Dom jedno- czy dwukondygnacyjny? Czy warto budować piętro? Wady i zalety. Zobacz galerię różnych domów
To jedna z pierwszych decyzji, jaką muszą podjąć inwestorzy. Wybór liczby kondygnacji domu najczęściej wynika z ich preferencji, ale czasami też mody na określony typ architektury. Jest to zarazem decyzja, która rodzi wiele pytań o funkcjonalność wnętrz, powiązanie z ogrodem, organizację i koszty budowy. Nie bez znaczenia są też przyszła eksploatacja. Zobacz naszą bogatą galerię różnych typów domów.
Autor: Marcin Czechowicz, koncepcja projektu: Ryszard Kalemba
Mieszkańcy domów parterowych mają otoczenie na wyciągnięcie ręki. Wnętrza usytuowane na jednym poziomie łatwo powiązać z ogrodem, a niemal każde pomieszczenie może mieć wyjście na taras
Jaki dom wybrać? Parterowy czy dwukondygnacyjny?
Wymarzony obraz domu, jaki nosimy w sobie, rodzi się w toku życia i opiera na indywidualnych gustach, skojarzeniach, wizerunkach wyniesionych z własnych, ale i zbiorowych przeżyć, literatury czy filmu. Dla wielu osób jedyną formą domu jest budynek ze spadzistym dachem, w domyśle kryjącym pod sobą przytulne pomieszczenia mieszkalne. Do innych przemawia dom ze schodami, które stanowią gwarancję osiągnięcia prywatnego azylu na drugiej kondygnacji. Jedni chcą mieć dostęp do ogrodu z niemal każdego pomieszczenia domu, inni nie wyobrażają sobie spania na parterze. Dla wielbicieli natury forma domu będzie wyrażała potrzebę harmonijnego wpisania w otoczenie, a zaspokoić ją będzie mógł tylko rozłożysty, osadzony blisko ziemi dom parterowy. Z kolei u osób ceniących pozycję społeczną górę weźmie potrzeba reprezentacyjności i prestiżu, a ta może się wiązać w ich świadomości jedynie z piętrową willą. Duży wpływ na wybór domu parterowego, piętrowego czy z poddaszem ma także moda, która obecnie odzwierciedla nie tylko trendy estetyczne, ale też konieczność spełniania przez budownictwo jednorodzinne standardów efektywności energetycznej. Znawcy tematu wskazali jako najbardziej energooszczędny dom z poddaszem użytkowym, ale nie jest to jedyny powód, dla których ta forma domu cieszy się dużą popularnością.
- Zajmuje mniej miejsca na działce niż dom parterowy o tej samej powierzchni.
- Dwie kondygnacje w naturalny sposób dzielą przestrzeń na część wspólną i prywatną, ale zmuszają do korzystania ze schodów.
- Dzięki oknom umieszczonym na drugiej kondygnacji i w dachu łatwiej doświetlić wnętrza światłem naturalnym.
- Dom z poddaszem w największym stopniu odpowiada założeniom architektury domu energooszczędnego.
- Brak schodów ułatwia komunikację, szczególnie osobom starszym i rodzinom z małymi dziećmi.
- Przy małej powierzchni domu trudniej uzyskać w nim czytelny podział na strefę dzienną i nocną, duża prowadzi do rozbudowania bryły budynku.
- Koszty budowy może obniżyć brak stropu i schodów, ale wykonanie fundamentów będzie droższe.
- Ma większą powierzchnię zabudowy, dlatego wymaga odpowiednio dużej działki.
Dom wysoki czy niski? Architektura kondygnacji
Liczba i rodzaj kondygnacji wpływają na formę architektoniczną domu, a w efekcie na odbiór wizualny budynku. Można powiedzieć, że architektura domu parterowego rządzi się innymi prawami niż domu dwukondygnacyjnego, a pełne piętro niesie za sobą konieczność zastosowania innych rozwiązań niż poddasze. Poszczególne typy domów różnią się proporcjami między ścianą a dachem, kątami nachylenia skośnych połaci dachu, ukształtowaniem bryły, rodzajem okien.
Dom parterowy ze względu na ograniczoną wysokość ma układ horyzontalny – ściany zewnętrzne są niskie, a dach o kącie nachylenia 20-30o jest mało widoczny. Budynek bardziej ciąży ku ziemi i w naturalny sposób wtapia się w otoczenie. Sprawia to, że ten typ domu jest idealny do rozbudowania stref pośrednich w postaci otwartych lub zadaszonych tarasów, które mogą oplatać bryłę budynku. Liczba drzwi tarasowych często jest tu większa niż na parterze domu dwukondygnacyjnego, co może z kolei prowadzić do zaburzenia poczucia bezpieczeństwa. Zwartość bryły udaje się zachować jedynie w przypadku domów parterowych o niewielkiej powierzchni. Przy większych metrażach, głównie ze względu na dobre doświetlenie wnętrz światłem dziennym, przeważnie konieczne jest jej rozczłonkowanie, dlatego większe domy parterowe buduje się zazwyczaj na planie liter T, L, C lub U.
Czytaj też: Nowoczesny dom na planie dziesięcioboku w Podkowie Leśnej. Podporządkowany naturze
Dom z poddaszem, chociaż jest sporo wyższy od domu parterowego, to jego odbiór wizualny jest podobny. Ściany nie są wysokie, a prawdziwą kubaturę i wielkość budynku ukrywa skos dachu. W domach z poddaszem użytkowym, w których kąt nachylenia połaci jest zazwyczaj dość duży, dach staje się niemal równorzędnym elementem elewacji. Powierzchnia ścian zewnętrznych zależy od wysokości ścianki kolankowej oraz od kształtu dachu: w przypadku dwuspadowego widoczne będą trójkąty ścian szczytowych, w przypadku dachu czterospadowego ściany drugiej kondygnacji mogą być w ogóle niewidoczne. Drugą kondygnację często wyposaża się w wysokie okna otwierające wnętrza na dalekie perspektywy, w przypadku budynku z poddaszem okna dachowe dostarczają również widoków na niebo. W domach z poddaszem użytkowym stosuje się również klimatyczne lukarny i wole oczka, chociaż obecnie wykonuje się je coraz rzadziej.
