Przeciwpożarowy niezbędnik. Jak zbudować dom odporny na ogień?

Ogień to bardzo niebezpieczny żywioł, nic więc dziwnego, że chcemy jak najlepiej ochronić przed nim nasze mienie i zapewnić bezpieczeństwo domownikom. Podpowiadamy, jak to zrobić.

Przystępując do budowy domu, dużą wagę przywiązujemy do tego, aby żyło nam się w nim komfortowo. Dbamy więc o to, żeby był on solidny, ciepły i generował jak najniższe koszty eksploatacyjne. Ponieważ na komfort życia ogromny wpływ ma również poczucie bezpieczeństwa, często zabezpieczamy nasz dom na wypadek próby wtargnięcia intruza, zapominając przy tym o zapewnieniu odpowiedniej ochrony przed tak groźnym żywiołem, jakim jest ogień. Warto jednak pamiętać, że o ochronie domu przed pożarem trzeba pomyśleć zarówno na etapie jego budowy, jak i jego wykańczania. Sposobów na zmniejszenie ryzyka rozprzestrzeniania się ognia jest bowiem wiele, począwszy od zastosowania niepalnych materiałów budowlanych i wykończeniowych, na specjalnych instalacjach kończąc.

Pali się czy nie?

Jeśli zależy nam na jak najlepszym zabezpieczeniu domu przed ogniem, do jego budowy warto wykorzystać materiały sklasyfikowane jako niepalne. Tylko one nie stwarzają zagrożenia pożarowego w żadnych warunkach, nawet gdy przypadkowo pojawi się ogień. To, czy mamy do czynienia z niepalnym materiałem budowlanym, możemy w łatwy sposób sprawdzić na jego etykiecie lub w karcie technicznej. Znajdziemy tam informację na temat euroklasy produktu, czyli klasyfikacji reakcji na ogień (umożliwia ona ocenianie materiałów budowlanych według tych samych zasad w całej Europie). Euroklasa jest kombinacją trzech oznaczeń – klasy podstawowej i dwóch uzupełniających. Głównym kryterium oceny jest klasa podstawowa, która określa, jak dany materiał przyczynia się do rozwoju ognia. Materiały najbezpieczniejsze pod tym względem oznaczone są symbolem A1. Kolejne, od A2, B, C, D, E do F, określają produkty o coraz większym stopniu palności. Klasie A2, B, C oraz D towarzyszą jeszcze dwie uzupełniające – mówiąca o tym, ile dymu wydziela dany materiał w czasie pożaru (oznaczona symbolami s1, s2 lub s3), oraz określająca ilość powstających płonących kropel (d0, d1 i d2). Informacje te pozwalają ocenić możliwość wystąpienia dodatkowych zagrożeń, czyli dymu, który jest najczęstszą bezpośrednią przyczyną zatruć, utrudnia ewakuację i akcję ratowniczą, a także płonących kropli, których skutkiem mogą być poparzenia oraz przenoszenie się ognisk pożaru w inne miejsca. Dla najbezpieczniejszych wyrobów klasy A1 zwykle nie podaje się dodatkowych oznaczeń dotyczących dymu i płonących kropli, ponieważ nie paląc się, nie wytwarzają takich zagrożeń. Dla pozostałych klas (A2-E) oznaczenia te są istotne, przy czym dla wyrobów klasy E nie podaje się oznaczeń związanych z dymem, ponieważ wiadomo, że w czasie pożaru zawsze będą wytwarzały go dużo. Dodatkowych klas nie znajdziemy też w przypadku materiałów najniższej euroklasy F. Dzieje się tak dlatego, że określanie poziomu wytwarzania dymu czy płonących kropli dla tak łatwopalnych produktów nie ma już znaczenia lub nie jest podawane ze względu na to, że produkt nie został pod tym względem zbadany.

Gdzie stosować niepalne materiały?

Każda przegroda w domu może być narażona na destrukcyjne działanie ognia. Najbardziej istotne jest zabezpieczenie elementów konstrukcji nośnej budynku (takich jak ściany zewnętrzne i stropy np. nad garażem czy kotłownią) oraz ścian działowych. Niepalne materiały stosuje się również w połączeniu z konstrukcjami szkieletowymi z drewna, np. w postaci izolacji zewnętrznych ścian szkieletowych czy stropów międzykondygnacyjnych. Odpowiedniego zabezpieczenia, m.in. w postaci niepalnej izolacji, wymaga również drewniana więźba dachowa.

Z czego budować, by zmniejszyć ryzyko pożaru?

