Fit for 55 - polityka klimatyczna Unii Europejskiej do 2030 r.

Fit for 55, czyli jak do 2030 r. osiągnąć ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 55% w porównaniu z 1990 r. Pierwszy krok w realizacji Europejskiego Zielonego Ładu. Jakie stanowisko zajmie Polska.

W lipcu 2021 r. Unia Europejska uchwaliła Prawo klimatyczne, które precyzuje pierwszy krok ku realizacji celu osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2050 r. na obszarze całej unii. To pakiet kilkunastu aktów prawnych, nazwany Fit for 55 (Gotowi na 55), które mają pozwolić osiągnąć do 2030 r. co najmniej 55 proc. redukcji emisji gazów cieplarnianych netto w porównaniu z 1990 r. Założenia te muszą być jeszcze implementowane do systemów prawnych poszczególnych krajów i dostosowane do właściwych dla nich realiów. Zatem regulacje prawne zaczną obowiązywać najwcześniej dopiero w 2024 r. Co zapowiada program Fit fot 55? Czy jest to możliwe do zrealizowania w naszym kraju. Jakie stanowisko przyjmie Polska?

Spis treści

1. Prawo klimatyczne: Europejski Zielony Ład
2. Co to jest Fit for 55
3. Zmiany przewidziane w pakiecie Fit for 55
4. Polska a Fit for 55

Prawo klimatyczne: Europejski Zielony Ład

Prawo klimatyczne jest już konkretnym krokiem ku realizacji celów przyjętych w porozumieniu paryskim w 2015 r. Wraz z upływem czasu i postępującymi zmianami klimatycznymi, wciąż wysoką emisją i ciągłym wykorzystywaniem paliw kopalnych założenia “Ram klimatyczno-energetycznych 2030” sprzed konferencji paryskiej zostały zaostrzone. Zakładano wtedy, że celem wiążącym powinno być zredukowanie emisji gazów cieplarnianych o 40% w porównaniu z 1990 r. W tej chwili wiemy, że cele i zobowiązania poszczególnych państw Unii Europejskiej powinny być ambitniejsze.

Polityka krajów unii, tzw. Europejski Zielony Ład, powinna zmierzać do ograniczenia zmian klimatycznych przez zrównoważenie gospodarki, ograniczenie korzystania z paliw kopalnych, a w zamian za to coraz powszechniejsze zastosowanie odnawialnych źródeł energii. Na realizację tych celów będą przeznaczone olbrzymie środki finansowe pochodzące np. z opłat za emisję dwutlenku węgla. Każde państwo członkowskie będzie zobowiązane również zapewnić własne budżety.

Proces ograniczania zmian klimatycznych powinien stać się jednocześnie okazją do wprowadzenia innowacji technologicznych, rozwoju inwestycji i infrastruktury, a także przemian społecznych. Nie powinno się bowiem zapominać o najuboższych. Państwa i rządy winny opracować takie programy, żeby mogły w nich uczestniczyć i czerpać z nich korzyści również obywatele o ograniczonych zasobach. Intensywnie wdrażane przemiany gospodarcze mające na celu ograniczenie zmian klimatycznych powinny stanowić krok ku poprawieniu sytuacji bytowej najuboższych, np. być sposobem na tworzenie nowych miejsc pacy, eliminację ubóstwa energetycznego.

Co to jest Fit for 55

Program Fit for 55 to regulacje prawne, jak dostosować politykę UE w dziedzinie klimatu, energii, użytkowania gruntów, transportu i opodatkowania, tak żeby zrealizować cele klimatyczne, które postawiła sobie Unia Europejska, oraz zapewnić na to środki.

Przeczytaj też: Ogromna zmiana w rozliczaniu fotowoltaiki w 2022 r.

Program Fit for 55 obejmuje:

• stosowanie systemu handlu uprawnieniami do emisji w nowych sektorach oraz zaostrzenie zasad obecnego unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji; większe wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych;
• wyższą efektywność energetyczną;
• szybsze wprowadzanie niskoemisyjnych rodzajów transportu oraz infrastruktury i paliw, które je wspierają;
• dostosowanie polityki podatkowej do celów Europejskiego Zielonego Ładu;
• działania zapobiegające ucieczce emisji gazów cieplarnianych;
• narzędzia służące ochronie i rozwojowi naturalnych pochłaniaczy dwutlenku węgla.

Zmiany przewidziane w pakiecie Fit for 55

Żeby zrealizować przyjęte założenia konieczne jest wprowadzenie nowych regulacji prawnych, zaostrzenie dotychczas istniejących albo rozszerzenie ich na nowe pola gospodarki. Oto niektóre z podstawowych założeń pakietu.

• Emisja CO₂

Planuje się obniżanie dopuszczalnego pułapu emisji CO₂. Handel uprawnieniami do emisji ma zostać rozszerzony na nowe pola, tj. lotnictwo i żeglugę. Żeby obniżyć emisję w transporcie drogowym i budynkach zostanie wprowadzony nowy system handlu uprawnieniami do emisji z dystrybucji paliwa dla transportu drogowego i budynków. Planuje się zwiększenie funduszu inwestycyjnego i modernizacyjnego. W ten sposób przewidziano stworzenie budżetów na realizację koniecznych zmian.