Architektura domu piętrowego różni się od formy domu parterowego i domu z poddaszem użytkowym przede wszystkim skalą. Budynek z pełnym piętrem jest wysoki – druga kondygnacja może mieć niemal tę samą wysokość co parter. Domy piętrowe kryje się dachami kopertowymi o niewielkim kącie nachylenia lub dachami płaskimi. Z zewnątrz widzimy więc przede wszystkim dużą powierzchnię ścian, co dodatkowo wizualnie podwyższa budynek. Wyeksponowane są okna drugiej kondygnacji, zastosowane detale i materiały elewacyjne, często też balkony i tarasy, które rozbijają wizualnie monolityczną bryłę domu piętrowego.
Domy parterowe - także wbrew schematom
Domy parterowe jeszcze do niedawna były wyborem tych, którzy stawiali na wygodę komunikacji bez schodów, ale też na skromność i powściągliwość w wyróżnianiu się budynku. Obecnie projektowane domy parterowe to również efekt poszukiwania nowych form architektonicznych, które bardziej odpowiadają współczesnym inwestorom. Potrzeba wprowadzenia światła naturalnego i uzyskania większej przestronności pomieszczeń sprawia, że w domach jednokondygnacyjnych rezygnuje się ze stropów, a okna umieszcza w skośnym dachu lub wypełnia wielkoformatowymi przeszkleniami szczyty budynków. Taki budynek, choć nadal jednokondygnacyjny, jest znacznie wyższy od typowego domu parterowego, skalą przypomina bardziej budynek z poddaszem użytkowym. To rozwiązanie dla tych, którzy nie odnajdują się w „spłaszczonych” wnętrzach parterowych domów, a nie chcą chodzić po schodach. Spotkamy też rozwiązania pośrednie: domy parterowe z pustką zaprojektowaną tylko nad częścią parteru. Wykonanie stropu w drugiej części pozwala na uzyskanie przestrzeni gospodarczej w formie strychu lub zaadaptowanie jej na pomieszczenie mieszkalne.
Synonimem nowoczesnej architektury stają się także domy parterowe z płaskimi dachami. Prostopadłościenna bryła z dużymi przeszkleniami wielu współczesnym inwestorom kojarzy się z luksusem, bo spełnia marzenie o życiu blisko natury. Jest to jednak również sposób na wprowadzenie do architektury domów parterowych zasad budownictwa energooszczędnego – dach płaski i prostopadłościenna bryła przywracają właściwe proporcje między kubaturą budynku a powierzchnią przegród zewnętrznych, dzięki czemu budynek ma mniejsze zapotrzebowanie na energię do ogrzewania. Dom z poddaszem narzuca od razu pewien styl – to architektura bliska raczej tradycjonalistom, którzy łatwo odnajdą się szczególnie w wariantach z dwuspadowym dachem. Ze względu jednak na korzystną z punktu widzenia energooszczędności formę bryły i dachu, jest to architektura tak mocno preferowana w ostatnich latach, że świetnie sprawdza się również w nowoczesnych wariantach. To właśnie moda na energooszczędność w dużym stopniu przekształciła architekturę domów z poddaszem – jednym z kierunków zmian są kubiczne formy przypominające prostopadłościan bryły budynku zespolony z sześcianem dachu. Na rzecz odmłodzenia tej klasycznej formy domu działają też wielkoformatowe przeszklenia, również w ścianach szczytowych drugiej kondygnacji, i nowoczesne materiały pokryciowe, które obecnie są stosowane także do wykończenia elewacji.
Czytaj też: O jakich udogodnieniach w domu nie zapomnieć na etapie projektu? Będziecie zdziwieni
Renesans domów piętrowych, widoczny zwłaszcza w rezydencjonalnych dzielnicach dużych miast, wiąże się raczej z potrzebą prestiżu – taki dom wygląda okazalej, łatwiej w nim wyeksponować efektowne okna i szlachetne materiały wykończeniowe. Współczesne projekty domów piętrowych odwołują się najczęściej do tradycji modernistycznych, gdzie formę budynku tworzy kaskadowy układ kilku brył, często różnej wysokości. Ewolucję tej formy budynku obserwujemy również w zmianie kształtu dachów: oprócz płaskich projektuje się domy piętrowe z dachami skośnymi o dużym kącie nachylenia – wizualnie dom przypomina mocno podwyższony budynek z poddaszem. Schematom wyróżniającym wśród domów dwukondygnacyjnych domy z poddaszem i piętrowe przeczą formy budynków łączących w sobie bryły z pełnym piętrem i poddaszem użytkowym. Ta swego rodzaju architektoniczna hybryda to prestiżowa, ale też droga forma domu jednorodzinnego.
Działka ma znaczenie przy wyborze projektu
Czy działka ma znaczenie przy wyborze liczby kondygnacji domu? Dom dwukondygnacyjny wykorzystuje przestrzeń działki bardziej ekonomicznie niż dom parterowy. Większość inwestorów wybiera dzisiaj projekty z poddaszem użytkowym, kierując się właśnie wielkością działki – są one coraz droższe, więc liczy się każdy metr gruntu. Jednak na decyzję co do liczby kondygnacji domu mogą mieć wpływ także inne elementy powiązane z działką: okolica, walory widokowe, nasłonecznienie terenu czy roślinność na parceli lub w jej sąsiedztwie.
