malować farbami nieorganicznymi.
Bardzo popularne są natomiast tynki cienkowarstwowe – silikonowe, akrylowe, mineralne lub silikatowe. Stanowią one jeden ze składników systemów ociepleniowych. Elewacyjne farby są uzupełnieniem takich systemów i kupuje się je przeważnie razem z tynkiem. Istnieje zasada, że do tynków silikonowych stosuje się farby silikonowe, do akrylowych – akrylowe i tak dalej.
Szpachlowanie rys i pęknięć
Rysy włosowate – o szerokości do 0,2 mm (przy badaniu rys warto posługiwać się szczelinomierzem) są najmniej groźne. Wskazują na błędy popełnione podczas tynkowania, zwłaszcza dopuszczenie do zbyt szybkiego schnięcia. Rysy takie wystarczy zamalować elastyczną farbą.
Do wypełniania rys o szerokości do 0,5 mm służy specjalny, żywiczny preparat gruntujący zawierający drobne włókna wzmacniające. Nanosi się go pędzlem.
Rysy szerokości 2-3 mm mogą pojawiać się gdy zaprawa tynkarska nie została właściwie przygotowana przed nakładaniem. Trzeba je zaszpachlować, ale najpierw muszą zostać poszerzone do szerokości około 5 mm. Gdy jest ich niewiele, do wypełniania wystarczy specjalny akryl tynkarski, o bardziej ziarnistej strukturze niż zwykły.
Gdy rys jest dużo, lepiej użyć zaprawy szpachlowej – tylko nie gipsowej. Do tynków cementowych i cementowo-wapiennych używa się szpachli cementowej, do tynków wapiennych – wapiennej. Tynki organiczne szpachluje się masami żywicznymi.
Pamiętaj, że przed szpachlowaniem rysy należy odkurzyć i zagruntować. Jeśli cała ściana pokryta jest siatką takich rys, pozostaje zakup specjalnej gładzi do stosowania na zewnątrz i wykończenie nią fasady, a później malowanie. Można też po zaszpachlowaniu rys ułożyć nowy tynk. W ten sposób zlikwiduje się źródło problemu. Najlepiej wybrać tynk cienkowarstwowy.
Gdy stary jest niezbyt równy lub ma wyraźną, grubą (ale nie za bardzo) fakturę, trzeba przedtem wykonać warstwę zbrojoną siatką z włókna szklanego – identycznie jak przed nanoszeniem tynku po ociepleniu ścian metodą ETICS. Zanim jednak zdecydujesz się na układanie nowego tynku na starym, poznaj ważną zasadę: nie wolno układać na stary tynk tynku mocniejszego. Jeśli więc mur jest wykończony tynkiem słabym, na przykład wapiennym lub cementowo-wapiennym, który zwietrzał i łatwo go zarysować, nie wolno wykańczać go nowym, mocnym tynkiem organicznym – na przykład silikonowym. Skuwanie jest wówczas nieuniknione.
Tynkowanie czeka też, gdy stary tynk zaczął się odspajać lub kruszyć. Trzeba go wówczas usunąć przynajmniej stąd, gdzie doszło do takich usterek i z najbliższego sąsiedztwa – około 50 cm wokół uszkodzenia. Skuć trzeba też tynk w tych miejscach, gdzie w trakcie opukiwania usłyszymy charakterystyczny „głuchy” odgłos, świadczący o tym, że stracił on łączność z murem. Po skuciu zniszczonego tynku podłoże się odkurza, gruntuje i wypełnia nowym tynkiem. Powinien on mieć identyczny rodzaj i taką samą strukturę powierzchni jak stary tynk. W przypadku tynków cienkowarstwowych, ułożonych na systemie ociepleń, z miejsc odspojeń trzeba je skuwać z wyczuciem, żeby nie uszkodzić warstwy zbrojonej. Brzegi powstałej dziury musimy przeszlifować i oczyścić. Następnie, po zagruntowaniu warstwy zbrojonej, robi się plombę z identycznego tynku. Najczęściej po takim zabiegu ściana będzie wymagała pomalowania. Jeśli uzupełniasz niewielki ubytek w tynku o fakturze typu kornik, może się okazać, że charakterystyczne rowki trzeba będzie wykonać ręcznie, patyczkiem. Faktura bowiem nie zawsze wówczas wychodzi samoczynnie.
Pęknięcia konstrukcyjne
Najbardziej groźne są pęknięcia konstrukcyjne. Wynikają one z różnych przyczyn, najczęściej powodowane są przez nierównomierne osiadanie budynku, podmywanie fundamentów, błędy wykonawcze, przeciążenie konstrukcji lub szkody górnicze. O wadzie konstrukcyjnej ściany świadczą skośne rysy, przeważnie sąsiadujące z nadprożami lub narożami okien oraz rysy pionowe albo poziome w płaszczyźnie ścian. Są one zdecydowanie głębsze od rys w tynku.
