Jak funkcjonalnie urządzić dom z poddaszem, a jak dom piętrowy?
Dom z poddaszem i piętrowy inaczej wpisują się w działkę oraz oferują domownikom inną przestrzeń do zamieszkania. Od czego zależy sposób aranżacji przestrzeni w tych dwóch typach domów? Jak funkcjonalnie urządzić poddasze i piętro?
Autor: Mariusz Bykowski
Skomplikowany układ połaci i niska ścianka kolankowa tworzą przestrzeń przytulną i zaciszną, ale trudną do zagospodarowania
O tym, czy zamieszkamy w domu z poddaszem, czy w piętrowym, mogą przesądzić zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub warunki zabudowy precyzujące, jaki ma być kształt dachu i wysokość budynku. Jeżeli jednak lokalne przepisy są dość elastyczne w tym zakresie, decyzja należy do nas. Przed jej podjęciem musimy wiedzieć, jaką część działki możemy przeznaczyć pod zabudowę, jak domowa przestrzeń powinna być podzielona na dwie kondygnacje i jakie pomieszczenia chcemy mieć.
Jaka działka, taki dom
Jej wielkość może przesądzić o tym, jaki dom wybierzemy. Jeśli jest niewielka, a nam zależy na tym, by przy domu mieć choćby nieduży ogród – korzystny będzie budynek o mniejszym obrysie parteru (mniejszej powierzchni zabudowy). W takiej sytuacji lepiej zdecydować się na dom piętrowy, bo jego dolna kondygnacja zawsze będzie mniejsza niż parter domu z poddaszem o takiej samej powierzchni użytkowej. Zwłaszcza na małej działce, na przykład 350 m2, ma to bardzo duże znaczenie. Wybór domu z poddaszem oznaczałby bowiem zmniejszenie powierzchni niezabudowanej o kilkanaście procent. Gdy mamy dużą działkę, takich ograniczeń nie ma. Co więcej, duże działki kupuje się najczęściej pod miastem i na wsi, gdzie przeważają spadziste dachy, więc wybierając ten typ domu, dopasowujemy się do otoczenia. Poza tym na dużej działce większy parter niż w budynku piętrowym ma niezaprzeczalny atut – bezpośrednie połączenie z ogrodem może mieć większa część domu, na przykład nie tylko strefa dzienna, ale także gabinet lub pokój gościnny usytuowane na parterze. Tarasy gwarantujące prywatność z pewnością podniosą komfort życia domowników. Za budową domu z poddaszem użytkowym przemawia z kolei możliwość dokonania w przyszłości adaptacji poddasza.
Skośne dachy ograniczają przestrzeń poddasza
Jeśli 100 m2 poddasza przekryjemy dwuspadowym dachem o kącie nachylenia 45° opartym bezpośrednio na stropie, zaledwie 62 m2 będą miały pełną wartość użytkową – na takiej powierzchni wysokość będzie większa niż 190 cm. Przekrycie 100 m2 czterospadowym dachem o takim samym kącie nachylenia zmniejszy tę powierzchnię do 38 m2. Aby powiększyć przestrzeń poddasza, którą można zagospodarować, na wieńcu ostatniej kondygnacji jest budowana ścianka kolankowa, z reguły wysokości 70-80 cm. Ma to istotne znaczenie dla wykorzystania przestrzeni poddasza, bo przy spadku dachu większym niż 40° w odległości 120 cm od 80-centymetrowej ścianki kolankowej może stanąć wyprostowany człowiek, który ma 180 cm wzrostu (na każdych 60 cm odległości mierzonej prostopadle do spadku takiego dachu wysokość pomieszczenia powiększa się co najmniej o 50 cm).