Wielkość działki a powierzchnia zabudowy
Domy jednokondygnacyjne mają większą powierzchnię zabudowy niż dwukondygnacyjne. Jeśli pod dachem znajdą się taras i podest wejściowy, różnica może być nawet dwukrotna. Na małej działce łatwiej jest więc wybudować funkcjonalny dom z użytkowym poddaszem niż parterowy. Czy jest jakaś optymalna wielkość działki budowlanej dla każdego z rodzaju domów? W przypadku terenów miejskich pod budowę domu parterowego powinno wystarczyć około 600 m2 – na takim metrażu zmieści się główna bryła budynku, garaż lub wiata samochodowa oraz mały ogródek. Gdy na działce tej samej wielkości zbudujemy dom z poddaszem o tej samej powierzchni, zyskamy więcej miejsca na ogród. Nie oznacza to, że nie będzie można zbudować domu na działce na przykład 300-metrowej, ale przy tak małej powierzchni pozostaje nam jednak wybudowanie domu dwukondygnacyjnego.
Są też inne powody, dla których mała miejska działka nie jest najlepszym miejscem na dom parterowy. Wciśnięty między inne parcele z zazwyczaj wyższą zabudową nie będzie miał przestrzennego oddechu, sąsiednie, wyższe budynki będą działały przytłaczająco. Na terenach podmiejskich wielu projektantów wskazuje rekomendowaną wielkość działki budowlanej w granicach 1000 m2. Parcele mające kształt zbliżony do kwadratu, o wymiarach 28 x 36 m bądź 25 x 40 m, idealnie nadają się na usytuowanie całkiem dużego domu parterowego, a tym bardziej swobodę będzie miał dom dwukondygnacyjny. W przypadku domów parterowych ważne jest, aby wybrać działkę o jak największej powierzchni położonej na płaskim terenie, która nie utrudni zagospodarowania przestrzeni. Działki ze znacznym spadkiem, na zboczu wzniesienia i skarpie wymuszają budowę domów dwukondygnacyjnych.
Trzeba też pamiętać, że na powierzchnię działki, którą możemy przeznaczyć pod zabudowę, mają wpływ przepisy wynikające z konieczności zachowania odległości domu od granic działki, a także ograniczenia narzucane przez lokalne przepisy.
Polecamy także : Jak odnowić elewację? Wyjaśniamy, kiedy wystarczy ją umyć, a kiedy wyczyścić i pomalować
Wąskie parcele i działki o nietypowych kształtach
Wąskie działki nie należą do rzadkości zarówno na terenach miejskich, jak i wsiach, dlatego wiele odpowiednich projektów znajdziemy w firmach oferujących projekty gotowe. Rekomendowana przez projektantów forma domu na działkę o szerokości na przykład 16 m to budynek z poddaszem użytkowym – nieduża powierzchnia zabudowy w stosunku do powierzchni użytkowej pozwoli na funkcjonalne zaplanowanie przestrzeni przy jednoczesnym pozostawieniu miejsca na ogród. Oczywiście na wąskiej działce możemy zbudować także dom parterowy, jednak ze względów użytkowych będzie on musiał mieć formę mocno wydłużonego prostokąta. Należy przy tym pamiętać, że aby budynek był wygodny i funkcjonalny, jego szerokość nie powinna być mniejsza niż 6 m.
Działki wąskie i bardzo długie, o wymiarach 16 x 60 m, pozwalają wprawdzie na wybudowanie domu parterowego usytuowanego szczytem do drogi z wejściem umieszczonym z boku na dłuższej ścianie budynku, jednak trudno o zaprojektowanie bardziej funkcjonalnego rozwiązania, na przykład z podwójnym garażem. Jeszcze większe kłopoty będą mieli właściciele parceli o bardziej nietypowych kształtach. Nawet stosunkowo duża działka o powierzchni powyżej 2000 m2 może okazać się niewystarczająca na dom parterowy, jeżeli jej kształt będzie przypominał trapez bądź trójkąt. Zazwyczaj są to parcele narożne i przy zachowaniu wymaganych prawem budowlanym odległości od drogi i sąsiadów pozostaje stosunkowo niewielka przestrzeń do zabudowy.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub Warunki zabudowy niekiedy ograniczają powierzchnię, jaką na działce może zajmować budynek.
1. Teren biologicznie czynny. Zgodnie z przepisami budowlanymi przynajmniej 25% powierzchni działki budowlanej powinien stanowić teren biologicznie czynny, czyli nawierzchnia ziemna urządzona w sposób zapewniający naturalną wegetację, a także: wody powierzchniowe i 50% powierzchni tarasów i stropodachów, na których przynajmniej 10 m2 zajmują trawniki i kwietniki. W praktyce jednak miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego często nakazuje inwestorom zachowanie przynajmniej 40, 50, a nawet 70% terenu biologicznie czynnego. W efekcie takich ograniczeń na niewielkiej działce może zmieścić się jedynie dom dwukondygnacyjny. Istotne mogą również okazać się warunki gruntowe i wodne panujące na wybranej działce (nienośne grunty wymuszają budowę niskiego domu, a wysoki poziom wód gruntowych uniemożliwia wykonanie podpiwniczenia) oraz rosnąca na niej roślinność.
2. Kąt nachylenia dachu. Choć obecnie architekci wracają do dachów płaskich, to nadal często z warunków zabudowy wynika, że kąt nachylenia dachu powinien wynosić 30-40o, gdyż takie nachylenie ułatwia swobodne odprowadzanie wody z dachu, a zimą nie zalega na nim śnieg. Wtedy pozostaje nam budowa domu z poddaszem.
W Warunkach zabudowy znajdziemy również informacje o maksymalnej wysokości budynku do kalenicy, a także maksymalnej liczbie pięter naziemnych. Może się więc zdarzyć, że będziemy musieli zrezygnować z domu piętrowego na rzecz parterowego lub z poddaszem użytkowym.
Orientacja działki - a projekt domu
Światło dzienne jest niezwykle istotne dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia, a możliwość korzystania z niego przez jak najdłuższy czas pozwoli nam ograniczyć zużycie energii elektrycznej niezbędnej do oświetlenia wnętrz światłem sztucznym. Pomieszczenia ulokowane od nasłonecznionej strony są też cieplejsze w zimne miesiące, kiedy uruchamiamy ogrzewanie. Darmowa energia słoneczna pozwoli więc uzyskać wymierne oszczędności. Dlatego warto wybrać działkę z dobrym nasłonecznieniem i dom usytuować w taki sposób, aby promienie słoneczne jak najdłużej padały na największą elewację budynku.
