Rządowe wakacje kredytowe i nie tylko. Na jaką pomoc w spłacie kredytu mogą liczyć zadłużeni?

Rządowe wakacje kredytowe to jedno z rozwiązań problemów ze spłatą rat kredytu mieszkaniowego. Jakie są inne możliwości? Co robić, gdy nie jesteśmy w stanie uregulować płatności? Czy zgłaszać w banku problem ze spłatą kredytu? Rządowe wakacje kredytowe i inne sposoby na finansowe wyjście na prostą.

Spis treści

1. Jak rosły raty kredytów? Nawet o 100%!
2. Czy zgłaszać w banku problem ze spłatą kredytu?
3. Jakie są rozwiązania w razie problemu ze spłatą kredytu?
4. Komu przysługuje nieoprocentowana pożyczka na spłatę kredytu?
5. Na czym polegają ustawowe wakacje kredytowe?
6. Jak złożyć wniosek o wakacje kredytowe?

Od jesieni 2021 r. sytuacja spłacających kredyty pogorszyła się drastycznie. Po serii podwyżek stóp procentowych - z niemal zera we wrześniu 2021 r. do 6,75% dla stopy podstawowej w wrześniu 2022 r. - wiele gospodarstw domowych znalazło się na finansowym zakręcie.

Jak rosły raty kredytów? Nawet o 100%!

Przypomnijmy: jeszcze we wrześniu 2021 r. wskaźnik WIBOR 3M wynosił 0,21%, a stopa referencyjna NBP – 0,10%. W maju 2023 r. stopa referencyjna, od której zależy wysokość wskaźnika WIBOR, a więc i oprocentowania kredytów, jest na poziomie 6,750%, a WIBOR 3M ma wartość 6,9%.

Przykładowy posiadacz kredytu zadłużony na 30 lat i na kwotę 300 tys. zł, z marżą w wysokości 2%, jeszcze jesienią zeszłego roku, przed serią podwyżek stóp procentowych, płacił ratę kredytu w wysokości około 1150 zł. Obecnie WIBOR 3M i dwuprocentowa marża dają w sumie oprocentowanie na poziomie niemal 9%. W takim wypadku rata tego samego kredytu rośnie aż do 2400 zł, czyli o ponad 100%.

Taki stan rzeczy musi nieść poważne konsekwencje. Już w kwietniu 2022 r. (a więc przed kolejnymi podwyżkami stóp procentowych) analitycy banku PKO BP w przedstawionym przez siebie raporcie wskazywali na drastyczny spadek zdolności kredytowej Polaków – o ponad połowę. W zeszłym roku przeciętna rodzina z dzieckiem z Warszawy mogła sobie pozwolić na zakup na kredyt nawet 140 m² mieszkania. Dziś jest to niewiele ponad 50 m².

Kwotowo modelowi kredytobiorcy z jednym dzieckiem mogą liczyć na kredyt mniejszy o 600-700 tys. zł niż rok temu. Podobne spadki możliwości kredytowych dotyczą też klientów banków z innych miast. Wspomniany raport pochodził z końca kwietnia. Od tej pory Rada Polityki Pieniężnej jeszcze trzy razy podnosiła stopy procentowe, więc dzisiejsze wyniki byłyby bardziej niekorzystne z punktu widzenia kredytobiorców.

• Stopy procentowe NBP maj 2023 - decyzja RPP z 10 maja! Czy stopy procentowe wzrosły?

Czy zgłaszać w banku problem ze spłatą kredytu?

Co robić, gdy kredyt zaczyna „dusić” domowy budżet? Jeśli mamy świadomość, że sytuacja nie jest tylko chwilowym „wahnięciem”, lecz może trwać dłużej, co może skutkować brakiem comiesięcznych spłat, nie powinniśmy ukrywać tego przed bankiem, a raczej skontaktować się z nim jak najszybciej - w celu wyboru optymalnego rozwiązania.

Instytucja finansowa przedstawi możliwe scenariusze, ale bardziej istotne jest, że ewentualne zgłoszenie się do banku w momencie, gdy powinęła nam się noga i nie spłacamy na czas rat kredytowych, pozwoli uniknąć windykacji i co za tym idzie – negatywnej historii kredytowej, która może skutkować zablokowaniem szansy na uzyskanie pożądanego finansowania w przyszłości.

