Najpiękniejsze ogrody botaniczne w Polsce. Idealne na letni spacer i chwilę relaksu
Ogród botaniczny to idealne miejsce na letni spacer i chwilę relaksu w otoczeniu pięknej przyrody. Podczas jego zwiedzania podziwiamy urodę znanych i mniej znanych roślin, jednak rzadko zastanawiamy się, czym ogród botaniczny tak naprawdę jest i jakie są jego założenia. Dowiedz się więcej o ogrodach botanicznych i poznaj najczęściej odwiedzane ogrody botaniczne w Polsce.
Autor: GettyImages
Ogród Botaniczny we Wrocławiu
Spis treści
- Dlaczego powstały ogrody botaniczne?
- Początki ogrodów botanicznych w Europie
- Pierwsze ogrody botaniczne w Polsce
- Współczesne ogrody botaniczne
- Własny ogród botaniczny? To możliwe!
- Najpiękniejsze ogrody botaniczne w Polsce
- Ciekawostki o ogrodach botanicznych
Dlaczego powstały ogrody botaniczne?
Historia ogrodów botanicznych sięga czasów starożytnych, kiedy to przy elitarnych szkołach zakładano kompleksy roślinne, które miały służyć celom naukowym i badawczym. Gromadzono w nich rośliny, obserwowano ich rozwój i tworzono podstawy botaniki. Często uprawiano też rośliny lecznicze i przyprawowe, badając ich właściwości i możliwości wykorzystania do celów medycznych, kulinarnych i obrzędowych.
W czasach nowożytnych, ogrody botaniczne stały się już dość popularne i choć początkowo zakładano je głównie przy uniwersytetach, szkołach i placówkach naukowych, z czasem zaczęto otwierać je także dla szerszej publiczności. Zmieniała się też ich rola, gdyż z ośrodków badawczych, stały się również miejscami rekreacji i wypoczynku. Uprawiano w nich rośliny rodzime oraz gatunki rzadkie i egzotyczne.
Początki ogrodów botanicznych w Europie
Za kolebkę współczesnych ogrodów uznaje się Włochy, gdzie zakładano pierwsze publiczne ogrody botaniczne - w 1543 roku w Pizie i w 1545 roku w Padwie, choć niektóre źródła sugerują, że pierwszy taki ogród powstał w 1333 r w Wenecji.
W XVI w. ogrody botaniczne zaczęły powstawać też w innych krajach, w tym w Niemczech (w 1580 r. w Lipsku i 1593 r. w Heidelbergu), w Holandii (w 1587 r. w Lejda) czy we Francji (w 1593 r. w Montpellier).
Jeden z najbardziej znanych na świecie ogrodów botanicznych - Kew Gardens w Wielkiej Brytanii - powstał w 1759 r., jako Królewskie Ogrody Botaniczne w celach rekreacyjnych dla rodziny królewskiej, a dopiero 1840 roku został przekazany rządowi brytyjskiemu i udostępniony dla zwiedzających.
Pierwsze ogrody botaniczne w Polsce
W Polsce za pierwszy publiczny ogród botaniczny uznaje się stworzony w 1775 roku Królewski Ogród Botaniczny w Grodnie, choć wcześniej powstawały też ogrody prywatne, które ze względu na bogactwo gatunkowe uprawianych w nich roślin, także uznano za ogrody botaniczne (np. prywatny ogród Jana Woyssela i Wawrzyńca Scholza powstały w XVI w.). Z kolei za najstarszy polski ogród botaniczny, który do dzisiaj można zwiedzać, uważa się Ogród Botaniczny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, który powstał w 1783 roku.
Współczesne ogrody botaniczne
Początkowo elitarne i dostępne dla nielicznych, ogrody botaniczne stały się obecnie zorganizowanymi instytucjami, w których gromadzi się i uprawia wiele gatunków roślin w celu ich propagowania, badania i katalogowania oraz dla zachowania bioróżnorodności, prowadzenia edukacji przyrodniczej i ochrony przyrody, w tym gatunków zagrożonych wyginięciem.