Duża działka nie stwarza pod tym względem trudności – łatwo będzie zapewnić dostęp światła naturalnego, zarówno w przypadku domu parterowego, jak i dwukondygnacyjnego. Usytuowanie domu jednokondygnacyjnego na małej działce wymaga natomiast większej uwagi. Od południa, gdzie wpada najwięcej słońca, okna są tylko na jednej kondygnacji, gdy więc z powodu wielkości działki nie można wydłużyć południowej elewacji, wnętrza mogą być niedoświetlone. W przypadku domu dwukondygnacyjnego światło południowe można wprowadzić przez okna na piętrze, poddaszu lub w dachu.
Domy, które będą budowane na działkach z wjazdem od strony południowej lub południowo-zachodniej, trudniej będzie doświetlić, ponieważ tam najczęściej dochodzi do konfliktu lokalizacji pomieszczeń wymagających dostępu do światła z pomieszczeniami, które takiego światła nie potrzebują, a które ze względu na funkcjonalność domu muszą być zlokalizowane od strony wjazdu na działkę. Takim pomieszczeniem jest najczęściej garaż, który zabiera wtedy najbardziej korzystną, południową lokalizację. Niedogodność działki zorientowanej na południe łatwiej będzie pokonać, budując dom dwukondygnacyjny.
Decydując się na konkretny projekt domu i jego lokalizację na działce, warto pamiętać o zyskach cieplnych z promieniowania słonecznego.
1. Słoneczna i ciepła strona południowa. Dociera do niej najwięcej słońca, dlatego warto, by znalazła się tu największa elewacja domu. To idealne miejsce na pomieszczenia, w których przebywamy najczęściej – pokój dzienny i pokoje dziecięce.
2. Chłodna północ. Dostarcza jedynie światła rozproszonego, dlatego od północy lokuje się pomieszczenia, w których nie przebywamy stale, niewymagające ogrzewania, lub takie, w których temperatura może być nieco niższa niż w pozostałych wnętrzach, na przykład garaż, schowki spiżarnie czy pralnie.
3. Wschód i zachód. Promienie słoneczne docierają tu tylko o określonej porze dnia. Zgodnie z zasadą podążania za słońcem od wschodu lokalizujemy kuchnię i sypialnię, od zachodu gabinety, ale też pokoje dzienne.
Dom ze schodami czy bez - postaw na funkcjonalność
Główną różnicę między domem jedno- a dwukondygnacyjnym stanowią schody – ich obecność w domu piętrowym lub z poddaszem i brak w domu parterowym. Jeden poziom mieszkalny ma duże walory praktyczne dla osób starszych, niepełnosprawnych i rodzin z małymi dziećmi. Dystans między strefą dzienną a sypialniami jest łatwy do pokonania, każde pomieszczenie jest dostępne na wyciągnięcie ręki. W domu z poddaszem i piętrem chodzimy po schodach – tam są zwykle usytuowane sypialnie, łazienki i garderoby. Życie rodzinne w ciągu dnia toczy się na parterze, wieczorem zaszywamy się na górze. To układ ceniony w rodzinach z nastolatkami lub dorosłymi dziećmi, ponieważ młodzi mogą mieć swoją niezależną przestrzeń. Osobna kondygnacja daje też możliwość wydzielania niezależnego mieszkania. Różnic funkcjonalnych między tymi dwoma typami domów jest znacznie więcej.
Czy dom parterowy może być wygodny
W domu parterowym powierzchni użytkowej pomieszczeń nie ograniczają skosy, dzięki czemu ich kubatura jest większa, a brak skośnych ścian sprawia również, że są one łatwiejsze w aranżacji. Nie tylko salon czy kuchnia, ale też każda sypialnia może być powiązana z ogrodem, co jest dużym atutem dla wielbicieli natury. Praktycznie każde pomieszczenie może płynnie przechodzić w przestrzeń wypoczynkową na zewnątrz, dając mieszkańcom możliwość cieszenia się pięknem przyrody bez wychodzenia z domu.
Są jednak i wady domów jednokondygnacyjnych. Wiele osób zauroczonych perspektywą łatwej komunikacji nie zdaje sobie sprawy, że konieczność zmieszczenia całego programu funkcjonalnego na jednym poziomie powoduje, że trudniej w nim o czytelny podział na strefę dzienną i nocną. Rządzą się one innym rytmem dnia, nie są oddzielone stropem, który czytelnie i skutecznie je od siebie izoluje. Chęć zapewnienia mieszkańcom większej intymności wieczornego wypoczynku sprawia, że trzeba jak najbardziej oddalić sypialnie od salonu i kuchni, co może prowadzić do wydłużania korytarzy. Bardziej kompaktowy układ wnętrz zmniejsza powierzchnię na komunikację, ale zaciera granice między strefą dzienną i nocną. W dużym domu parterowym strefowanie jest łatwiejsze, ale ze względu na konieczność doprowadzenia światła naturalnego do wszystkich pomieszczeń dochodzi do nadmiernego rozbudowania komunikacji.
Nie zapominajmy również, że w domu powinno się znaleźć miejsce na pralnię, garderoby i schowek gospodarczy. Gdy mamy do dyspozycji tylko jeden poziom, projektanci lokalizują te pomieszczenia najczęściej w centralnej części domu, co może kolidować z innymi funkcjami. Mieszkanie na jednym poziomie sprzyja integracji rodziny, ale nie na każdym etapie życia ten układ jest atutem. Są też osoby, którym spanie na parterze zaburza poczucie bezpieczeństwa.
