Samowola budowlana 2024 - kara za samowolę budowlaną. Co to jest samowola budowlana w świetle prawa budowlanego? Jak uniknąć kary?
Czym jest samowola budowlana? Inwestorzy, którzy planują budowę domu, jak i ci, którzy zamierzają jedynie dobudować garaż, pomieszczenie gospodarcze czy rozbudować istniejący obiekt, muszą dopełnić formalności - uzyskać pozwolenie na budowę bądź zgłosić planowaną inwestycję. W przeciwnym razie organy administracyjne mogą uznać inwestycję za samowolę budowlaną i nałożyć na inwestora karę.
Spis treści
- Co to jest samowola budowlana?
- Jak uniknąć samowoli budowlanej? Zmiany w Prawie budowlanym 2023
- SPRAWDŹ: wzory i formularze do pobrania
- Legalizacja samowoli budowlanej w 2023 r.
- Po jakim czasie samowola budowlana jest legalna i czy w ogóle?
- Jakie kary za samowolę budowlaną?
- Wysokość kary za samowolę budowlaną
W przepisach ustawy Prawo budowlane (dalej: upb) brak precyzyjnej definicji samowoli budowlanej. Nie zawierają jej również przepisy innych aktów normatywnych regulujących kwestie budowlane. Jednak zjawisko samowoli budowlanej nie tylko istnieje, ale też podlega surowym karom!
Co to jest samowola budowlana?
Ważne! Przez samowolę budowlaną należy rozumieć budowę obiektu:
- bez pozwolenia na budowę,
- bez zgłoszenia,
- w razie wydania sprzeciwu do zgłoszenia.
Z samowolą budowlaną mamy do czynienia nie tylko w przypadku wybudowanego już obiektu, ale też w sytuacji przystąpienia do robót budowlanych przed wydaniem ostatecznej decyzji.
Zapamiętaj!
W przypadku wymogu uzyskania pozwolenia na budowę starosta ma 65 dni na wydanie ostatecznej decyzji (oczywiście pod warunkiem, że dokumentacja jest pełna i zgodna z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego), natomiast w przypadku wymogu zgłoszenia inwestor powinien czekać 30 dni na tak zwaną milczącą zgodę.
Ponadto samowolą budowlaną jest prowadzenie prac budowlanych niezgodnie z obowiązującymi normami i przepisami. Chodzi tu głównie o sytuacje, kiedy nie ustanowiono kierownika budowy, nie jest prowadzony dziennik budowy, a jest to wymagane przez prawo, bądź następują rozbieżności względem projektu budowlanego.
Definicja samowoli budowlanej obejmuje także bezprawne dobudowywanie części obiektów. W praktyce bardzo często zdarza się, że po pierwszym okresie użytkowania obiektu właściciele postanawiają go rozbudować, jednak zapominają ponownie ubiegać się o pozwolenie lub zgłosić planowaną inwestycję.
Jak uniknąć samowoli budowlanej? Zmiany w Prawie budowlanym 2023
Aby uniknąć samowoli budowlanej trzeba wiedzieć, kiedy konieczne jest wcześniejsze uzyskanie pozwolenia na budowę, a kiedy wystarczające będzie samo zgłoszenie - należy sięgnąć do art. 29 i 30 upb. W obu tych przepisach ustawodawca posługuje się tzw. wyliczeniem negatywnym, co oznacza, że nie określa wprost, kiedy niezbędne jest pozwolenie a kiedy zgłoszenie, ale wylicza przypadki, które takiego pozwolenia czy zgłoszenia nie wymagają.
Ważne!
W ostatnich latach wielokrotnie wprowadzano zmiany w Prawie budowlanym, które w istotny sposób zmieniły wykazy obiektów wymagających uzyskania pozwolenia na budowę i obiektów, dla których konieczne jest dokonanie zgłoszenia (art. 28 i 29 ustawy).
W 2023 weszły w życie kolejne nowelizacje ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja upb), mające na celu uproszczenie procedury związanej z budową domów jednorodzinnych. Jedną z najważniejszych zmian jest możliwość budowy wolno stojących budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane, bez konieczności uzyskiwania pozwolenia na budowę, lecz tylko na zgłoszenie.
Uproszczono dla rolników procedury związane z wznoszeniem budynków gospodarczych, wiat oraz silosów. Zmianie uległ także wykaz robót budowlanych, które wymagają zgłoszenia, oraz tych, które nie wymagają ani pozwolenia, ani zgłoszenia. Uproszczono również procedury oddawania do użytkowania obiektów budowlanych;
Nie przegap:
SPRAWDŹ: wzory i formularze do pobrania
- Pozwolenie na budowę: wzór wniosku
- Zgłoszenie budowy: wzór wniosku
- Zgłoszenie robót budowlanych
- Zgłoszenie rozbudowy budynku
- Zgłoszenie nadbudowy – adaptacja poddasza
- Zawiadomienie o rozpoczęciu robót budowlanych: wniosek
- Wniosek o wydanie decyzji o warunkach zabudowy
- Wzór zawiadomienia o zakończeniu robót budowlanych
- Pozwolenie na użytkowanie obiektu budowlanego: wniosek
- Zmiana pozwolenia na budowę domu. Wniosek i procedura
- Pozwolenie na rozbiórkę
- Zgłoszenie nabycia nieruchomości: druk IN-1
Legalizacja samowoli budowlanej w 2023 r.