Autor: Piotr Mastalerz
Okna połaciowe sprawiają, że poddasze może być doskonale doświetlone i nowoczesne. Najmniej ograniczeń w urządzeniu wnętrz powoduje dach dwuspadowy. Dzięki wysokiej ścianie szczytowej łatwiej rozlokować meble (projekt: Jarosław Kubicki cubearchitekci)
Jak podzielić przestrzeń w domu z poddaszem i piętrowym
W domu z poddaszem nie jest możliwe efektywne wykorzystanie całej górnej powierzchni. (Im niższa ścianka kolankowa i mniejszy kąt nachylenia dachu, tym więcej przestrzeni niewykorzystanej). Dlatego w domu z poddaszem powierzchnia drugiej kondygnacji jest zawsze mniejsza niż powierzchnia parteru. Przykładowo w domu 170 m2 przekrytym dwuspadowym dachem o kącie nachylenia 36o powierzchnia parteru będzie o blisko 30 m2 większa od powierzchni użytkowej poddasza. Na wybór optymalnego podziału przestrzeni wpływa to, jak liczna rodzina zamieszka w domu i w jaki sposób spędza ona czas.
Taki podział wnętrza, gdzie strefa nocna zajmuje mniej powierzchni, zdaje się być najlepszy dla rodziny, która lubi wspólnie przebywać, a przy tym nie jest zbyt liczna. Dzięki temu prywatna strefa poddasza może być stosunkowo nieduża. Dla małżeństwa z dwójką dzieci wystarczą trzy sypialnie na drugiej kondygnacji. Budynek z poddaszem gwarantuje taki stosunek powierzchni między kondygnacjami, który jest korzystny także wtedy, gdy oprócz małżeństwa z dziećmi w domu ma zamieszkać senior lub dorastające dziecko – osoba, której rytm życia jest inny niż pozostałych domowników. Dobrym rozwiązaniem będzie wygospodarowanie dla takiego członka rodziny sypialni na parterze. Podział na większy parter i mniejsze poddasze sprawdzi się także, jeżeli druga kondygnacja może być przeznaczona dla gości.
Zupełnie innym oczekiwaniom musi sprostać przestrzeń domu, w którym stale mieszka liczna rodzina. Zwłaszcza wtedy, gdy jest troje lub więcej dzieci, wyraźny podział na dwie strefy (rodzinną i prywatną z wyodrębnioną częścią dla dzieci) jest gwarancją komfortowego życia domowników. W takiej sytuacji druga kondygnacja powinna być na tyle duża, aby zmieściła się tam rozbudowana strefa nocna – kilka sypialni i co najmniej dwie łazienki. Taki podział bez zwiększania powierzchni całego domu jest możliwy w domu piętrowym. Druga kondygnacja jest wtedy równie duża jak parter i znacznie łatwiej podzielić ją na większą liczbę wygodnych pomieszczeń.
Dylematy związane z urządzaniem poddasza
Przestrzeń poddasza zamknięta skośnymi połaciami jest nastrojowa i zaciszna, ale piętro z wysokimi ścianami jest znacznie bardziej funkcjonalne. W domu piętrowym cała powierzchnia drugiej kondygnacji może być maksymalnie wykorzystana, natomiast niskie partie poddasza pozostaną nieużyteczne.
Połacie dachu ograniczają praktyczne funkcje przestrzeni poddasza. O wielkości poddasza i możliwościach jego zagospodarowania przesądzają kształt dachu i kąt jego nachylenia. Najpraktyczniejsze będzie poddasze pod dwuspadowym dachem o dużym kącie nachylenia (większym niż 40o), a najmniej praktyczne – poddasze pod wielopołaciowym dachem o małym kącie nachylenia (30o). Specyfika poddasza sprawia, że znacznie trudniej jest je podzielić i urządzić niż piętro. O ile wysokie ściany drugiej kondygnacji domu piętrowego dają pełną wolność aranżacyjną, to na poddaszu trzeba się liczyć z ograniczeniami narzuconymi przez usytuowanie skośnych połaci dachu. Skosy często wymuszają takie, a nie inne ustawienie mebli, na przykład biurka czy łóżka. O ich umiejscowieniu decyduje wysokość pomieszczenia. 140 cm to minimum, aby można było wygodnie usiąść. Zgodnie z zasadą, że im prostsze i wyższe ściany, tym łatwiej zagospodarować wnętrze, najłatwiej urządzić poddasze pod dachem dwuspadowym, trudniej pod czterospadowym, a jeszcze trudniej pod wielopołaciowym.