Komfort dwóch kondygnacji
Dom z drugą kondygnacją mieszkalną ma bardziej czytelny układ funkcjonalny. W sposób naturalny wytwarza się w nim podział na część ogólną, dzienną (parter) i prywatną, sypialnianą (piętro lub poddasze). W wielu rodzinach taki układ zapewnia większą wygodę mieszkańcom zarówno w ciągu dnia, jak i wieczorem. Jednak ocena programu funkcjonalnego domu z poddaszem lub piętrem musi obejmować obie kondygnacje. Różnica między domem z poddaszem użytkowym a domem piętrowym polega na kształcie i kubaturze pomieszczeń drugiej kondygnacji. Dom piętrowy oferuje wnętrza prostopadłościenne, w których powierzchnia podłogi równa jest powierzchni użytkowej. Na poddaszu mamy pomieszczenia usytuowane pod skosami dachu – mają one mniejszą kubaturę niż te w domu z pełnym piętrem, a skosy zabierają część powierzchni użytkowej.
Zwróćmy też uwagę na proporcje wielkości między pierwszym a drugim poziomem oraz funkcje poszczególnych zaprojektowanych na nich pomieszczeń. Warto na przykład zadać sobie pytanie, czy będziemy potrzebowali bardziej rozbudowanego parteru czy też drugiej kondygnacji? Czy parter ma mieścić tylko strefę dzienną, a wszystkie sypialnie powinny znaleźć się na drugim poziomie? Czy może oprócz salonu i kuchni powinno się na parterze znaleźć miejsce przynajmniej na jeden pokój? Zmieniające się styl życia i sposób pracy pociągają za sobą konieczność znalezienia w domu miejsca do wykonywania zadań zawodowych, które będzie w miarę odosobnione i komfortowe. Czy lepiej, żeby taki pokój był na parterze, blisko kuchni, tak by podczas zajęć mieć wszystko pod ręką i dzieci na oku? Czy przeciwnie, będziemy woleli zaszyć się ze swoimi zajęciami w odosobnionym miejscu? Dodatkowy pokój na parterze to również szansa, by umieścić tam na przykład małżeńską sypialnię albo przeznaczyć go na pokój gościnny. Gdy weźmiemy pod uwagę wszystkie te aspekty, projekt z większą użytkową powierzchnią parteru niż drugiej kondygnacji jest bardziej przekonujący. Wykażmy też czujność, oglądając zaplanowane przez projektanta miejsce usytuowania schodów. Wielu inwestorów odbiera je jako atrakcyjny element przestrzeni i chętnie widzi w nich ozdobę centralnej części salonu, zapominając, że będą one służyły przemieszczaniu się osób, i to nie zawsze jedynie domowników. Ponadto otwarta klatka schodowa tworzy swego rodzaju tubę akustyczną, która zakłóca potrzebną czasami ciszę.
Wszystko co musisz wiedzieć o poddaszach
Poddasza trzeba lubić i godzić się z niedogodnościami, jakie oferują. Pochyły dach powoduje, że pomieszczenia pod skosami mogą wydawać się wielu osobom nastrojowe i bardziej przytulne. Inni będą postrzegać skosy jako ograniczenie funkcjonalności – pod nisko schodzącym dachem, w miejscach tuż przy ściance kolankowej trudno ustawić meble lub swobodnie stanąć. Jak ocenić funkcjonalność poddasza? Wysokość pomieszczeń na kondygnacji ze skośnym dachem jest zmienna i wynika z geometrii dachu. Warto wiedzieć, że powierzchnię pod skosami zawierającą się pomiędzy wysokością 220 a 140 cm dołączamy do ogólnej powierzchni w 50%. Tej będącej pod skosami o wysokości poniżej 140 cm nie wliczamy do powierzchni mieszkania. Czy da się uniknąć strat powierzchni na poddaszu? Kluczową rolę odgrywa kształt dachu – im prostszy, tym mniej zabierze powierzchni użytkowej. Liczy się także kąt nachylenia połaci i odpowiednia wysokość ścianki kolankowej. Warto też, oceniając projekt poddasza, zwrócić uwagę, czy rozkład pomieszczeń jest zgrany z ukształtowaniem dachu. Nisko schodzące połacie mogą być dużą przeszkodą na przykład w aranżacji łazienki, a atutem w urządzaniu bawialni, pokoju hobby, garderoby czy schowka gospodarczego.
We współczesnych domach poddasze jest atrakcyjną, dobrze doświetloną światłem naturalnym przestrzenią – dla wielu inwestorów to jeden z argumentów przemawiających za tym rodzajem domu dwukondygnacyjnego. Okna dachowe, dzięki zamontowaniu w skośnych połaciach, dostarczają do pomieszczeń niemal dwukrotnie więcej światła niż okna pionowe o tych samych wymiarach, pozwalają też zniwelować ograniczenia wynikające z niekorzystnej lokalizacji względem stron świata. Dzieje się tak, ponieważ są one umieszczane wyżej niż te tradycyjne i pod mniejszym kątem do podłogi, a większym do promieni słońca. Ponieważ też intensywność światła spada o połowę z każdym metrem, z jakim wpada w głąb pomieszczenia, to wprowadzone przez okna dachowe również lepiej dociera do wszelkich zakamarków w pomieszczeniach. Mieszkańcy poddaszy chwalą sobie też gwarantowaną przez taki rodzaj przeszkleń prywatność – nikt nam przez takie okno nie zajrzy do środka!
Warto pamiętać, że okna dachowe otwierają również możliwości niekonwencjonalnych rozwiązań. Korzystając z pionowych lub poziomych zespoleń, można nimi przeszklić naprawdę dużą powierzchnię dachu. Jest też możliwość zamontowania okna połaciowego z oknem do montażu w ścianie kolankowej oraz z oknem tradycyjnym. A zespolenie z czterech okien nie tylko pięknie rozświetla pomieszczenie, lecz także zapewnia dalekie widoki. Takie okna dachowe tworzą nowoczesny, efektowny detal dachu.
Kształt dachu. Im prostszy, tym bardziej funkcjonalne poddasze. Najwygodniejsze będą wnętrza pod dachem dwuspadowym ze ścianami szczytowymi, przy których można będzie swobodnie stanąć, postawić meble. Znacznie trudniej urządzić poddasze pod dachem czterospadowym i o skomplikowanym układzie połaci. Liczne krawędzie i przełamania jej powierzchni tworzą niełatwy układ – skosy przenikające się w kilku kierunkach sprawiają, że od góry ściany działowe są przypadkowo przez nie przycinane.