O tym, czy doszło do samowoli budowlanej decyduje organ nadzoru budowlanego. On też orzeka w ewentualnym postępowaniu legalizacyjnym bądź wydaje decyzję o rozbiórce obiektu. Inwestor ma bowiem możliwość uniknięcia negatywnych konsekwencji związanych z dopuszczeniem się samowoli budowlanej korzystając z instytucji tzw. legalizacji samowoli budowlanej. Jest to procedura skutkująca nadaniem mocy prawnej nielegalnemu działaniu inwestora. Innymi słowy po przeprowadzeniu postępowania legalizacyjnego inwestycja uznana za samowolę budowlaną przestaje być nielegalna, a inwestor, który się jej dopuścił zostaje zwolniony z przewidzianych za nią sankcji administracyjnych i karnych. Procedura legalizacyjna samowoli budowlanej uregulowana została w art. 48 i 49 upb.
Tak jak dotychczas, organ nadzoru budowlanego będzie najpierw wydawał zaskarżalne postanowienie o wstrzymaniu budowy dotyczące obiektu budowlanego lub jego części, będącego w budowie/wybudowanego bez wymaganej decyzji o pozwoleniu na budowę albo zgłoszenia/pomimo wniesienia sprzeciwu do tego zgłoszenia. Jednocześnie organ ten przekaże informację o możliwości złożenia wniosku o legalizację samowoli budowlanej i konieczności wniesienia opłaty legalizacyjnej.
Inwestor będzie miał możliwość złożenia wniosku o legalizację samowoli budowlanej w terminie 30 dni od doręczenia postanowienia o wstrzymaniu budowy. Po złożeniu wniosku wszczynane będzie tzw. postępowanie legalizacyjne. Jeśli zaś inwestor nie złoży wniosku o legalizację, organ nadzoru budowlanego wyda decyzję o nakazie rozbiórki.
Po otrzymaniu dokumentacji organ nadzoru budowlanego sprawdza jej kompletność i zgodność z przepisami prawa budowlanego, w tym z przepisami techniczno-budowlanymi. Jeżeli organ stwierdzi nieprawidłowości, wyda postanowienie zobowiązujące do ich usunięcia pod rygorem wydania nakazu rozbiórki. W przypadku braku jakichkolwiek uchybień, organ w drodze postanowienia nałoży obowiązek uiszczenia opłaty legalizacyjnej. Nieuiszczenie opłaty skutkować będzie wydaniem nakazu rozbiórki.
Po jakim czasie samowola budowlana jest legalna i czy w ogóle?
Jeśli chodzi o stare samowole budowlane, czyli budowy, od których zakończenia upłynęło co najmniej 20 lat, obowiązuje regulacja, która daje właścicielowi lub zarządcy takiego obiektu możliwość wystąpienia do organu nadzoru budowlanego z żądaniem wszczęcia uproszczonego postępowania legalizacyjnego.
Dzięki temu właściciel lub zarządca będzie mógł wybrać korzystniejszą w danym przypadku procedurę - postępowanie prowadzone będzie na podstawie uproszczonych przepisów ustawy z dnia 19 września 2020 r. – Prawo budowlane.
Jakie kary za samowolę budowlaną?
Za popełnienie samowoli budowlanej grożą sankcje o charakterze administracyjnym oraz karnym. W pierwszym przypadku karą jest wydanie decyzji nakazującej rozbiórkę obiektu budowlanego wybudowanego bez pozwolenia na budowę lub uprzedniego zgłoszenia inwestycji.
Kara administracyjna nie podlega przedawnieniu, co oznacza, że nie istnieją granice czasowe, które anulowałyby nakaz rozbiórki. A zatem sankcja ta może zostać orzeczona zarówno w przypadku obiektu użytkowanego od roku, jak i takiego, który został wybudowany 10, 20 czy nawet 30 lat temu.
Inną sankcją o charakterze administracyjnym jest obowiązek uiszczenia opłaty legalizacyjnej w przypadku wszczęcia procedury legalizacji samowoli budowlanej. Nieuiszczenie tej opłaty skutkuje wydaniem przez organ nadzoru decyzji o nakazie rozbiórki obiektu budowlanego.
Wysokość kary za samowolę budowlaną
Dodatkowo za samowolę budowlaną można zostać ukaranym grzywną, która może być bardzo dotkliwa. W praktyce grzywny dochodzą nawet do miliona zł.
Kara ta podlega przedawnieniu z upływem 5 lat od momentu popełnienia przestępstwa, czyli zaistnienia samowoli budowlanej. Oznacza to, że po upływie tego terminu orzeczenie o nałożeniu grzywny traci swoją moc i nie może być egzekwowane. Jeśli jednak przed upływem tego czasu wszczęte zostanie postępowanie, termin ten ulega przerwaniu i zostaje naliczany na nowo.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 682, 553, 967)
