Jak napisać testament. Rodzaje testamentów i jego sporządzenie

Jak napisać testament: poradnik i wzór testamentu. Jeżeli nie sporządzimy testamentu, spadek po nas zostanie odziedziczony przez naszych spadkobierców z mocy prawa i według zasad ustawowych.

Każdy z nas zostawi kiedyś następcom swój dorobek życia. Możemy przekazać go za życia, a jeśli tego nie zrobimy, majątek nabędą spadkobiercy. Mogą to być spadkobiercy ustawowi – jeżeli nie sporządzimy testamentu lub testamentowi – jeżeli testament sporządzimy. Dobrze napisany testament, pomimo skromnej regulacji polskiego prawa w tym zakresie (niespełniającej większości oczekiwań testatorów), pozwala na uporządkowanie wielu spraw na wypadek śmierci. Daje możliwość uniknięcia w przyszłości sporów między spadkobiercami, pozwala "wynagrodzić" za pomoc i opiekę świadczoną za życia albo też zapewnia nieprzerwane funkcjonowanie gospodarstwa rolnego czy przedsiębiorstwa.

Doświadczenie wskazuje, iż najlepszym sposobem uregulowania spraw majątkowych – z uwagi na ciągły brak w naszym systemie prawa instytucji darowizny na wypadek śmierci (donatio mortis causa) – jest dokonanie tego jeszcze za życia. Będą to czynności określone mianem inter vivos (na przykład darowizna, umowa o dożywocie). Natomiast, jeżeli chcemy, aby skutek nastąpił dopiero z chwilą naszej śmierci, to jedynym sposobem rozrządzenia naszym majątkiem na wypadek śmierci jest testament.

Testamenty – najczęstsze błędne przekonania

 Na testament zawsze jest czas.

• BŁĄD! Nie warto odkładać spisania testamentu na później. Niespodziewane zdarzenia (utrata pamięci, paraliż, ubezwłasnowolnienie itp.) mogą uniemożliwić dokonanie jakiejkolwiek czynności prawnej.
• W testamencie można przekazać poszczególnym spadkobiercom konkretne składniki majątkowe.
  BŁĄD! W polskim prawie nie istnieje tak zwany testament działowy. Tak napisany testament doprowadza do powstania współwłasności pomiędzy spadkobiercami, a to często staje się przyczyną sporów.
• Wystarczy podpisać się pod tekstem testamentu niezależnie od tego, jak i kto go napisze.
  BŁĄD! Testament własnoręczny musi być w całości napisany ręcznie przez testatora i przez niego podpisany. 
• Bezdzietni małżonkowie dziedziczą po sobie całość spadku, a więc zbędne jest sporządzenie testamentów wzajemnych.
  BŁĄD! W tym wypadku spadkobiercami mogą być także rodzice, dziadkowie lub rodzeństwo. 
• Małżonkowie mogą sporządzić jeden wspólny testament.
  BŁĄD! Taki testament jest nieważny. 
• Dla ważności testamentu szczególnego, sporządzonego w obawie przed nagłą śmiercią, konieczna jest obecność dwóch świadków.
  BŁĄD! Minimalna liczba to trzech świadków. 
  

Ile kosztuje testament u notariusza

Sporządzenie testamentu notarialnego nie wiąże się z dużymi kosztami. W zależności od treści testamentu maksymalne wynagrodzenie notariusza wyniesie netto 50–150 zł. Należy doliczyć do tego podatek VAT oraz koszt wypisów.

Koszt sporządzenia testamentu: opłaty notarialne

• testament – 50 zł,
• testament zawierający zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie uprawnionegoprawa do zachowku – 150 zł,
• testament z zapisem windykacyjnym – 200 zł,
• odwołanie testamentu – 30 zł,
• oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – 50 zł,
• sporządzenie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu – maksymalna stawka 50 zł,
• sporządzenie zaświadczenia o powołaniu wykonawcy testamentu – 30 zł.