Należy pamiętać o tym, że pomoc kredytobiorcy jest w interesie samego banku. Bankom zależy na ustabilizowaniu sytuacji finansowej klienta, tak by mógł dalej spłacać zobowiązanie.

Jakie są rozwiązania w razie problemu ze spłatą kredytu?

Zasady postępowania z dłużnikiem, który nie reguluje zobowiązania kredytowego, zostały określone w Ustawie o kredycie hipotecznym. Zgodnie z jej przepisami, jeśli dłużnik nie spłaca rat kredytowych, bank może mu wystawić wezwanie do zapłaty w ciągu 14 dni. Jeżeli w tym okresie pieniądze nie wpłyną, kredytobiorca ma z mocy ustawy kolejne dwa tygodnie na złożenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Warunki planu naprawczego określa bank w konsultacji z zadłużonym.

Możliwych jest kilka rozwiązań. Pierwsze to wakacje kredytowe - standardowe rozwiązanie stosowane od dawna przez banki (warunki mogą się różnić w zależności od instytucji finansowej). Kredytobiorca, który chce skorzystać z czasowego wstrzymania płatności rat, powinien złożyć odpowiedni wniosek.

Banki najczęściej umożliwiają „wakacje”, a więc wstrzymanie płatności rat kapitałowych i odsetkowych na okres do sześciu miesięcy. Przerwa w spłacaniu zadłużenia nie oznacza, że należność wobec banku za okres wakacji kredytowych nie będzie naliczona. Kredytobiorca będzie musiał spłacić te raty w późniejszym terminie i z naliczeniem dodatkowych odsetek za przesunięte płatności – zgodnie z umową kredytową lub aneksem do niej.

Druga możliwość to zmiana warunków kredytowania, która polega na wydłużeniu okresu kredytowania, co skutkuje zmniejszeniem wysokości comiesięcznej raty, ale i zwiększeniem całkowitego kosztu kredytu.

Innym rozwiązaniem jest kredyt konsolidacyjny. Można je zastosować w sytuacji, gdy dłużnik ma kilka zaciągniętych kredytów. Wszystkie zobowiązania zostaną włączone w jeden kredyt. Jego rata powinna być niższa niż suma rat poszczególnych kredytów.

Kredytobiorca może również wystąpić o czasowe zawieszenie spłaty raty kapitałowej kredytu (wówczas w czasie tak zwanej karencji spłaca wyłącznie odsetki) albo o zmianę rat z malejących na stałe (to może być rozwiązanie korzystne zwłaszcza na początku spłaty kredytu, gdy raty malejące są na najwyższym poziomie).

Jeśli żadne z powyższych rozwiązań nie przyniesie skutku (sytuacja finansowa kredytobiorcy nadal nie będzie pozwalać na regularną spłatę kredytu), ustawa nakazuje instytucjom finansowym umożliwienie kredytobiorcy sprzedaży nieruchomości i spłaty zobowiązania kredytowego. Takie rozwiązanie nie gwarantuje całkowitego „uwolnienia się” od zadłużenia w banku. Jeśli nie uda się sprzedać mieszkania w korzystnej cenie – gwarantującej spłatę całości, dłużnik będzie zobowiązany do dalszej spłaty pozostałej jego części. Mówi o tym art.37 pkt. 8 ustawy: „W przypadku gdy kwota uzyskana ze sprzedaży kredytowanej nieruchomości jest mniejsza niż wysokość zadłużenia konsumenta, kredytodawca:

• umożliwia spłatę pozostałego zadłużenia w ratach dostosowanych do sytuacji majątkowej konsumenta;
• wyraża zgodę na wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej kredytowanej nieruchomości, przy czym w odniesieniu do pozostałej części zadłużenia może żądać ustanowienia innego zabezpieczenia wierzytelności wynikających z umowy o kredyt hipoteczny”.

Komu przysługuje nieoprocentowana pożyczka na spłatę kredytu?

Osoby, które mają problem z regulacją rat kredytowych, mogą też korzystać z innych mechanizmów pomocowych.