Jeśli podejrzewasz, że pęknięcia i rysy mają związek z konstrukcją ścian, musimy wezwać eksperta – rzeczoznawcę budowlanego lub konstruktora – aby je zbadał i wskazał metodę naprawy. Metod takich jest wiele – od zagęszczania gruntu pod budynkiem po wzmacnianie murów. Dopiero gdy ściany uzyskają wreszcie stabilność, można będzie szpachlować rysy i pęknięcia. Należy je wówczas poszerzyć, oczyścić i zagruntować. Wypełnia się je zaprawą naprawczą, wtapia pas siatki zbrojącej z włókna szklanego i szpachluje tą samą zaprawą.
Usuwanie wykwitów pojawiających się na cegłach
Najczęściej posiadaczy ceglanych fasad martwią wykwity solne, których przyczyną jest nadmierne zawilgocenie muru lub ceglanej okładziny. Sole wydostają się wtedy najczęściej z zaprawy murarskiej lub masy, którą wypełniono spoiny. Część takich wykwitów może po pewnym czasie zniknąć samoistnie, wystarczą gwałtowniejsze opady. Zbyt nerwowa reakcja, na przykład szorowanie ścian z użyciem dużej ilości wody pod ciśnieniem lub zastosowanie środków chemicznych, może jedynie zwiększyć problem z nalotami na elewacji. Najlepiej spróbować zetrzeć je na sucho, w miarę miękką szczotką lub wilgotną ścierką. Można też sięgnąć po środki chemiczne przeznaczone do usuwania tego typu zanieczyszczeń.
Mycie ceglanej fasady
Inne zabrudzenia cegieł usuwa się, myjąc je ciepłą wodą z dodatkiem środka czyszczącego – najlepiej przeznaczonego do tego celu. Jeśli zaprawa spoinująca między cegłami nie zaczyna się wykruszać, do mycia można użyć myjki ciśnieniowej. W przeciwnym razie nie jest to wskazane, bo strumień wody może wypłukiwać spoiny. Tam gdzie brud nie chce zejść, można użyć średniotwardej szczotki i szorować do skutku. Sposobem na radykalne wyczyszczenie cegieł jest piaskowanie. Służy do tego specjalny agregat natryskujący piasek pod dużym ciśnieniem. Kruszywo takie zdziera z fasady cały brud. Przed wykonaniem takiego zabiegu należy się jednak upewnić, czy strumień piasku nie zniszczy zbyt osłabionych cegieł. Niestety piaskowanie może też doprowadzić do uszkodzenia spoin między cegłami. Radą na ściany osłabione jest hydropiaskowanie (ścierniwo natryskiwane wraz z wodą) niskociśnieniowe – mniej skuteczne, ale też mniej inwazyjne. Drogą, ale bezpieczną i efektywną metodą jest czyszczenie elewacji suchym lodem, również natryskiwanym pod ciśnieniem i szybko odparowującym.
Malowanie cegieł
Gołe mury z cegieł ceramicznych rzadko się maluje, ale można wybrać taką opcję, żeby uniknąć kosztownego piaskowania. Producenci farb odradzają malowanie takich elewacji, gdy te są starsze niż 2 lata. W cegłach mogą się bowiem koncentrować sole działające szkodliwie na powłokę malarską. Do malowania cegieł warto polecić farby organiczne – akrylowe, silikonowe, siloksanowe.
Ceglane elewacje przed malowaniem zawsze powinny być zabezpieczone odpowiednim preparatem gruntującym.
Odnawianie spoin między cegłami i wymiana cegieł
Remont ceglanej fasady często też polega na odnawianiu fug, czyli mineralnych spoin między cegłami. Niekiedy trzeba je uzupełnić, wypełniając nową masa spoinującą lub specjalistycznym szlamem renowacyjnym do klinkieru. Przedtem konieczne jest wydłubanie wykruszających się resztek starej fugi i gruntowanie. Bywa także, że trzeba wymienić nie tylko fugę, ale i cegłę, a może nawet kilka z nich, na przykład wtedy, gdy popękały. Nowe cegły wkleja się na zaprawę murarską – najlepiej zawierającą kruszywo zwane trasem reńskim. Niestety, nowe cegły przeważnie wyróżniają się swoim świeżym wyglądem na tle pozostałych.
Możliwe jest też szpachlowanie cegieł. Służą do tego odpowiednie zaprawy, do których na etapie rozrabiania wodą dodaje się pigment barwiący, dobrany do koloru cegieł. Ubytek trzeba przed szpachlowaniem oczyścić z kurzu i pomalować masą kontaktową, zapewniającą zaprawie lepszą przyczepność. Jeśli więcej niż 30% muru jest uszkodzone lub gdy wszystkie uszkodzone cegły są skupione w jednym miejscu, lepiej zdecydować się na inne rozwiązanie. Można wtedy brać pod uwagę całkowite lub częściowe rozebranie muru i odtworzenie go z nowych cegieł. Prace takie powinny być prowadzone po konsultacji z konstruktorem. To rozwiązanie trudne i kosztowne. Wielu inwestorów wybierze więc w takiej sytuacji wariant prostszy i tańszy – wypełni zaprawą dziury i puste spoiny, po czym otynkuje budynek albo zdecyduje się na system ociepleniowy.
Autor: RÖBEN
Gładki cieniowany klinkier w kolorze szarym tworzy trwałą powłokę nowoczesnego budynku. Efekt podkreśla dzikie wiązanie cegieł.