Podpis pod testamentem

Testament własnoręczny testator musi napisać sam (w całości pismem ręcznym), podpisać oraz opatrzyć go datą. Do ważności testamentu nie jest wymagana obecność czy podpisy świadków. Aby nie było wątpliwości, iż jest to rozrządzenie na wypadek śmierci, powinien być zatytułowany jako „testament”, a podpis (dane osobowe autora) wypisane czytelnie z podaniem imienia i nazwiska, jeśli nie wynika to z treści testamentu. Warto zaznaczyć także stan świadomego i swobodnego działania.

Wadą takich testamentów jest to, że są one najczęściej kwestionowane przez pominiętych spadkobierców ustawowych, próbujących wykazać, że nie są autentyczne lub zostały sporządzone pod przymusem. Łatwiej o ich zagubienie lub zniszczenie. Często zdarza się także, że wskutek nieznajomości prawa przez testatora nie mogą one zostać wykonane zgodnie z jego wolą (opisany wyżej „testament działowy”).

Moc prawna testamentu własnoręcznego jest taka sama jak notarialnego.

Czym jest testament?

Testament jest jedynym sposobem rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci w sposób inny niż przewiduje to ustawa. Dla spadkobiercy testament jest pewną obietnicą przysporzenia majątkowego po śmierci testatora, w żadnym jednak wypadku nie jest tego gwarancją. Testator może zawsze odwołać lub zmienić cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia; może to czynić wielokrotnie, bez ograniczeń.

Testator może zobowiązać spadkobierców do spełnienia określonego świadczenia majątkowego – to tak zwany zapis testamentowy. Po otwarciu testamentu zapisobierca może wówczas domagać się od spadkobierców spełnienia owego świadczenia. Testator może także zawrzeć w testamencie polecenie – nałożyć na spadkobierców lub zapisobierców obowiązek określonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem.

Testament to nie jest akt ostatniej woli, po którym czas już tylko myśleć o odejściu. O sporządzeniu testamentu może (a nawet powinna) myśleć każda osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych i posiadająca jakikolwiek majątek.

Kto może sporządzić testament?

Każdy, kto ma pełną zdolność do czynności prawnych (co do zasady każdy pełnoletni), o ile nie jest ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela (pełnomocnik, opiekun).

Jak napisać testament?

Wyróżniamy dwa rodzaje testamentów: zwykłe i szczególne. Testamenty szczególne (które można sporządzić wyłącznie w sytuacji zagrożenia nagłą śmiercią) to: ustny, podróżny i wojskowy. Najczęściej sporządzane testamenty zwykłe to: własnoręczny i notarialny.

Testament możemy napisać ręcznie, opatrując go datą i swoim podpisem. To testament własnoręczny, inaczej nazywany holograficznym. Pamiętajmy, że nie wystarczy odręczny podpis pod wydrukowanym na komputerze tekstem – całość testamentu musi być sporządzona pismem ręcznym przez testatora. Nikt nie może za niego zapisać takiego testamentu. Do jego ważności nie potrzeba świadków, warto jednak zadbać, aby przechowywany był w bezpiecznym miejscu, a spadkobiercy wiedzieli o jego istnieniu. W przeciwnym razie może się okazać, że wobec braku informacji o testamencie dziedziczenie nastąpi na podstawie przepisów ustawy.

Testament można także sporządzić u notariusza. Z prawnego punktu widzenia jest to forma równorzędna z testamentem własnoręcznym, daje jednak testatorowi nieporównanie większe bezpieczeństwo. Po pierwsze, notariusz zadba, aby testament jak najwierniej odzwierciedlał wolę spadkodawcy i nie zawierał postanowień niezgodnych z prawem. Po drugie, testament notarialny jest bardzo trudny do podważenia, znacznie ograniczone są też możliwości wszelkich oszustw ze strony pominiętych spadkobierców. Po trzecie wreszcie, oryginał dokumentu będzie bezpiecznie przechowywany w kancelarii, co w zasadzie wyklucza jego zniszczenie lub zaginięcie.

Najrzadziej stosowaną formą testamentu zwykłego jest testament allograficzny. Sporządza się go przed wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta), starostą, marszałkiem województwa, sekretarzem powiatu lub gminy albo kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Konieczna jest także obecność dwojga świadków. Liczba nieprawidłowych testamentów sporządzanych w przeszłości w taki sposób spowodowała, że ta forma dokumentu jest obecnie bardzo rzadko spotykana.