Spadek dachu. Im większy skos, tym łatwiej wykorzystać przestrzeń poddasza. Przy spadku większym niż 40° można zagospodarować całą przestrzeń już od wysokości około 70 cm, ponieważ na każdych 60 cm odległości prostopadłej do spadku zyskujemy co najmniej 0,5 m wysokości.
Spadek dachu nabiera większego znaczenia w połączeniu na przykład z dachem czteropołaciowym. Przy kącie nachylenia 45o i powierzchni podłogi 100 m2 przestrzeń do wykorzystania to około 38 m2.
Ścianka kolankowa. Im wyższa ścianka kolankowa, tym więcej przestrzeni będzie miało pełną wysokość. Jej wygodna wysokość to 70 cm. Jeśli jest niższa lub wcale jej nie ma, powierzchnia tuż przy krawędzi dachu może być nieużyteczna. Czasami, by nadać pomieszczeniom lepsze proporcje i ułatwić ustawienie półek czy łóżka, wydziela się przestrzeń tak zwanymi przedściankami.
Która budowa łatwiejsza
Czas trwania inwestycji oraz organizacja budowy mogą przemawiać za budową domu parterowego. Jest to dobra propozycja dla tych, którym zależy na czasie. Samo wykonanie stanu surowego może nam zaoszczędzić kilku tygodni – wystarczy wziąć pod uwagę to, że szacunkowy czas wykonania stropu to około trzy tygodnie, wybudowanie ścian zewnętrznych drugiej kondygnacji minimum tydzień, do tego dochodzi montaż okien drugiej kondygnacji oraz okien dachowych. Budowa domu parterowego obejmuje mniej elementów, więc minimalizuje ryzyko wystąpienia błędów wykonawczych. Warto też pamiętać o dodatkowym sprzęcie – w domu parterowym omija nas wykonywanie ścian nad parterem, więc nie musimy ustawiać wysokich rusztowań podczas budowy.
Który dom jest tańszy w budowie?
Mimo że trudno jednoznacznie przesądzić, który dom będzie tańszy w budowie, to warto pod tym kątem przyjrzeć się poszczególnym jej etapom. Są bowiem elementy, które będą droższe w budowie domu parterowego, inne będą nas więcej kosztować, gdy zdecydujemy się na dom z drugą kondygnacją. Największe różnice w kosztach między domem parterowym a domem dwukondygnacyjnym będą widoczne na etapie stanu surowego zamkniętego. W przypadku domu parterowego droższe będą fundamenty i dach. Wynika to głównie z jego większej powierzchni zabudowy w porównaniu z domem dwukondygnacyjnym o tej samej powierzchni. Koszty te będą dodatkowo wzrastać przy skomplikowanym kształcie bryły domu. Szacuje się, że wykonanie robót ziemnych i fundamentów mogą być droższe nawet o około 30% w domu parterowym niż w domu z drugą kondygnacją.
Rozbudowana bryła domu pociąga za sobą także konieczność wykonania ścian zewnętrznych z dużą liczbą narożników, w efekcie ten etap też może być bardziej kosztowny. Różnicy tej może nie wyrównać konieczność wzniesienia ścian poddasza, ponieważ nie zajmują one już tak dużej powierzchni – stanowią one tylko około 1/3 ścian parteru. W rezultacie koszt wszystkich ścian zewnętrznych w domu z poddaszem może być niższy 10-12% niż w domu parterowym. Mniej więcej tyle samo droższy będzie dach domu parterowego, jeśli pod uwagę weźmiemy dach spadzisty. Rozłożysty, wielospadowy dach, a taki jest niezbędny przy rozbudowanej bryle domu, będzie wymagał nie tylko większego zużycia materiału pokryciowego, ale również rynien czy podbitki.
Proporcje kosztów ulegają odwróceniu przy innych elementach stanu surowego domu. Dom z poddaszem oznacza konieczność stawiania ścian i stropu nad parterem, a także budowy wcale nie tanich schodów wewnętrznych. W domu parterowym zamiast stropu wylewanego czy gęstożebrowego (który musi utrzymać kolejną kondygnację) możemy wykonać strop drewniany lub w ogóle z niego zrezygnować.
Również stolarka okienna będzie nas kosztowała więcej w domu dwukondygnacyjnym – podrażają ją okna dachowe, które są droższe od elewacyjnych – może to być około 10%. Podobna różnica wychodzi w kosztach kominów i przewodów wentylacyjnych. Mimo tych dodatkowych kosztów obliczenia na ogół przemawiają na korzyść domu z poddaszem – budowa domu parterowego o tej samej powierzchni zazwyczaj jest wyższa o około 10%.
O tańszej budowie domu parterowego możemy mówić tylko w przypadku jego małej powierzchni, poniżej 100 m2. Im większa powierzchnia użytkowa domu, tym bardziej ekonomiczne w realizacji są budynki z poddaszem użytkowym.
Różnice w kosztach między budową domu parterowego a domu z poddaszem będą widoczne w domach o większej powierzchni. Wzrasta wtedy konieczność wprowadzenia skomplikowanego kształtu bryły domu parterowego, którego budowa jest droższa.
1. Fundamenty. Na ich wykonanie w domu parterowym trzeba nawet o 20% więcej materiału niż na fundamenty w domu dwukondygnacyjnym o tej samej powierzchni. Różnica w cenie fundamentu będzie jeszcze większa, gdy dom będzie miał rozczłonkowaną bryłę.
2. Dach. Będzie droższy o 10-12 % z uwagi na większą powierzchnię, a w przypadku domu o rozbudowanej bryle również ze względu na kształt. Im więcej kalenic i załamań połaci, tym większe będą również koszty pokrycia – na przykład koszt zużycia nie tylko dachówki, ale także gąsiorów, rynien czy podbitki.