Chodzi o środki z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców funkcjonującego w ramach Banku Gospodarstwa Krajowego. Kapitał, którym dysponuje fundusz, pochodzą z wpłat banków komercyjnych. Ich wysokość została skorelowana z liczbą i wartością kredytów przeterminowanych powyżej 90 dni. Z funduszu dłużnik może uzyskać nieoprocentowaną pożyczkę na regulację zobowiązania bankowego.

O pomoc mogą starać się osoby, które:

• w dniu złożenia wniosku posiadały status bezrobotnego;
• ponoszą miesięczne koszty obsługi kredytu  w wysokości przekraczającej 50% dochodów osiąganych miesięcznie przez jego gospodarstwo domowe;
• mają miesięczny dochód gospodarstwa domowego - pomniejszony o miesięczne koszty obsługi kredytu mieszkaniowego - nieprzekraczający: w przypadku singla  – dwukrotności zwaloryzowanej zgodnie z przepisami Ustawy o pomocy społecznej kwoty wskazanej w art. 8 ust. 1 pkt 1 (od 1 stycznia 2022 r. dwukrotności kwoty 776 zł, czyli  1552 zł), a w przypadku gospodarstwa wieloosobowego – iloczynu dwukrotności powyższej kwoty wskazanej w art. 8 ust. 1 pkt 2 Ustawy o pomocy społecznej, zwaloryzowanej zgodnie z przepisami tej ustawy i liczby członków gospodarstwa domowego (od 1 stycznia 2022 r. dwukrotności kwoty 600 zł, czyli 1200 zł na osobę).

Jeśli kredytobiorca spełnia powyższe warunki, powinien złożyć wniosek o wsparcie w banku, w którym zaciągnął kredyt. Kwota pożyczki będzie ustalona indywidualnie w zależności od sytuacji dłużnika, ale nie może ona przekraczać 2000 zł miesięcznie. Kredytobiorca nie dostanie tych pieniędzy - będą one wpłacane bezpośrednio do banku, w którym jest zadłużony. Wsparcie można uzyskać na maksymalnie 36 miesięcy, tak więc całkowita wartość nieoprocentowanej pożyczki wyniesie 72 tysiące złotych.

Kredytobiorca, który skorzysta z pożyczki, zacznie ją spłacać w równych, nieoprocentowanych ratach, dwa lata po wypłacie ostatnich środków. Harmonogram spłat przedstawi bank.

Ze środków funduszu mogą skorzystać także osoby, które sprzedały mieszkanie, by uregulować zobowiązanie wobec banków, ale nie uzyskały kwoty pozwalającej spłacić kredyt w całości. W takiej sytuacji zbywca powinien złożyć w banku wniosek o wsparcie. Uzyska środki w wysokości do 72 tys. zł. Pieniądze będą wpłacone  w całości na rachunek banku.

Z pomocy Funduszu Wsparcia Kredytobiorców – w formie pożyczki na spłatę reszty kredytu po sprzedaży mieszkania - nie mogą natomiast skorzystać osoby, które nie spełniają warunków podanych wcześniej (nie są bezrobotne, nie spełniają kryterium dochodowego itd.). Nie przysługuje ona również osobom:

• które straciły pracę z własnej winy;
• które uzyskały już wsparcie (choćby jeden z współkredytobiorców);
• którym umowę kredytu mieszkaniowego wypowiedziano przed złożeniem wniosku o pomoc;
• ubezpieczonym na wypadek utraty pracy - nie dostaną one pożyczki za okres wypłaty tego świadczenia;
• które w dniu złożenia wniosku: były właścicielem innego mieszkania lub domu, bądź były nim w ciągu ostatnich sześciu miesięcy, posiadały spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, miały roszczenie o przeniesienie prawa własności lokalu mieszkalnego, domu jednorodzinnego, spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, lub miały je w ciągu ostatnich sześciu miesięcy.

Na czym polegają ustawowe wakacje kredytowe?

Rząd już w okresie pandemii COVID-19 wprowadził drogą ustawową możliwość wzięcia „wakacji kredytowych” - w ramach tarczy antykryzysowej 4.0. przyjętej w czerwcu 2020 r. Z uprawnienia mogły skorzystać osoby, które po 13 marca 2020 r. w wyniku pandemii straciły pracę lub inne główne źródła dochodu. Maksymalny czas trwania „ustawowych wakacji kredytowych” wynosił trzy miesiące.