O łatwości aranżacji w przypadku dachu dwuspadowego przesądzają ściany szczytowe. Przy nich bez problemu ustawimy takie meble, jakie chcemy – nawet wysoką szafę. Na poddaszu, które jest ich pozbawione, sytuacja jest znacznie bardziej skomplikowana. Aranżację ułatwia także – choć w mniejszym stopniu – ścianka kolankowa. Jeśli jej nie ma, najniższa część powierzchni poddasza pozostaje całkowicie nieużyteczna.
Dla niektórych wystarczającą rekompensatą jest to, że w tej sytuacji widać całą podłogę. Inni wolą zrezygnować z tego widoku, aby ułatwić urządzenie wnętrza, i dostawiają tak zwane przedścianki, na których można choćby zawiesić grzejniki albo ustawić przy nich szafki. Zagospodarowanie poddasza mogą ułatwić lukarny – zwiększają one powierzchnię użytkową i nawiązują do prostych, funkcjonalnych ścian, jakie mają pomieszczenia piętra.
Druga kondygnacja - ze słupami czy bez?
Atutem domu z piętrem jest możliwość takiego rozwiązania konstrukcji dachu, by uniknąć wspierania jej słupami, które często stają się koniecznym elementem na poddaszu. Tu też można z nich zrezygnować, ale jedynie przy niedużej rozpiętości dachu – 6 m, gdy konstrukcja jest krokwiowa, a 8,5 m, kiedy jest krokwiowo-jętkowa. Przy większych rozpiętościach (12- -16 m, na które pozwala konstrukcja płatwiowo- kleszczowa) słupy się pojawią. W takiej sytuacji najrozsądniejszym wyjściem jest schowanie ich w ściankach lub wykorzystanie jako elementu aranżacji.
Autor: Piotr Mastalerz
Wygodny master bedroom (sypialnia, garderoba i łazienka) na pietrze. We wszystkich wnętrzach domu piętrowego można wykorzystać każdy metr kwadratowy (projekt: Jan Gutt, Marcin Rubik)
Doświetlenie drugiej kondygnacji
Wprawdzie to piętro powszechnie uchodzi za doskonale doświetlone, bo ma duże okna, ale prawda nie jest tak oczywista. Okna dachowe, choć mniej widoczne, bo wtapiające się w połać, doprowadzają do pomieszczenia aż 50% więcej światła niż takiej samej wielkości okna zamontowane pionowo. Poza tym poddasze daje więcej możliwości różnorodnego oświetlenia pomieszczeń. Poddasze oprócz okien połaciowych, tworzących niekiedy rytmiczne kompozycje albo łączonych w duże zespolenia otwierające wnętrze domu na niebo, może mieć także okna tradycyjne – pionowe. Poddasze pod dwuspadowym dachem zawsze doświetlają zwykłe okna w ścianach szczytowych – takie same, jakie można zamontować na piętrze. Poza tym okna pionowe są montowane w lukarnie, od której wielkości zależy ilość doprowadzonego do wnętrza światła. Im głębsza lukarna, tym mniejszą część pomieszczenia doświetli, lecz da bardziej nastrojowe światło. To, jakie widoki czekają na nas na drugiej kondygnacji, zapewne nie przesądzi o wyborze domu, ale dla wielu może okazać się argumentem pomocniczym. Przez okna piętra będziemy mogli patrzeć na to samo co na dolnej kondygnacji – na ogród. Przez okna poddasza być może rzadziej zobaczymy drzewa w naszym ogrodzie, lecz zyskamy inny widok – na niebo. Jednak nie jest on zarezerwowany tylko dla poddaszowców. Jeśli inwestorów stać na niestandardowe rozwiązania, w każdym z domów mogą mieć taki widok, o jakim zamarzą. Na poddaszu widok na ogród zapewnią okna kolankowe i balkonowe, a na piętrze można patrzeć na niebo przez okna dachowe przeznaczone do dachów płaskich.