3. Ściany zewnętrzne. Mogą być droższe, ale w zestawieniu jedynie z domem z poddaszem – różnica w kosztach może wynosić nawet od 10 do 30%.
Budowa poddasza lub piętra pociąga za sobą konieczność wykonania elementów, których pozbawiony jest dom jednokondygnacyjny lub które są w nim jedynie opcjonalne. W ostatecznym bilansie nie muszą one przemawiać przeciw budynkowi dwukondygnacyjnemu, ale warto znać ich koszty.
1. Strop nad parterem. Jego cena zależy od rodzaju. Łączny koszt budowy metra kwadratowego stropu gęstożebrowego waha się w granicach 200-275 zł, droższy będzie monolityczny – cena może dojść do 365 zł/m2, podobnie może nas kosztować strop typu filigran. Mnożąc przez powierzchnię stropu, uzyskamy jego cenę. Do kosztów trzeba też doliczyć ocieplenie stropu. Łatwo więc policzyć, że strop w domu 100-metrowym będzie nas kosztował nie mniej niż 30 tys. zł.
2. Schody wewnętrzne. Samo wykonanie konstrukcji schodów żelbetowych nie jest kosztowne – zamyka się w kilku tysiącach złotych. Podraża je wykończenie, w zależności od materiału może dochodzić nawet do kilkudziesięciu tysięcy.
3. Balkony i tarasy na drugiej kondygnacji. Chęć powiązania pomieszczeń drugiej kondygnacji z otoczeniem sprawia, że często projektanci umieszczają na niej balkony lub tarasy. Koszt wykonania jednego balkonu to kilkanaście tysięcy złotych, a warto pamiętać, że jest to element pociągający za sobą ryzyko błędów wykonawczych.
Fundamenty. W przypadku domów jednorodzinnych nie ma różnicy co do rodzaju fundamentów, które się przyjmuje do posadowienia budynków jedno- i dwukondygancyjnych. Oba typy nie powodują dużych różnic oddziaływania na grunt, więc rodzaj posadowienia jest w zasadzie taki sam i zależy w głównej mierze od warunków gruntowo-wodnych. Może się jednak okazać, że przy prostych warunkach posadowienia w przypadku bardzo rozłożystego budynku parterowego wykonanie żelbetowych ław fundamentowych będzie ze względów finansowych bardziej racjonalne niż posadowienie na płycie.
Strop. Jest konieczny w domu dwukondygnacyjnym. Budynki jednokondygnacyjne nie potrzebują go, co jest racjonalne pod względem kosztów. Jednak wykonanie stropu w budynku tego typu jest korzystne pod względem konstrukcyjnym, ponieważ stanowi on (jeśli jest to strop, który można traktować jak tarczę) usztywnienie całej bryły. Budynki parterowe można też odpowiednio zaprojektować, tak by pas dolny więźby dachowej stworzył dodatkową kondygnację, na przykład techniczną.
Instalacje. Budynek dwukondygnacyjny jest bardziej skomplikowany pod względem ich rozprowadzenia. W jednokondygnacyjnym jest to prostsze, bo można prowadzić na przykład kanały wentylacji mechanicznej, kanały wywiewne grawitacyjne, instalację elektryczną oświetlenia i wprowadzać je od góry.
Organizacja budowy. Większe nakłady pracy przy budynku dwukondygnacyjnym dotyczą tylko wykonania stropu, schodów oraz ścian drugiej kondygnacji. Wykonanie stropu zależy od rodzaju zastosowanego systemu stropowego. W przypadku najczęściej stosowanych stropów monolitycznych oraz gęstożebrowych to nakłady poniesione na roboty szalunkowe, montażowe i zbrojeniowe oraz betonowanie. Trzeba też pamiętać, że wykonanie stropu wiąże się z robotami związanymi z wykonaniem warstw podłogowych, które w równej mierze dotyczą budynków parterowych, jak i piętrowych. W przypadku wykończenia elewacji trzeba zastosować wyższe rusztowania do wykonania robót ociepleniowych i elewacyjnych. Stolarkę montuje się ze stropów, tylko w przypadku bardzo dużych przeszkleń trzeba podawać je za pomocą minidźwigu od zewnątrz.
Dom energooszczędny, czyli jaki?
W czasach, gdy koszty ogrzewania budynków stale rosną, a lista dopuszczalnych przez przepisy źródeł ciepła i systemów grzewczych staje się coraz krótsza, trudno w wyborze projektu domu pominąć aspekt energooszczędności. Oprócz właściwej termoizolacji przegród i efektywnego systemu grzewczego w uzyskaniu przez budynek pozytywnego bilansu energetycznego ważna jest też forma architektoniczna. Liczba kondygnacji w powiązaniu z odpowiednim nasłonecznieniem odgrywa dużą rolę zarówno w ograniczaniu strat ciepła z ogrzewania, jak i pozyskiwaniu go ze źródeł naturalnych, przede wszystkim ze słońca.
Jaki dom łatwiej ogrzać?
Z punktu widzenia energooszczędności budynek powinien mieć taki kształt, by stosunek przegród zewnętrznych do jego kubatury ogrzewanej (A/V) lub powierzchni ogrzewanej (A/A) był jak najmniejszy. Dlatego dom o bryle zbliżonej do sześcianu traci mniej ciepła niż dom o nieregularnych kształtach o takiej samej kubaturze i z przegrodami o takich samych parametrach cieplnych. Mniej rozbudowana bryła domu oznacza również mniejszą powierzchnię przegród zewnętrznych, które muszą być zaizolowane, a im mniej narożników i załamań, tym mniejsze ryzyko powstawania mostków termicznych, czyli miejsc ucieczki ciepła z wnętrza domu. Oznacza to, że dom z poddaszem o zwartej bryle będzie potrzebował mniej energii do ogrzania niż rozłożysty dom parterowy o rozbudowanym planie. Dom z poddaszem łatwo może stać się domem energooszczędnym – wystarczy zadbać o porządne ocieplenie i wyposażyć go w nowoczesne instalacje.