W związku z trudną sytuacją posiadaczy kredytów 29 lipca 2022 r. w życie weszły nowe rozwiązania zaproponowane przez państwo. Chodzi o tak zwaną ustawę o wakacjach kredytowych (Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom).

Zgodnie z jej zapisami każdy kredytobiorca, który zaciągnął kredyt hipoteczny na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych, może się zwrócić do banku o zawieszenie spłaty kredytu, a instytucja finansowa jest zobowiązana takiego zawieszenia udzielić.

Wakacje kredytowe może zatem wziąć także konsument, który jest w pełni zdolny do regulacji swojego zobowiązania. Odroczenie spłaty przysługuje jednak tylko tym kredytobiorcom, którzy zaciągnęli kredyt na kupno, remont lub budowę własnego mieszkania/domu. Z wakacji kredytowych nie skorzystają więc inwestorzy, którzy kupują nieruchomości pod wynajem, chyba że postarają się o odroczenie płatności rat tylko za jedno mieszkanie – to, w którym mieszkają.

Ponadto odroczenie płatności może dotyczyć tylko kredytów złotowych zaciągniętych przed 1 lipca 2022 i pod warunkiem, że do spłaty zostało jeszcze przynajmniej sześć rat.

Kolejny warunek jest taki, że z „wakacji” można skorzystać tylko na podstawie jednej umowy kredytowej, nawet jeśli klient ma kilka zobowiązań, które spłaca. Jeżeli pod umową kredytową podpisało się kilku współkredytobiorców, a nieruchomość jest przeznaczona na spełnienie własnych potrzeb mieszkaniowych jednego z nich, odroczenie spłat zostanie mu przyznane.

Jak złożyć wniosek o wakacje kredytowe?

Od 1 sierpnia 2022 r. można było składać wnioski o odroczenie maksymalnie czterech rat do końca 2022 r., a w 2023 r. także czterech – po jednej racie w każdym kwartale.

W okresie zawieszenia spłaty klient nie ponosi żadnych kosztów związanych z kredytem, chyba że spłaca składki ubezpieczenia zawartego wraz z umową kredytową. Te kwoty nadal podlegają regulacji.

Zawieszenie spłat nie oznacza jednak, że raty są anulowane. Zostają one dopisane do harmonogramu spłat po zakończonych „wakacjach” (bez naliczania dodatkowych odsetek).

By uzyskać odroczenie spłaty, należy złożyć wniosek do banku, wskazać, o którą nieruchomość chodzi, i pod rygorem odpowiedzialności karnej oświadczyć, że jest to nieruchomość przeznaczona na własny cel mieszkaniowy. Wniosek o „wakacje” składamy w placówce banku lub pocztą elektroniczną. Bank w terminie 21 dni ma potwierdzić jego otrzymanie. Brak potwierdzenia nie wpływa na rozpoczęcie okresu zawieszenia spłat.

Jeżeli kredytobiorca korzystał już z wakacji kredytowych – nieustawowych, wynegocjowanych z bankiem – to gdy złoży nowy wniosek o ustawowe wakacje kredytowe, dotychczasowe skończą się wraz z terminem jego złożenia.

Duża część kredytobiorców wykorzystuje wakacje kredytowe do nadpłacenia kredytów i tym samym skrócenia okresu kredytowania bądź wysokości kapitału do spłaty.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (t.j. DzU z 2020 r., poz. 1027)Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom (DzU z 2022 r., poz. 1488)Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o wsparciu kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt mieszkaniowy i znajdują się w trudnej sytuacji finansowej (t.j. DzU z 2022 r., poz. 298)

Przeczytaj także:

• Frankowicze składają pozwy! Unieważnienie lub odfrankowienie kredytu
• Pożyczka hipoteczna. Na co można ją przeznaczyć, ile kosztuje pożyczka hipoteczna, jak długo się ją spłaca
• Książeczka mieszkaniowa: nowe zasady wypłaty premii gwarancyjnej
• Nowa ustawa deweloperska - zmiany w prawie od 1 lipca 2022 r.