Spis treści
Ukryte piękno starej konstrukcji
Płyty azbestowego eternitu na dachu i szary tynk ukrywają konstrukcję, która pochodzi z XVIII a być może nawet XVII w. Wnikliwe oko znawcy od razu odkryje dawne elementy architektury. Laicy zobaczą je dopiero, kiedy np. odpadnie fragment tynku, który w tym przypadku odsłonił drewniane belki węgła połączone na tzw. jaskółczy ogon. We wnętrzu drewnianego domu mieszkalnego zachował się tradycyjny układ pomieszczeń tego typu domów z tzw. wielką izbą. Stolarka okienna i drzwiowa pochodzi przeważnie z XIX w., ale jak czytamy na stronie fundacji niektóre okucia i elementy metalowe mają cechy występujące w XVIII w.
Unikalny komin – architektoniczny biały kruk
Niegdyś dom miał dach pokryty strzechą co zdradzają elementy konstrukcyjne więźby charakterystyczne dla tego pokrycia. Na stronie zabytek.pl znajduje się dokumentacja podobnego domu w sąsiednim Balewie ze zdjęciami z roku 1984 r., gdzie dach jeszcze pokrywa zniszczona strzecha.
Unikatem jest ukryty pod dachem komin sztagowy o konstrukcji gliniano-drewnianej identycznej z konstrukcją szachulcową. Fundacja określa wiek powstania komina nawet na XVII w. i ze względu na jego wyjątkową wartość historyczną zamierza przenieść go w całości łącznie z wypełnieniem. Podobno na Żuławach zachował się jeszcze jeden tego typu komin.
Stan budynku pogarsza się każdego miesiąca. Konstrukcja więźby stodoły i obory osuwa się i może dojść do zawalenia dachu, dlatego konieczne jest podjęcie działań ratunkowych niezwłocznie. Obecni właściciele mają już prawomocne pozwolenie rozbiórki domu, ale chcą, żeby budynek przetrwał. Mogą mu w tym pomóc działania Fundacji Ochrony Zabytków Architektury Drewnianej.
Zbiórka na przenosiny i remont - dom będzie zamieszkany
Zagroda może przetrwać, dzięki przeniesieniu do wsi Topolno Małe, położonej 10 km od oryginalnego miejsca, gdzie są translokowane inne zabytki w zarządzie Fundacji. Po wykonanej konserwacji i remoncie zespół zostanie wpisany do rejestru zabytków i udostępniony 7-osobowej rodzinie, która do dyspozycji otrzyma również 5 ha gruntów, aby stać się samowystarczalnymi i wspierać działania Fundacji.
Kwota 550 000 zł pokryje koszty dokumentacji, demontażu i remontu budynku w nowym miejscu. Zabytek to zespół budynków o całkowitej kubaturze ok. 2500 m3. Kosztorysowa wartość prac to ok. 2 200 000 zł. Wyłącznie dzięki użyciu dużego zaplecza materiałowego i warsztatowego Fundacji możliwe jest wykonanie tak dużego remontu za 1/4 wartości kosztorysowej.
Link do zbiórki: https://patronite.pl/app/fundraise/tVM2noTRRqZ
Promocja tradycyjnych wzorców architektury i materiałów
Fundacja Ochrony Zabytków Architektury Drewnianej zajmuje się kształtowaniem i ochroną krajobrazu historycznego oraz remontami zabytków architektury drewnianej. Obszar działalności obejmuje także hodowla ras chronionych zwierząt gospodarskich, uprawa roślin pierwotnych, tradycyjnego przetwarzania produktów rolnych. Gromadzi i udostępnia materiały do renowacji zabytków drewnianych, posiada własną stolarnię i ziemie, ma w swoich zasobach tradycyjne materiały budowlane jak drewno, wapno czy glinę, a także kolekcję starych narzędzi i detali architektonicznych, współpracując z rzemieślnikami i wytwórniami tradycyjnych materiałów. Prowadzi szeroką działalność edukacyjną organizując szkolenia, pokazy, które promują naturalne budownictwo oparte na tradycyjnych konstrukcjach i materiałach.
W 2024 r. fundacja opiekuje się 28 budynkami pojedynczymi lub w zespołach, m.in. dom podcieniowy z Boręt z XIX w., dom drewniany z Marynów z XVIII w., murowana stolarnia z napędem wodnym w Jelonkach czy zagroda Jastrzębskich w Ojcowie. Obecnie prowadzi remonty przy siedmiu obiektach jednocześnie.
Każdy obiekt jest zagospodarowany w taki sposób, aby jego funkcjonowanie zapewniało ochronę i właściwą eksploatację, a zyski z prowadzonych w nim działalności umożliwiały pomoc w remontowaniu kolejnych zabytków architektury drewnianej i ochronę krajobrazu. Przekonuje do idei zaprzestania skansenizacji dawnej architektury i zamknięcia jej w muzeach. Dawna architektura w myśl tej idei ma po prostu wciąż pełnić swoje dawne zadania.
Apel o pomoc w zbiórce funduszy pojawił się na profilu FB Fundacji Ochrony Zabytków Architektury Drewnianej. Oprócz opisu fundacja zmieściła dokumentację fotograficzną prezentującą najbardziej charakterystyczne elementy architektoniczne zagrody z ich opisem. To niezwykle cenny budynek, który może zostać uratowany i ponownie zamieszkany. Chcielibyśmy niedługo podać informację, że potrzebna kwota jest już zebrana i dom zyska kolejne lata życia.
Zobacz także: Dom Jastrzębskich w Ojcowie. Zabytek w Ojcowskim Parku Narodowym. Zdjęcia