Ściany. Do ich budowy najlepiej użyć ceramiki, silikatów, betonu komórkowego lub keramzytobetonu. Materiały te są sklasyfikowane jako niepalne, wyróżnia je więc wysoka odporność na ogień i wysoką temperaturę. Podczas pożaru nie wydzielają substancji szkodliwych, nie ma też ryzyka powstawania płonących kropli. Ponadto przy bezpośrednim działaniu ognia przez długi czas zachowują właściwości nośne. Im wykonane z tych materiałów ściany są grubsze i masywniejsze, tym lepiej będą chroniły przed ogniem. Przykładowo, ściana działowa o grubości 12 cm zbudowana z betonu komórkowego ma klasę odporności ogniowej EI 120, co oznacza, że przez dwie godziny (120 minut) będzie stawiała opór płomieniom. Z kolei ściana o grubości 18 cm wymurowana z betonu komórkowego lub silikatów zapewnia jeszcze wyższą klasę odporności ogniowej – REI 240. Wytrzyma więc oddziaływanie ognia pod pełnym obciążeniem przez 4 godziny. Jako ocieplenie ścian najlepiej zastosować skalną wełnę mineralną. Izolacja ta jest nie tylko niepalna, ale dzięki odporności na temperatury pożarowe nawet powyżej 1000 stopni Celsjusza zwiększa odporność ogniową konstrukcji budowlanych. Warto również wiedzieć,  że ze względu na to, iż materiał ten nie rozprzestrzenia ognia w żadnych warunkach, jest izolacją preferowaną przez ubezpieczycieli. Jako materiał elewacyjny najlepiej sprawdzają się tradycyjne tynki cementowo-wapienne oraz cegła licowa i klinkierowa, a także wapienno-piaskowa. Do wykończenia wnętrz warto wybierać materiały mineralne: tynki cementowo-wapienne, gipsowe bądź płyty gipsowo-kartonowe.

Stropy. Zarówno cieszące się dużą popularnością stropy gęstożebrowe, jak i monolityczne są dla ognia trudną przeszkodą. Aby jeszcze zwiększyć ich odporność ogniową od spodu, warto wykończyć je płytami gipsowo-kartonowymi o podwyższonej odporności na ogień. Od góry zaś dobrym zabezpieczeniem będzie suchy jastrych. Dzięki odpowiedniej budowie oraz zastosowaniu preparatów impregnujących odporne na ogień (trudnozapalne) mogą być również stropy drewniane. Ich odporność zwiększa użycie na belki stropowe drewna klejonego lub elementów o dużych przekrojach.

Dach. Najbezpieczniejszym materiałem na poszycie dachu są dachówki ceramiczne, dachówki betonowe, blacha oraz łupek. Jeśli zależy nam na jak najwyższym standardzie zabezpieczenia przed pożarem tej części domu, zrezygnujmy z takich materiałów, jak dachówki bitumiczne, papy, gonty drewniane czy strzechy.

Bezpieczne drewno konstrukcyjne

Drewno jest materiałem łatwopalnym. Można je jednak tak zabezpieczyć, aby w razie pożaru jak najbardziej opóźnić i utrudnić jego zapłon. Najlepiej, jeśli do budowy ścian i stropów w domu szkieletowym czy np. więźby dachowej użyjemy drewna suszonego komorowo i czterokrotnie struganego. Czterokrotne struganie zapewnia nie tylko dokładność wymiarową drewnianych elementów – sprawia również, że płomienie ognia niemal ślizgają się po gładkiej powierzchni drewna, dzięki czemu nie ulega ono szybkiemu zapaleniu. Ogień potrzebuje bowiem więcej czasu, aby podpalić tak gładki materiał. Jeśli do budowy domu szkieletowego użyte zostało drewno suszone komorowo i czterostronnie strugane, to impregnacji wymagać będzie tylko część elementów drewnianej konstrukcji (tzn. te, które są narażone na bezpośredni kontakt z wilgocią). Drewno konstrukcyjne dobrze chroni przed ogniem okładzina z ognioodpornych płyt gipsowo-kartonowych, dlatego zaleca się ich stosowanie zamiast chemicznych impregnatów. Jeśli zdecydujemy się na taki rodzaj ochrony przed ogniem, warto wybrać drewno zaimpregnowane ciśnieniowo. Impregnacja ta polega na nasączeniu drewnianych elementów impregnatem, który wnika głęboko w ich strukturę, gwarantując tym samym najlepszą ochronę przed działaniem ognia. Przed zakupem drewnianych elementów warto upewnić się, czy są one starannie zaimpregnowane. Sprawdzając przekrój belek czy desek, będziemy mogli ocenić, czy drewno jest zabezpieczone równomiernie oraz jak głęboko sięga impregnacja. Trzeba bowiem wiedzieć, że w miejscach, w których impregnat został naniesiony nierównomiernie, może następować szybszy rozkład oraz przyspieszony samozapłon drewna.

Drzwi przeciwpożarowe

Choć przepisy tego nie wymagają, drzwi przeciwpożarowe warto montować w domach jednorodzinnych, zwłaszcza w kotłowni lub między częścią mieszkalną a garażem. Nie poddają się one tak łatwo płomieniom jak standardowa stolarka, powstrzymają rozprzestrzenianie się ognia i dymu do innych pomieszczeń oraz zapewnią domownikom więcej czasu na bezpieczną ewakuację. Największą popularnością cieszą się drzwi stalowe. Na rynku znajdziemy również przeciwpożarowe drzwi wykonane z drewna. Stolarka przeciwpożarowa może się różnić klasą, w zależności od tego, jak długo stawia opór płomieniom. Informację tę znajdziemy na tabliczce znamionowej, zlokalizowanej zwykle przy zawiasach skrzydła. W domach jednorodzinnych wystarczającym zabezpieczeniem będą drzwi klasy EI30.