Mniej korzystnie w bilansie energetycznym wypada dom parterowy, przede wszystkim ze względu na większą powierzchnię dachu. Ciepłe powietrze najłatwiej uchodzi właśnie przez dach, więc im większa jest jego płaszczyzna, tym większe są straty ciepła. By im zapobiec, wystarczające może się okazać zastosowanie odpowiednio grubej warstwy izolacji w dachu. Oznacza to nieco większe koszty termoizolacji, ale w niektórych przypadkach uda się je pokryć dzięki uzyskaniu oszczędności na ociepleniu ścian zewnętrznych, które w domu parterowym mają mniejszą powierzchnię. Z kolei na korzyść domu parterowego może przemawiać brak elementów stosowanych jedynie na drugiej kondygnacji – lukarny, wykusze i balkony to miejsca, gdzie najczęściej dochodzi do powstawania mostków termicznych. Na zapotrzebowanie na ciepło niekorzystnie wpływa też duża wysokość pomieszczeń – z punktu widzenia energooszczędności lepiej więc nie wybierać projektu z salonem lub holem wysokości dwóch kondygnacji.
Jaki dom pozyska więcej energii
Energooszczędność w budownictwie polega nie tylko na minimalizacji strat energii, ale też pozyskiwaniu jej jak najmniejszym kosztem, również niegenerującym strat dla środowiska. Budynki energooszczędne wykorzystują promienie słoneczne jako darmowe źródła ciepła, poprawiając w ten sposób efektywność energetyczną. Im większe będą zyski energii na przykład ze słońca, tym mniej energii do zapewnienia odpowiedniej temperatury w domu będzie musiał nam dostarczyć system grzewczy. W bilansie energetycznym budynku, który wskazuje różnicę między stratami ciepła a zyskami energii doprowadzanej do budynku z energii słonecznej, kluczowa jest orientacja działki, ale zawsze w powiązaniu z architekturą domu i również liczbą kondygnacji. By w chłodne miesiące jak najwięcej promieni słonecznych docierało do wnętrz przez okna i inne przezroczyste przegrody, trzeba zastosować określone rozwiązania architektoniczne. W przypadku domu parterowego trzeba wydłużyć lub skomplikować jego plan, tak aby jak największa powierzchnia okien znalazła się od strony południowej. Dom piętrowy czy z poddaszem może mieć krótszą wystawę południową, bo słońce dociera do jego wnętrz na dwóch kondygnacjach, w domu z poddaszem dodatkowo przez okna w dachu.
W przypadku domu parterowego trzeba też zwrócić uwagę na elementy w otoczeniu, które mogłyby przesłaniać okna i w ten sposób hamować dopływ światła. Nisko położone przeszklenia są bardziej narażone na zacienienie niż okna drugiej kondygnacji, choćby przez ogrodową roślinność. Trzeba też pamiętać, że możliwość zacienienia wnętrz może być atutem latem, bo schłodzone w ten sposób pomieszczenie nie będzie generowało dodatkowych kosztów wynikających ze stosowania klimatyzacji. Aby w lecie uniknąć przegrzewania się pomieszczeń, trzeba zadbać o zacienienie okien południowych przez zasadzenie drzew liściastych, które zimą, tracąc liście, utorują drogę promieniom słonecznym. Wysokość roślin może mieć znaczenie, w zależności od tego, czy będziemy chcieli tworzyć osłony zacieniające w domu parterowym czy dwukondygnacyjnym.
Ze względu na zalecane w domach energooszczędnych urządzenia wykorzystujące do produkcji energii naturalne źródła, dobrze jest, by dach domu miał taką powierzchnię i kąt pochylenia względem promieniowania słonecznego, jakie pozwolą zainstalować na nim panele fotowoltaiczne – optymalny dla wydajnego działania fotowoltaiki kąt nachylenia mający 30-40o mają dachy domów z poddaszem użytkowym.
Strefowanie termiczne
Dom energooszczędny można podzielić na sektory różnice się temperaturą, jaka powinna panować w poszczególnych wnętrzach. Kontrola nad nią zależy nie tylko od systemu grzewczego czy możliwości jej regulacji, ale też położenia względem stron świata. Układ wnętrz powinny tworzyć pomieszczenia bardziej nasłonecznione, osłonięte od chłodu oraz te, gdzie temperatura zazwyczaj jest niższa. Strefowanie termiczne powinno pokrywać się z funkcjonalnym. Czy możliwość podziału wnętrz na strefy termiczne zależy od liczby kondygnacji? W domu dwukondygnacyjnym łatwiej zapewnić dopływ światła do wszystkich pomieszczeń, nie tylko dlatego, że nasłonecznione ściany są wyższe, ale też dzięki zwartej bryle, która sprawi, że światło słoneczne będzie docierało do pomieszczeń z różnych kierunków. Ponadto w domu dwukondygnacyjnym jest możliwość przeznaczenia prawie całego parteru na strefę dzienną – może ona wówczas tworzyć jednoprzestrzenne wnętrze, a pomieszczenia otwarte sprzyjają równomiernemu rozchodzeniu się ciepła. Kolejnym apsektem stosowania zasady strefowania termicznego jest uwzględnienie tak zwanej strefy buforowej, której zadaniem jest ochrona przed chłodem pomieszczeń znajdujących się w głębi domu. Funkcję taką spełnia między innymi strefa wejścia – im bardziej oddalona będzie od niej strefa nocna, tym lepiej. Łatwiej warunek ten spełnić w domu dwukondygnacyjnym, gdzie sypialnie są oddzielone od wejścia stropem. Warto też zwrócić uwagę na położenie traktów komunikacyjnych – gdy główna oś będzie przebiegała prostopadle do linii wpadania światła słonecznego, pokoje będą lepiej doświetlone.
Ile miejsca na działce zajmują domy jedno- i dwukondygnacyjne o podobnej powierzchni
Dom piętrowy na skarpie
Strefa dzienna i nocna w domu parterowym
Proporcje powierzchni w domach dwukondygnacyjnych