Ponieważ stawały się coraz bardziej popularne jako miejsca rekreacji i wypoczynku, zaczęto w nich tworzyć sprzyjającą temu infrastrukturę w postaci altanek, oranżerii, placyków z ławeczkami, fontann, szklarni pokazowych, a nawet punktów gastronomicznych i restauracji czy galerii i muzeów. Nie zapomniano przy tym jednak o edukacyjnej roli ogrodów botanicznych, dlatego podczas tworzenia z roślin atrakcyjnych dla zwiedzających kompozycji, umieszcza się przy poszczególnych gatunkach informacje na ich temat w postaci tabliczek znamionowych.
Na terenie ogrodów tworzy się też założenia tematyczne np. alpinaria, ogrody wodne czy ogrody ziołowe, które mają być inspiracją dla miłośników ogrodów i pomagać im w doborze odpowiednich do uprawy roślin.
W ogrodach botanicznych odbywają się też imprezy tematyczne, wystawy, warsztaty (np. ekologiczne), a także pokazy kolekcji roślinnych. Znajdziemy w nich również takie ciekawostki jak kolekcje głazów narzutowych, zegary słoneczne czy rzeźby ogrodowe. Przy ogrodach botanicznych powstały też specjalne organizacje, zajmujące się m.in. propagowaniem wiedzy botanicznej, zachowaniem bioróżnorodności, ochroną przyrody, katalogowaniem roślin i wymianą informacji oraz wiedzy między poszczególnymi ośrodkami.
Własny ogród botaniczny? To możliwe!
Obecnie ogród botaniczny nie musi być już też wyłącznie własnością ośrodka naukowego czy Państwa, bo każdy może go założyć, jeśli tylko dysponuje odpowiednią wiedzą, kolekcją roślin i oczywiście... środkami finansowymi na jego stworzenie. Aby założyć taki ogród w Polsce, potrzebne jest m.in. zezwolenie wydane przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, ale też kilku innych instytucji.
- Czytaj też: Arboretum Kórnickie. Ogród dendrologiczny w Kórniku to raj dla miłośników przyrody. Aż 3000 roślin w jednym miejscu!
- Wyjątkowe Arboretum Wojsławice. Kiedy jechać do ogrodu botanicznego pod Wrocławiem? Zdjęcia, mapa, dojazd, bilety, godziny otwarcia
Najpiękniejsze ogrody botaniczne w Polsce
Na chwilę obecną w Polsce status ogrodu botanicznego posiadają 44 ogrody (w tym również arboreta, ogrody dendrologiczne i palmiarnie), a ich wykaz można znaleźć na stronie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.
Do grona najciekawszych i najchętniej odwiedzanych polskich ogrodów botanicznych należą m.in.:
- Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego we Wrocławiu,
- Ogród Botaniczny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie,
- Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie,
- Łódzki Ogród Botaniczny w Łodzi,
- PAN Ogród Botaniczny w Powsinie,
- Ogród Botaniczny Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
Autor: GettyImages
Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Ciekawostki o ogrodach botanicznych
Z ogrodami botanicznymi wiąże się też wiele interesujących historii. Jedną z ciekawostek jest fakt, że pierwsze europejskie ogrody botaniczne często otaczano wysokimi murami, aby ochronić uprawiane w nich kolekcje cennych i wartościowych roślin egzotycznych przed złodziejami, którzy chętnie wykradali je w celach zarobkowych.
Obecnie w szklarniach i oranżeriach niektórych ogrodów botanicznych (w tym m.in. w Ogrodzie Botanicznym UW w Warszawie), można też podziwiać niezwykłą roślinę o największych na świecie kwiatach czyli dziwidło olbrzymie, które ze względu na wydzielany w czasie kwitnienia odór zgniłego mięsa (głównie w porze nocnej), nazywane jest „trupim kwiatem”. Kwiat dziwidła pojawia się bardzo rzadko (raz na kilka lat) i pozostaje otwarty jedynie przez 2-3 dni, dlatego do ogrodu posiadającego tę niezwykłą roślinę w porze jej kwitnienia, ustawiają się kolejki zwiedzających.