Oryginał testamentu notarialnego przechowuje notariusz w kancelarii przez 10 lat, a po tym okresie lub po likwidacji kancelarii przekazywany jest do Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego. Testator i upoważnione przez niego osoby otrzymują wypisy (urzędowo poświadczone kopie), które mają moc oryginału. Po śmierci testatora wypis testamentu mogą otrzymać jego następcy prawni. Dla innych treść testamentu objęta jest tajemnicą.

Co musi zawierać testament?

Testament musi zawierać przede wszystkim własnoręczny podpis spadkodawcy, ewentualnie podpisy świadków, miejsce i datę sporządzenia. Ponadto testament musi być tak sformułowany, aby z jego treści wynikało jasno, że jest to ostatnia i niczym nieskrępowana wola spadkodawcy. W dalszej kolejności następuje powołanie (ustanowienie) spadkobierców oraz określenie, co mają oni odziedziczyć. Można też w testamencie wyznaczyć wykonawcę testamentu, a więc osobę, która dopilnuje prawidłowego wykonania ostatniej woli zmarłego.

Testament może również zawierać zapisy i polecenia. Zapis jest to zobowiązanie do określonego świadczenia majątkowego, które zwykle polega na zobowiązaniu do przekazania określonych rzeczy określonym osobom (zapisobiorcom). Można dokonywać także zapisów warunkowych lub terminowych, np. zapisać komuś księgozbiór medyczny pod warunkiem, że osoba ta rozpocznie kształcenie w tym kierunku, albo zapisać komuś pieniądze lub dom pod warunkiem, że osoba ta w ciągu roku wstąpi w związek małżeński lub doczeka się potomstwa.
Polecenie jest to zobowiązanie spadkobiercy lub zapisobiorcy do określonego zachowania się, nieustanawiające nikogo wierzycielem. Jest to zatem moralne zobowiązanie do wypełnienia woli zmarłego. Można na przykład zapisać lub przekazać komuś majątek bądź jakąś jego część, dodając polecenie, aby spadkobierca postępował zgodnie z prawem, zaniechał picia alkoholu, wystawił nagrobek zmarłemu itp.

Odwołanie testamentu

Odwołać testament można bowiem w ten sposób, że:

• testator sporządzi nowy testament, w dowolnej formie,
• w zamiarze odwołania zniszczy testament własnoręczny lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność,
• dokona w testamencie zmian, z których wynika wola jego odwołania.

Jeżeli testator sporządził nowy testament i nie zaznaczył w nim, że poprzedni odwołuje, wówczas odwołaniu ulegają tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, które są niezgodne z treścią nowego testamentu.

Gdzie przechowywać testament?

Nie ma formalnych wymogów co do miejsca przechowywania testamentu. Logiczne jest jednak, że spadkodawca musi testament komuś przekazać albo powiedzieć, gdzie został ukryty, tak by mógł zostać otwarty po śmierci spadkodawcy.

Co z testamentem po śmierci spadkodawcy?

Testament może otworzyć i ogłosić wyłącznie notariusz lub sąd spadku. Jeżeli testament otwiera i ogłasza notariusz, sporządza z tej czynności protokół i następnie wraz z testamentem przesyła do sądu spadku, gdyż tylko sąd ten może dokonać stwierdzenia nabycia i podziału spadku. Osoby i instytucje, u których został złożony testament, mają obowiązek dostarczyć go niezwłocznie po śmierci spadkodawcy notariuszowi lub do sądu spadku. Jeżeli testament nie został wydany, a sąd spadku wie, gdzie on się znajduje, nakazuje złożenie testamentu w określonym terminie.

Testament wzór

Warszawa, 1 stycznia 2020 r.

TESTAMENT

Ja, Jerzy Kowalski, zapisuję na wypadek śmierci cały swój majątek mojej wnuczce Marii Kowalskiej. Jednocześnie zobowiązuję ją do opieki nad jej młodszym bratem Karolem.
Ponadto wydziedziczam mojego syna Jana Kowalskiego za to, że notorycznie nadużywa alkoholu, trwoni majątek rodzinny i nie dopełnia obowiązków rodzinnych wobec mnie, a także swoich dzieci.

Jerzy Kowalski