Burza z piorunami

Wprawdzie nie można ustrzec domu przed uderzeniem pioruna, lecz można złagodzić jego skutki. Jak to zrobić? Wykonując na budynku instalację odgromową, która w przypadku uderzenia pioruna przejmuje jego prąd i odprowadza go do ziemi. Dlaczego warto ją zaplanować? Chociażby ze względu na fakt, że w czasie jednej burzy w ziemię uderza nawet sto piorunów. Mogą to być pioruny liniowe, które gdy trafią w dom, niemal zawsze wywołują pożar, jeszcze groźniejsze pioruny wstęgowe, potrafiące wzniecić ich kilka naraz, oraz kuliste, które mogą dostać się do domu przez komin, eksplodując i niszcząc wszystko dookoła. Prawdopodobieństwo, że piorun uderzy w dom, nie jest duże i z tego względu instalacje odgromowe nie są obowiązkowe w budynkach jednorodzinnych – potrzebę wykonania ochrony zewnętrznej ustala się na podstawie zasad zawartych w normach, oceniając stopień zagrożenia budynku. Warto jednak pomyśleć o takiej ochronie, zwłaszcza jeśli nasz dom jest wysoki lub zakończony stromym dachem i znajduje się na otwartym terenie bądź stoi na wzniesieniu. Aby sprawdzić, czy nasz dom potrzebuje ochrony odgromowej, należy zwrócić się do specjalisty, który oceni stopień zagrożenia. Zależy on m.in. od: częstotliwości występowania burz w danym rejonie kraju oraz siły wyładowań atmosferycznych, wysokości budynku, jego położenia w terenie i w stosunku do innych obiektów, powierzchni dachu, jego konstrukcji i zastosowanego pokrycia, a także liczby przebywających w nim osób. Również przygotowanie projektu i wykonanie instalacji należy zlecić fachowcowi – nieodpowiednio dobrana i wykonana nie będzie spełniała swej funkcji, a nawet może być źródłem dodatkowego zagrożenia. 

Stały nadzór

Coraz więcej inwestorów decyduje się na montaż systemu alarmowego lub wykonanie instalacji, która pozwala realizować założenia domu inteligentnego. Oba rozwiązania mogą stać na straży naszego domu, chroniąc go przed pojawieniem się lub rozprzestrzenianiem ognia. Ponadto w sytuacji krytycznej umożliwiają błyskawiczną reakcję na zaistniałe zagrożenie, co nierzadko może uratować życie domowników. Aby system alarmowy strzegł dom również przed takim żywiołem jak ogień, warto wzbogacić go o czujki dymu. Przekażą one bezzwłocznie informację o zagrożeniu do centrali alarmowej, gdzie uruchamiany jest alarm. Jeśli centrala wyposażona jest w moduł komunikacyjny, może przekazać informację o zaistniałym zdarzeniu np. komunikatem głosowym czy wiadomościami SMS wysłanymi na telefon komórkowy domowników bądź do agencji ochrony, z która mamy podpisaną umowę. Jest to bardzo przydatna funkcja, szczególnie w sytuacji, gdy często nie ma nas w domu. Natychmiastowa reakcja na zagrożenie pozwoli bowiem zminimalizować skutki pożaru lub w odpowiednim czasie mu zapobiec. Właściwą ochronę może nam zaoferować również instalacja domu inteligentnego, czyli taka, która integruje wszystkie urządzenia i sprzęty. Odpowiednio zaplanowane inteligentne instalacje oprócz zapewnienia komfortu życia domownikom gwarantują im również bezpieczeństwo – są w stanie zapobiec potencjalnym zagrożeniom, takim jak np. pożar. Jedną z funkcjonalności wartych zastosowania w domu jest takie zaplanowanie systemu, aby przy naszym wyjściu z domu został odcięty dopływ prądu do wybranych gniazdek. Dzięki temu unikniemy pożaru wywołanego przez pozostawione i podłączone do prądu żelazko. To tylko jedna z podstawowych możliwości inteligentnej instalacji. Jeśli wyposażymy ją w odpowiednią czujkę, w momencie pojawienia się dymu wyśle ona sygnał o zagrożeniu do centrali zarządzającej całym systemem, która z kolei poinformuje o zdarzeniu domowników. Następnie automatycznie otworzy wszystkie okna oraz zamki w drzwiach, umożliwiając tym samym ewakuację, a także zablokuje dopływ gazu, jednocześnie uruchamiając system wentylacyjny, tak aby jak najskuteczniej usuwał z domu niebezpieczny dym.