• Zwiększenie wykorzystania OZE do produkcji energii

Do 2030 r. 40% energii powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych. Planowane jest wskazanie konkretnych wartości docelowych wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w transporcie, ogrzewaniu i chłodzeniu, budynkach i przemyśle.

• Energooszczędność

Unia Europejska zakłada bardziej ambitny roczny cel ograniczenia zużycia energii. Zgodnie z nim mają prawie dwukrotnie zostać zwiększone roczne zobowiązania państw członkowskich w zakresie oszczędności energii. Dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej ma wskazać drogi do jednoczesnego ograniczenia ogólnego zużycia energii, ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i rozwiązania problemu ubóstwa energetycznego.

Przeczytaj też: Dom energooszczędny: 7 elementów, po których poznasz dom tani w eksploatacji

Sektor publiczny będzie zobowiązany do corocznej renowacji 3 proc. swoich budynków, aby stymulować tzw. falę renowacji, tworzyć miejsca pracy oraz zmniejszać zużycie energii i koszty ponoszone przez podatników.

• Transport drogowy

Wprowadzenie handlu uprawnieniami do emisji w transporcie ma być sposobem na ograniczenie emisji w transporcie drogowym. Żeby zmierzać ku mobilności bezemisyjnej zostaną wprowadzone bardziej rygorystyczne normy emisji CO₂ dla samochodów osobowych i dostawczych. Zakłada się wymóg zmniejszenia średnich emisji z nowych samochodów o 55 proc. od 2030 r. i o 100 proc. od 2035 r. w porównaniu z 2021 r. Wszystkie nowe samochody rejestrowane od 2035 r. mają być bezemisyjne. Żeby taki transport drogowy mógł funkcjonować Unia Europejska nałoży wymóg zwiększenia zdolności ładowania samochodów bezemisyjnych proporcjonalnie do sprzedaży oraz instalacji dostatecznie wielkiej liczby punktów ładowania i tankowania.

• Usuwanie CO₂ z atmosfery i strategia leśna

Państwa unii mają za zadanie podjąć inicjatywy mające na celu usuwanie dwutlenku węgla z atmosfery z wykorzystaniem naturalnych pochłaniaczy. Cel, metody i środki są określone w rozporządzeniu w sprawie użytkowania gruntów, leśnictwa i rolnictwa. Zakłada się usunięcia takiej ilości CO₂, która odpowiada 310 mln ton emisji CO₂ do 2030 r. Do 2035 r. powinny zostać ograniczone również emisji rolniczych inne niż CO₂, tj. pochodzące ze stosowania nawozów i od zwierząt gospodarskich. Strategia leśna UE zakłada zasadzenie trzech miliardów drzew w całej Europie do 2030 r.

• Lotnictwo i transport morski

Paliwa stosowane w lotnictwie i transporcie morskim są istotnym źródłem zanieczyszczeń, dlatego zostaną również objęte handlem uprawnieniami do emisji (po ustanowieniu maksymalnego limitu emisji gazów cieplarnianych przez statki zawijające do portów europejskich). Jednocześnie dostawcy paliw dla tej części transportu mają zostać zobowiązani do wprowadzania na rynek coraz większej ilości zrównoważonych paliw, a w głównych portach i na lotniskach samoloty oraz statki powinny mieć dostęp do czystej energii elektrycznej.

Polska a Fit for 55

Trzeba zdawać sobie sprawę, że Polska pozostaje w tyle w stosunku do niektórych państw Unii na polu przemian gospodarczych i społecznych zmierzających w kierunku neutralności klimatycznej oraz likwidowania barier społecznych pozwalających na poprawienie standardów energetycznych i emisyjnych gospodarstw domowych, transportu, a także mikroprzedsiębiorstw. Wiele z postawionych celów może być zbyt ambitnych dla naszego kraju. Najbliższe lata są przeznaczone na opracowanie krajowych strategii, a następnie negocjowanie ich z unią. Wicepremier i szef PiS Jarosław Kaczyński stwierdził, że nie chce w tej chwili rozstrzygać, czy będzie weto, ale “Na pewno tego rodzaju opcja też wchodzi w grę".

Unia przewiduje przeznaczenie olbrzymich funduszy z własnego budżetu, a także z wpływów ze sprzedaży uprawnień do emisji. Jest to niezwykła okazja, żeby wykorzystać te środki w celu przestawienia polskiej gospodarki, np. energetyki lub transportu drogowego, na nowy poziom energooszczędności i niskiej emisyjności, a także upowszechnienia odnawialnych źródeł energii w transporcie, ciepłownictwie, budynkach. W tej chwili rząd zbiera opinie specjalistów i komentarze do programu Fit for 55. Przed Polską trudne zadanie, ponieważ w realizacji tych założeń będziemy startować z niższego pułapu i pewnie będziemy negocjować mniej ambitne cele.

Anna Kazimierowicz